بازارهای مالی، به‌ویژه بازار ارز دیجیتال، بستری مناسب برای سوءاستفاده از ناآگاهی معامله‌گران و اجرای کلاهبرداری‌های مختلف است. روش‌های فریبکارانه‌ای که می‌توانند سرمایه‌گذاران تازه‌کار را به دام بیندازند و ضررهای سنگینی به آنها تحمیل کنند. یکی از این روش‌های رایج، واش تریدینگ است که با ایجاد معاملات صوری، تصویری غیرواقعی از حجم و تقاضای یک دارایی ارائه می‌دهد.
واش تریدینگ به معنای خریدوفروش یک دارایی توسط یک نفر (یا یک تیم) برای دستکاری حجم و قیمت آن است. در این مقاله، قصد داریم این روش را به‌دقت بررسی کنیم و ببینیم چه پیامدهایی به همراه دارد. همچنین، راه‌های تشخیص آن را بررسی کرده و خواهیم دید که چگونه می‌توان از مورد سوءاستفاده قرار گرفتن توسط این روش جلوگیری کرد.
واش تریدینگ روشی برای دستکاری بازار است که در آن فرد یا گروهی، یک دارایی را بارها بین خود خریدوفروش می‌کنند تا حجم معاملات آن را به‌طور مصنوعی افزایش دهند. این کار باعث ایجاد تصور غلط از تقاضای بالا برای دارایی می‌شود و می‌تواند سایر معامله‌گران را به خرید ترغیب کند. در نتیجه، ارزش دارایی ممکن است افزایش پیدا کند و افرادی که این معامله را انجام داده‌اند، از این روند سود ببرند.
در بسیاری از موارد، هدف اصلی واش تریدینگ افزایش نقدینگی ظاهری یک دارایی است، نه تغییر قیمت آن. این روش می‌تواند به شرکت‌ها کمک کند تا در شاخص‌های مهم بازار مانند FTSE باقی بمانند، زیرا این شاخص‌ها نیاز به حداقل حجم معاملات دارند. گاهی اوقات، این روش با نام‌های دیگری مانند اسکرچ تریدینگ (Scratch Trading) شناخته می‌شود که در آن معاملات بدون هدف اقتصادی شکل می‌گیرند.
واش تریدینگ به دلیل تأثیر منفی بر شفافیت بازار، غیرقانونی محسوب می‌شود و ممکن است منجر به جریمه‌های سنگین، اقدامات قانونی و حتی زندان شود. بسیاری از شرکت‌های مالی کارکنان خود را از انجام این معاملات منع می‌کنند، اما همچنان سیستم‌های نظارتی و ردیابی الگوهای مشکوک برای جلوگیری از این تخلف ضروری هستند.
واش تریدینگ به روش‌های مختلفی بر بازار تأثیر می‌گذارد و می‌تواند باعث ایجاد تصور نادرست از میزان نقدینگی، تغییرات قیمت و میزان تقاضا شود. در ادامه، به بررسی نحوه دستکاری حجم معاملات، قیمت، عمق بازار و تأثیر آن بر تحلیل‌های فنی خواهیم پرداخت.
واش تریدینگ می‌تواند حجم معاملات یک دارایی را به‌طور مصنوعی افزایش دهد. با انجام معاملات واش تریدینگ در مقادیر بالا، این تصور به وجود می‌آید که بازار فعال است و نقدینگی زیادی در آن وجود دارد. این دستکاری می‌تواند باعث جذب سرمایه‌گذاران بیشتر شود که ممکن است تصمیمات مالی نادرستی بگیرند.
در واش تریدینگ، فرد می‌تواند قیمت یک دارایی را با انجام معاملات شستشو در قیمت‌های از پیش تعیین‌شده دستکاری کند. این امر می‌تواند باعث شود که دیگران تصور کنند قیمت‌ها در حال حرکت به‌سمت بالا یا پایین هستند، در حالی‌که این تغییرات تنها به‌دلیل فعالیت‌های ساختگی است و هیچ مبنای اقتصادی ندارد.
