به گزارش سرویس جهان مشرق، استان بلوچستان که در جنوب غربی پاکستان، در مرز با جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است، در یک سال اخیر صحنه‌ی اوج‌گیری تنش‌های ضدامنیتی از سوی یک گروه جدایی‌طلب مسلح به نام «ارتش آزادیبخش بلوچستان» بوده است. همه‌ی قرائن دال بر آن است که این گروه، با افزایش امکانات و لجیستیک خود، و تغییر تاکتیک‌های عملیاتی، توامان پیشبرد اهداف خود و طرف‌های فرا-مرزی که از آن پشتیبانی می کنند را دنبال می‌کند.
تصرف روز سه شنبه یک قطار مسافربری توسط ارتش آزادیبخش بلوچ یا BLA، شورش را به سطح جدیدی رساند و اولین عملیات بزرگ این گروه شبه نظامی را رقم زد. این شبه‌نظامیان صدها مسافر را در کشتی جعفر اکسپرس گروگان گرفتند، قبل از این که نیروهای پاکستانی روز چهارشنبه اعلام کنند که تمام ۵۰ مهاجم را کشته‌اند. ارتش پاکستان اعلام کرد که مهاجمان ۲۱ مسافر را کشته‌اند و تمام مسافران باقی مانده نجات یافته‌اند.
جدایی طلبان چه کسانی هستند و برای چه می جنگند؟
به گزارش روزنامه‌ی واشینگتن‌پست، بلوچستان، بزرگ‌ترین استان پاکستان و کم‌جمعیت‌ترین استان این کشور است. همچنین، بلوچستان مرکز اقلیت قومی بلوچ این کشور است که اعضای آن ادعا دارند که با تبعیض دولت مواجه هستند. جدایی‌طلبان از اوایل دهه ۲۰۰۰ برای استقلال — اگرچه نه استقلال کامل — از اسلام آباد و برای سهم بیشتری از منابع طبیعی که در این استان توسعه نیافته فراوان است(مانند گاز طبیعی، نفت و مواد معدنی) مبارزه می کنند.
در طول سال‌ها، BLA قدرتمندتر شده است، که این امر باعث شده برخی تحلیلگران بگویند که این گروه امروز با طالبان پاکستان، از نظر تهدیدی که برای کشور ایجاد می کند، قابل‌مقایسه است. BLA به طور منظم نیروهای امنیتی پاکستان را هدف قرار داده و همچنین در گذشته به غیرنظامیان حمله کرده است، از جمله شهروندان چینی را که در پروژه های چند میلیارد دلاری مربوط به کریدور اقتصادی چین و پاکستان کار می کنند. همچنین حملات فراتر از خود استان بلوچستان، از جمله در کراچی، بزرگ‌ترین شهر پاکستان نیز انجام شده است.
اگرچه دولت اصرار دارد که خشونت را به طور قابل‌توجهی مهار کرده است، اما حملات در بلوچستان کاهش نیافته است. به علاوه، گروه‌های شبه‌نظامی بنیادگرا نیز در این استان فعالیت می کنند.
چرا حالا؟
سازمان BLA که هم پاکستان و هم ایالات متحده آن را به عنوان یک سازمان تروریستی تعیین کرده اند، طبق تخمین، حدود ۳۰۰۰ جنگجوی دارد که بلافاصله مسئولیت حمله روز سه شنبه را بر عهده گرفتند.
این گروه به دنبال ایجاد یک دولت مستقل بلوچ است که شامل مناطقی در پاکستان، ایران و افغانستان است که گروه قومی بلوچ در آن زندگی می کند.
اسلام‌آباد مدعی است که BLA از طرف هند، کشور همسایه و رقیب پاکستان که مانند آن، یک کشور مسلح به سلاح هسته‌ای است، حمایت می شود، اگرچه دهلی نو این اتهام را رد کرده است. دولت پاکستان همچنین ادعا می کند که بین گروه BLA و قوی‌ترین گروه شبه نظامی این کشور، یعنی طالبان پاکستان، همکاری وجود دارد.
تحلیلگران می گویند که BLA از زمان پایان آتش بس طالبان پاکستان با دولت در نوامبر ۲۰۲۲، که نرخ حملات شبه نظامیان را در سراسر کشور افزایش داده است، جسورتر شده است.
