عصرایران؛ جلیل بیات- در یادداشت قبلی اشاره شد که استراتژیست های وطنی چگونه با دو استدلال خود درباره برنامه هسته ای عملا کشور را در تنگنا قرار داده اند. اکنون شرایط به گونه‌ای است که به نظر می رسد جمهوری اسلامی می بایست از میان توافق (با شرایط مدنظر ترامپ) یا تهاجم نظامی به کشور یکی را انتخاب کند. از برخی شواهد و قرائن می توان حدس زد که جمهوری اسلامی برای گزینه نخست (با لحاظ برخی تغییرات) تلاش می‌کند اما در عین حال برای گزینه دوم نیز آماده می شود. 

 

دیدگاه استراتژیست های وطنی، یعنی تصمیم سازانی که با دیدگاهها و پشنهادهای خود به تصمیم گیرندگان سیاست خارجی مشورت می دهند، درباره شرایط کنونی چیست؟ اجازه دهید همین ابتدا روشن کنم بر خلاف یادداشت قبلی، آنچه در این یادداشت می‌خوانید صرفا بر اساس حدس و گمان است، یعنی با لحاظ برخی شواهد و قرائن می‌توان حدس زد که چنین پیشنهادهایی در دالان های تصمیم گیری سیاست خارجی مطرح می شود. با این حال باید دانست حدس و گمان لزوما از منزلت پایینی برخوردار نیست، چنانکه علم اساسا بر اساس فرضیات و حدس و گمان ها پیش می رود.

 

از این منظر باید گفت به نظر می رسد استراتژیست های وطنی در شرایط کنونی دو پیشنهاد مجزا ارائه کرده اند. در پیشنهاد نخست آنها عنوان می کنند تلاش کنید تا آنجا که ممکن است ترامپ را از خواسته‌های حداکثری‌اش منصرف سازید تا در نهایت قبول کند صرفا درباره عدم دستیابی ایران به سلاح هسته ای پای میز مذاکره بیاید. بدیهی است که در این شرایط دو استدلال اصلی استراتژیست های وطنی (که در یادداشت قبلی به آن اشاره شد) محفوظ خواهد ماند. در این راستا ایستادگی بر سر مواضع و رد درخواست‌های ترامپ و همچنین استفاده از روسیه و چین به عنوان اهرم فشار یا میانجی از جمله اقداماتی است که می توان به آن اشاره کرد.

 

اما استراتژیست های وطنی معتقدند اگر ترامپ از موضع خود مبنی بر مذاکره حداکثری با ایران کوتاه نیامد و خواستار برچیدن کل برنامه هسته ای ایران و همچنین مذاکره درباره توان دفاعی و موشکی یا نفوذ منطقه ای جمهوری اسلامی شد، آنگاه باید پیشنهاد دوم مورد توجه قرار بگیرد. استراتژیست های وطنی در ارائه پیشنهاد دوم قائل به دو مفروض هستند. 

 

مفروض اول آنها این است که ترامپ به دنبال یک جنگ تمام عیار (Total War) با ایران نیست؛ به این معنا که بعید است سربازان امریکایی را با هدف سقوط نظام جمهوری اسلامی به کار بگیرد و صرفا از بمباران مراکز هسته ای و نظامی یا نهایتا زیرساخت های اقتصادی و توسعه ای حمایت خواهد کرد. 

 

مفروض دوم آنها این است که اسرائیل نیز نه مایل و نه قادر به انجام یک جنگ تمام عیار علیه جمهوری اسلامی است. با لحاظ این دو مفروض که بقای نظام سیاسی را به خطر نمی اندازند، استراتژیست های وطنی احتمالا پیشنهاد می کنند در شرایط پیش گفته (عدم کوتاه آمدن ترامپ) برای بمباران ایران آماده شوید؛ به این معنا که مقدمات کاهش خسارات ممکن را از هم اکنون فراهم آورید.

 

از نظر استراتژیست های وطنی اگر قرار باشد جمهوری اسلامی کل برنامه هسته ای خود را از طریق مذاکره از دست بدهد، بهتر است گزینه تهاجم نظامی به کشور را انتخاب کند. آنها در ارائه این پیشنهاد احتمالا شش دلیل زیر را مدنظر قرار می دهند:

 

1- جمهوری اسلامی با عدم مذاکره با ترامپ نشان خواهد داد از مواضع خود کوتاه نیامده و زیر بار زور و ذلت نمی رود که این موضوع می تواند در احیای روحیه نیروهای مقاومت موثر باشد.

 

2- در حالی که برچیدن برنامه هسته ای ایران از طریق مذاکره و توافق هیچ هزینه ای برای آمریکا نخواهد داشت، اقدام به تهاجم نظامی به این منظور میلیاردها دلار خرج روی دست ترامپ و اسرائیل خواهد گداشت. پس بهتر است طرف مقابل هم هزینه بدهد.

 

3- احتمال از بین رفتن کامل برنامه هسته ای از طریق بمباران به مراتب کمتر از برچیدن آن به دست خود می باشد.

 

4- تهاجم آمریکا و اسرائیل به کشور می تواند به احیای آمریکاستیزی بیانجامد و طرفداران مذاکره و مصالحه با غرب را برای همیشه از صحنه سیاست ایران خارج سازد.

 

5- درصدی ولو اندک هم باید برای این نظر قائل شد که ممکن است اساسا ترامپ بلوف می زند و حاضر به انجام اقدامی چنین پرخطر که سرانجام آن مشخص نیست، نباشد. لذا ممکن است تهدیدهای او صرفا برای تسلیم ایران در مذاکرات بیان می شود.

 

6- تهاجم نظامی به کشور می تواند منجر به ایجاد وحدت و پشتیبانی از نظام شود و در تقویت ملی گرایی موثر باشد.

 

لذا باید گفت استراتژیست های وطنی اگرچه پیشنهاد نخست را ترجیح می دهند، اما با توجه به این دلایل از ارائه پشنهاد دوم ابا ندارند. برای آنها مهم نیست برنامه ای که در چند دهه اخیر صدها میلیارد دلار به صورت مستقیم و غیرمستقیم برای مردم ایران هزینه داشته است در چند دقیقه دود شود. 

 

آیا مسعود پزشکیان تحت تاثیر همین به اصطلاح استراتژیست ها قرار گرفته که در واکنش به تهدید ترامپ درباره بمباران مراکز هسته ای به راحتی می گوید: «اصلا بیایید و بزنید!»؟ آیا تمام مفروضات و دلایل استراتژیست های وطنی در ارائه پیشنهاد دوم طبق انتظار آنها پیش خواهد رفت؟