واش تریدرها می‌توانند با انجام معاملات متعدد و قرار دادن سفارشات خرید و فروش بزرگ، عمق بازار را دستکاری کنند. این کار باعث می‌شود که دیگران تصور کنند که تقاضا یا عرضه زیادی برای دارایی خاصی وجود دارد، در حالی که این تنها یک تصویر ساختگی است که برای فریب بازار طراحی شده است.
بیشتر بخوانید: عمق بازار چیست؟
واش تریدینگ می‌تواند به صحت تحلیل‌های تکنیکال آسیب برساند، چرا که این روش حجم معاملات و حرکت‌های قیمتی را به‌طور مصنوعی افزایش می‌دهد. این امر می‌تواند باعث شود که شاخص‌هایی مانند میانگین‌های متحرک یا خطوط روند سیگنال‌های نادرستی تولید کنند که معامله‌گران را به سمت تصمیمات اشتباه هدایت میکند.
برای مثال، فرض کنید یک سرمایه‌گذار ۱۰۰ واحد از یک دارایی را دارد. او از یک حساب، دارایی را به قیمت ۱۰ دلار می‌فروشد و بلافاصله همان دارایی را با استفاده از حسابی دیگر، به قیمت ۱۲ دلار خریداری میکند. این کار باعث می‌شود که قیمت دارایی به‌صورت مصنوعی افزایش یابد و سایر معامله‌گران تصور کنند که این سهم ارزش بالاتری دارد.
علاوه بر این، واش تریدینگ می‌تواند از طریق تبانی بین سرمایه‌گذاران انجام شود. در برخی موارد، گروهی از افراد با یکدیگر توافق می‌کنند که یک دارایی را بین خودشان خریدوفروش کنند تا حجم معاملات افزایش یابد. در نهایت، پس از بالا بردن قیمت، دارایی را به خریداران ناآگاه می‌فروشند و از این طریق سود کسب می‌کنند.
بیشتر بخوانید: تحلیل تکنیکال چیست و چه کاربردی دارد؟
واش تریدینگ مشکلات زیادی را به همراه دارد. یکی از اصلی‌ترین مشکلات آن این است که برای فردی که درگیر این فعالیت غیراخلاقی است، مزیتی ناعادلانه ایجاد میکند. با این کار، آنها قادرند قیمت یک دارایی را به‌صورت مصنوعی افزایش دهند، که این امر می‌تواند باعث شود سایر سرمایه‌گذاران ناآگاه با قیمتی بالاتر از ارزش ذاتی خود بخرند. این مسئله به‌ویژه برای سرمایه‌گذاران تازه‌کار که از واش تریدینگ بی‌خبر هستند، مشکل‌ساز می‌شود.
علاوه بر این، واش تریدینگ می‌تواند به بی‌ثباتی و نوسانات شدید بازار منجر شود. زمانی که قیمت یک دارایی به‌صورت مصنوعی بالا می‌رود، ممکن است حبابی ایجاد شود که با ترکیدن آن، قیمت به سرعت کاهش می‌یابد. این امر می‌تواند باعث ایجاد اثرات منفی بر روی کل بازار شود و حتی منجر به وحشت و فروش‌های عجولانه گردد.
در سال‌های اخیر، واش تریدینگ به فضای ارزهای دیجیتال نیز نفوذ کرده است. تمایل به نمایش محبوبیت و حجم معاملات بالا کاملاً واضح است؛ هزاران توکن ارز دیجیتال در سراسر جهان وجود دارد و بسیاری از آنها برای متمایز شدن با چالش روبه‌رو هستند. اما حتی محبوب‌ترین ارزهای دیجیتال، از جمله بیت کوین، نیز از این نوع معاملات در امان نمانده‌اند.
مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۲ توسط فوربس (Forbes) روی ۱۵۷ صرافی ارز دیجیتال انجام شد، نشان داد که بیش از نیمی از حجم معاملات اعلام‌شده بیت کوین جعلی یا ناشی از واش تریدینگ است. ارزهای دیجیتال به‌طور ویژه در برابر طرح‌های پامپ و دامپ آسیب‌پذیر هستند؛ در این روش، ترکیبی از حجم معاملات مصنوعی و تبلیغات گسترده باعث افزایش کاذب ارزش یک توکن می‌شود و دارندگان خاصی می‌توانند با فروش در اوج قیمت، سود کلانی کسب کنند.
دلایل متعددی برای شیوع واش تریدینگ در بازار ارزهای دیجیتال وجود دارد. حتی برای ارزهای بزرگی مانند بیت کوین، روش‌های یکپارچه و پذیرفته‌شده‌ای برای محاسبه حجم معاملات روزانه وجود ندارد. این موضوع باعث شده که شرکت‌های فعال در این حوزه، ارقام کاملاً متفاوتی برای حجم معاملات تاریخی اعلام کنند.
همچنین، بسیاری از صرافی‌های ارز دیجیتال از اعتبار کافی برخوردار نیستند و در سال‌های اخیر شاهد فروپاشی برخی از آنها بوده‌ایم. نوسانات شدید بازار ارزهای دیجیتال نیز ممکن است معامله‌گران را به خریدوفروش سریع ترغیب کند. در نهایت، وضعیت نامشخص ارزهای دیجیتال در برابر نهادهای نظارتی ایالات متحده و سایر کشورها، فرصت بیشتری برای فعالیت‌های تجاری گمراه‌کننده فراهم کرده است.
واش تریدینگ در بسیاری از کشورها بر اساس قوانین ضد دستکاری بازار مانند «مقررات سوء استفاده از بازار» (Market Abuse Regulation) در انگلستان و اروپا ممنوع است. در آمریکا، قوانین «قانون اوراق بهادار ۱۹۳۳» و «قانون بورس اوراق بهادار ۱۹۳۴» این عمل را غیرقانونی اعلام کرده‌اند. نهادهایی چون SEC مسئول پیگیری این تخلفات هستند و مجازات‌های شدیدی برای مرتکبان در نظر گرفته می‌شود.
سیستم‌های نظارتی با استفاده از الگوریتم‌ها و آنالیز داده‌ها به شناسایی الگوهای مشکوک می‌پردازند. این ابزارها به طور مستمر حجم معاملات را بررسی کرده و در صورت شناسایی فعالیت‌های غیرقانونی به مقامات هشدار می‌دهند. چنین سیستم‌هایی می‌توانند فعالیت‌های مشکوک را شبیه‌سازی کرده و نهادهای نظارتی را برای انجام اقدامات قانونی بهتر تجهیز کنند.
در سال‌های اخیر موارد زیادی از واش تریدینگ، به‌ویژه در دنیای ارزهای دیجیتال، رخ داده است. در اینجا چند مثال آورده شده است:
در سال ۲۰۱۸، دفتر دادستان کل نیویورک، صرافی ارز دیجیتال بیتفینکس و ناشر استیبل کوین وابسته به آن یعنی تتِر، را به مشارکت در یک طرح گسترده واش تریدینگ متهم کرد. طبق گزارش‌ها، این طرح شامل استفاده از استیبل‌کوین USDT توسط بیتفینکس برای افزایش مصنوعی قیمت بیت‌کوین و سایر ارزهای دیجیتال و ایجاد احساس تقاضای کاذب بود. این پرونده هنوز در حال پیگیری است.
بیشتر بخوانید: تتر چیست؟ همه چیز درباره ارز دیجیتال USDT
در سال ۲۰۲۱، آقای آدریان جفری هورن به دلیل واش تریدینگ توسط نهاد نظارتی FCA تحت پیگرد قانونی قرار گرفت و جریمه‌ای به مبلغ ۷۵,۰۰۰ پوند دریافت کرد. آقای هورن یک معامله‌گر ارشد بازارسازی در استیفل نیکولاس اروپا بود. او معتقد بود که برای باقی ماندن شرکت McKay Securities Plc در شاخص FTSE All Share باید حداقل ۱۳,۰۰۰ سهم از این شرکت معامله شود. بنابراین، در صورت پایین آمدن تعداد این معاملات از ۱۳,۰۰۰ در روز، او خرید و فروش‌های جعلی انجام می‌داد تا حجم معاملات را افزایش دهد.