چشم‌انداز بزرگ‌تر ماجرا چیست؟
جدا از رقابت با هند، پاکستان با ایران نیز رابطه‌ای تنش‌زا داشته است، که به ناامنی در بلوچستان دامن زده است. این دو کشور مرز ۹۰۰ کیلومتری (۵۶۰ مایل) را به اشتراک دارند که تا حد زیادی تحت کنترل نیست و به قاچاقچیان و گروه های شبه نظامی اجازه می دهد تا آزادانه حرکت کنند. هر دو دولت یکدیگر را به پناه‌دادن یا تحمل گروه‌های شورشی متهم می کنند.
به گفته‌ی شماری از تحلیلگران، عوامل اقتصادی نیز باعث ناآرامی ها می شوند و این برای اقتصاد پاکستان نشانه خوبی نیست، چرا که بستر ناامن و تنش‌آلود، پای هر سرمایه‌گذاری را برای ورود به بازار پاکستان سست می کند.
ابتکار عمل «کمربند و جاده» ی پکن، میلیاردها دلار به پاکستان ریخته است، اما هم‌زمان، اقلیت بلوچ را بیشتر از پیش، از بدنه‌ی پاکستان بیگانه کرده است. آن‌ها مدعی هستند که اسلام‌آباد در حال بهره برداری از منابع بلوچستان است در حالی که جوامع محلی را نادیده می گیرد.
با این حال، سید محمد علی، تحلیلگر امنیتی، به واشینگتن‌پست گفت که در حالی که حمله قطار ممکن است برای BLA توجه فوری عمومی و رسانه‌ای را فراهم کرده باشد، اما مرگ غیرنظامیان به واسطه‌ی این حمله، احتمالا پایگاه حمایتی آن‌ها را در میان جمعیت استان تضعیف خواهد کرد.
ارتش آزادی بخش بلوچ (BLA) در حال حاضر یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های شورشی علیه امنیت ملی پاکستان است. BLA به عنوان یک جنبش مبتنی بر نارضایتی‌های سیاسی و قومیِ اقلیت بلوچ آغاز شد و عملیات آن نه تنها کشور را بی‌ثبات کرد، بلکه روابط پاکستان با کشورهای دیگر، به ویژه چین را نیز متاثر نمود.
ارتش آزادی بخش بلوچ (BLA) در سال های اخیر عملیات شورشیان خود را حتی بیشترکرده، و چالش‌های سختی را برای امنیت ملی پاکستان ایجاد نموده است.
ریشه ها و اهداف ارتش آزادیبخش بلوچستان
BLA گروه شورشی قومی-ملی‌گرا است که خواستار استقلال بیشتر یا استقلال کامل برای بلوچستان، یعنی بزرگ‌ترین و پرمنابع‌ترین استان پاکستان است. بلوچ ها مدت‌هاست که احساس می کنند توسط دولت‌های متوالی پاکستان به حاشیه رانده شده‌اند و از زمان تاسیس این ایالت در سال ۱۹۴۷، شورش‌های متناوب وجود داشته است. BLA در اوایل دهه ۲۰۰۰ تاسیس شد.
تاثیر بر امنیت ملی پاکستان: تشدید حملات خشونت‌آمیز
در بدو امر، BLA جنگ چریکی سطح پایین را آغاز کرد که علیه نیروهای امنیتی و تاسیسات پاکستان بود. با این حال، در سال‌های اخیر سطح منازعه افزایش یافته است. به ویژه در آگوست ۲۰۲۴، BLA یک سری حملات هماهنگ‌شده را در سراسر بلوچستان سازماندهی کرد که بیش از ۷۰ نفر را کشته است. این عملیات شامل بمب‌گذاری در زیرساخت‌های راه آهن و همچنین حملات علیه واحدهای امنیتی بود که ظرفیت‌های عملیاتی بیشتری را از سوی گروه نشان می داد.
BLA همچنین تاکتیک‌های کشنده‌تری را توسعه داد، از جمله بمب‌گذاری‌های انتحاری، که به طور سنتی قبلا در میان شبه نظامیان بلوچ انجام نمی شد. این سازمان از اولین بمب‌گذار انتحاری زن خود در سال ۲۰۲۲ استفاده کرد و روش عملیاتی خود را تغییر داد که نشان‌دهنده‌ی به‌کارگیری تاکتیک‌های اعمال‌شده توسط گروه‌های شبه‌نظامی اسلامی توسط این گروه بود. ارتش آزادیبخش بلوچستان همچنین مقیاس فعالیت خود را افزایش داد و شهروندان خارجی و همچنین سازمان‌های امنیتی پاکستان را هدف گرفت. در سال‌های اخیر، این گروه رویدادهای خاصی را در چند سال گذشته رقم زده است که شامل موارد زیر است.