مت گاکس (Mt. Gox) زمانی بزرگترین صرافی بیت‌کوین در جهان بود، اما در سال ۲۰۱۴ پس از آنکه فاش شد صدها میلیون دلار از بیت‌کوین‌های کاربران خود را از دست داده است، به‌طور شرم‌آوری ورشکسته شد. بعدها مشخص شد که مت گاکس نیز در حال انجام واش تریدینگ بوده است که باعث افزایش مصنوعی قیمت بیت‌کوین در پلتفرم خود می‌شد.
در دنیای معاملات مالی، شناسایی واش تریدینگ یکی از اولویت‌های اساسی برای شرکت‌ها و نهادهای نظارتی است. شناسایی واش تریدینگ می‌تواند دشوار باشد زیرا این عمل به‌گونه‌ای طراحی شده است که توهم فعالیت بازار را ایجاد کند این نوع رفتارهای تقلبی می‌توانند بازار را تحت تأثیر قرار دهند و به همین دلیل، پیاده‌سازی شیوه‌های مناسب برای شناسایی آنها امری ضروری است. در ادامه، به بررسی بهترین شیوه‌ها برای شناسایی واش تریدینگ می‌پردازیم.
اگر متوجه شدید که یک دارایی حجم‌های معاملاتی غیرعادی و بالایی دارد، ممکن است نشانه‌ای از واش تریدینگ باشد.
واش تریدینگ اغلب برای افزایش مصنوعی قیمت یک دارایی استفاده می‌شود. بنابراین، اگر مشاهده کردید که قیمت یک دارایی به‌طور غیرعادی یا ناهماهنگ حرکت میکند، ممکن است نشانه‌ای از واش تریدینگ باشد.
اگر مشاهده کردید که یک سرمایه‌گذار به‌طور همزمان یک دارایی را می‌خرد و می‌فروشد، یا گروهی از سرمایه‌گذاران در حال خرید و فروش یک دارایی بین خودشان هستند، ممکن است این هم نشانه‌ای از واش تریدینگ باشد.
نظارت جامع و خودکار بر معاملات یکی از ابزارهای اصلی برای شناسایی واش تریدینگ است. این سیستم‌ها باید به‌طور منظم بازبینی و به‌روزرسانی شوند تا از وقوع رفتارهای غیرقانونی جلوگیری کنند.
با پیشرفت فناوری‌های نوین، ابزارهایی برای شناسایی و پیشگیری از واش تریدینگ در حال توسعه هستند. استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی و تحلیل کلان‌داده‌ها برای شناسایی الگوهای مشکوک در معاملات می‌تواند به شناسایی این نوع تقلب کمک کند. این ابزارها می‌توانند به‌طور خودکار و در زمان واقعی، معاملات مشکوک را شناسایی کرده و به نهادهای نظارتی هشدار دهند.
واش تریدینگ در اکثر بازارهای مالی، از جمله بازار ارزهای دیجیتال، غیرقانونی است. این عمل به عنوان یک نوع دستکاری بازار شناخته می‌شود که باعث ایجاد فعالیت‌های ساختگی و تحریف قیمت‌ها می‌شود. این کار می‌تواند به سرمایه‌گذاران آسیب بزند و بازار را مختل کند.
در ایالات متحده، کمیسیون معاملات آتی کالای ایالات متحده (CFTC) علیه چندین صرافی ارز دیجیتال که درگیر واش تریدینگ بوده‌اند، اقدام کرده و برای افرادی که گناهکار شناخته شده‌اند، جریمه‌های سنگینی اعمال کرده است. همچنین بسیاری از صرافی‌ها اقداماتی برای جلوگیری از این کار، مانند استفاده از حجم معاملات برای تعیین اعتبار معاملات، انجام داده‌اند.
بازارسازی و واش تریدینگ یکسان نیستند. بازارساز یک شرکت یا فردی است که اوراق بهادار یا یک ارز دیجیتال را با قیمت‌های اعلام‌شده در بازار خرید و فروش کرده و نقدینگی لازم را برای تسهیل معاملات بین خریداران و فروشندگان فراهم میکند.
در بازار ارز دیجیتال نیز بازارسازها نقش مهمی در حفظ نقدینگی دارند. برای مثال، در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX)، تأمین‌کنندگان نقدینگی (Liquidity Providers) به عنوان بازارساز عمل می‌کنند و با افزودن دارایی‌های خود به استخرهای نقدینگی، امکان انجام سریع‌تر معاملات را فراهم می‌کنند.
بازارسازی به معنای دستکاری بازار نیست. بازارساز در واقع نقش واسطه‌ای بین سرمایه‌گذاران و بازارها را ایفا میکند. اگرچه بازارسازها از اختلاف قیمت خرید و فروش سهامی که پوشش می‌دهند سود می‌برند، اما هدف اصلی آنها حفظ جریان معاملات و نقدینگی در بازار است. بدون بازارسازها، اجرای معاملات زمان بیشتری می‌برد و بازارها ممکن است دچار رکود شوند.
در بازار ارز دیجیتال، بازارسازهای خودکار (AMM) مانند یونی سواپ (Uniswap) و سوشی سواپ (SushiSwap) این نقش را ایفا می‌کنند. آنها با استفاده از قراردادهای هوشمند، خریدوفروش ارزهای دیجیتال را تسهیل کرده و به کاهش نوسانات ناگهانی در بازار کمک می‌کنند. در صورتی که واش تریدینگ هیچ منفعتی برای بازار و معامله‌گران ندارد.
واش تریدینگ یک روش دستکاری بازار است که در آن فرد یا نهادی، یک دارایی را همزمان خرید و فروش میکند تا حجم معاملات را به‌طور مصنوعی افزایش دهد.
بله، بسیاری از صرافی‌های ارز دیجیتال به‌خصوص آن‌هایی که نظارت کمی دارند، از این روش برای افزایش ظاهری حجم معاملات استفاده می‌کنند.
با استفاده از نظارت دقیق بر حجم و روند قیمتی می‌توان واش تریدینگ را شناسایی کرد.
خیر، واش تریدینگ ممکن است بدون تغییر قیمت هم رخ دهد، اما معمولاً برای افزایش حجم معاملات و ایجاد تصویر کاذب از تقاضا است.
واش تریدینگ یک روش فریبکارانه در بازارهای مالی است که با ایجاد معاملات مصنوعی، حجم و قیمت دارایی‌ها را به‌طور غیرواقعی افزایش می‌دهد. این تکنیک باعث گمراهی سرمایه‌گذاران شده و تصویری نادرست از عرضه و تقاضا ارائه می‌دهد. پیامدهای آن شامل کاهش شفافیت بازار، ایجاد حباب‌های قیمتی و از بین رفتن اعتماد سرمایه‌گذاران است. به همین دلیل، در تمامی بازارهای مالی غیرقانونی شناخته شده و تحت نظارت شدید نهادهای مربوطه قرار دارد.
هر زمان که شاهد افزایش حجم معاملات بدون دلیل مشخصی بودید، باید نسبت به احتمال وقوع واش تریدینگ حساس شوید. بررسی کنید که آیا تغییرات بازار ناشی از یک اتفاق واقعی مانند اخبار اقتصادی یا تغییرات سیاست جهانی است یا صرفاً یک فریب معاملاتی. آگاهی از احساسات بازار و توانایی تشخیص روندهای کاذب، برای سرمایه‌گذاری هوشمندانه ضروری است. تنها با تحلیل دقیق می‌توان از تصمیمات هیجانی جلوگیری و در مسیر درستی حرکت کرد.