ربودن قطار در منطقه بولان(مارس ۲۰۲۵):
در صبحگاه ۱۱ مارس ۲۰۲۵، BLA قطار سریع‌السیر جعفر را در منطقه بولان بلوچستان با ۱۸۲ مسافر، ربود و مسافران، از جمله پرسنل پلیس و نظامی، گروگان گرفته شدند. این قطار که مسافران را از کویته به پیشاور با ظرفیت حدود ۴۰۰ نفر حمل می کرد، در یک تونل دورافتاده با انفجار مواد منفجره همراه با شلیک از سلاح‌های سبک مورد حمله قرار گرفت و راننده زخمی شد. طبق گزارش BLA، ۲۰ افسر ارتش کشته شدند و گروگانگیران هشدار داده بودند که اگر عملیات نظامی ادامه یابد، گروگان ها کشته خواهند شد. تلاش‌های نجات گروگان به واسطه‌ی زمین ناهموار و شبکه های ارتباطی ضعیف، دشوار شد.
بمب گذار انتحاری زن در کلات (مارس ۲۰۲۵):
در اوایل مارس ۲۰۲۵، در یک بمب‌گذاری انتحاری بسیار نادر توسط یک زن، یک ون متعلق به گشت شبه نظامی را در کلات، در جنوب غربی پاکستان، هدف قرار داد و یک نفر را کشت و سه نفر را زخمی کرد. هیچ سازمانی در آن زمان مسئولیت این کار را بر عهده نگرفت، اما سوء ظن اصلی به BLA می رفت، که سابقه‌ی استفاده از چنین تاکتیک‌هایی را دارد.
حملات هماهنگ شده در بلوچستان(آگوست ۲۰۲۴):
در آگوست ۲۰۲۴ ارتش آزادیبخش بلوچستان حملات هماهنگ شده‌ای را در سراسر بلوچستان آغاز کرد که منجر به مرگ حداقل ۳۹ نفر شد. این حملات بر زیرساخت های کلیدی، بازرسی های امنیتی و منافع چین مانند شهر بندری استراتژیک گوادر و شهروندان چینی متمرکز بود. این گروه برای اولین بار از بمب‌گذار انتحاری زن استفاده کرد که نشان دهنده تغییر در روش عملیاتی آن‌ها بود.
حمله به کارگران چینی در کراچی (اکتبر ۲۰۲۴):
یک مهاجم انتحاری به کاروان کارگران چینی در کراچی حمله کرد. دو نفر کشته و حداقل ده نفر زخمی شدند. این حمله برای مختل‌کردن ابتکار عمل «کمربند و جاده» ی چین، یعنی راهرو اقتصادی میان چین و پاکستان، بود.
پیامدها برای امنیت ملی
استراتژی‌های در حال تغییر BLA، به عنوان مثال پذیرش استفاده از بمب گذاری‌های انتحاری و عملیات بسیار هماهنگ در مقیاس بزرگ، سطح تهدید علیه امنیت داخلی پاکستان را افزایش داده است. توانایی آن‌ها برای حمله به اهداف استراتژیک مانند زیرساخت‌های کلیدی و مهاجران خارجی، به عنوان مثال کارگران چینی که پروژه های اقتصادی در مقیاس بزرگ را انجام می دهند، مسائل اقتصادی و دیپلماتیک پشت ماجرا را آشکار می کند. سازگاری و انعطاف پذیری این گروه، ایجاب می کند که بررسی مجدد استراتژی ضد-شورش توسط مقامات پاکستانی با هدف مهار بهتر شورش‌های رو به افزایش، در دستور کار قرار گیرد.
بلوچستان در قلب راهرو اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) قرار دارد، یک پروژه‌ی پرچمدار در ذیل ابتکار عمل کمربند و جاده چین. BLA این تحولات را استثمارگرانه می داند و مدعی است که این پروژه‌ها تامین‌کننده‌ی منافع قدرت‌های خارجی در برابر منافع مردم بومی هستند. فعالیت‌های این گروه، پروژه‌ها را از بین برده است و سرمایه‌گذاری خارجی را دلسرد و چالش‌های جدی برای آرزوهای اقتصادی پاکستان ایجاد کرده است.
تنش در روابط بین الملل
حمله به اتباع چینی روابط بین پاکستان و چین را دچار تنش کرده است. در پی حمله کراچی، چین از پاکستان خواست تا امنیت بیشتری برای شهروندان و پروژه های چینی فراهم کند. این نوع حملات، روابط دوجانبه را تضعیف می کند و می تواند بر همکاری‌های آینده تأثیر بگذارد و نقش ژئوپلیتیک گسترده‌تر را برای اقدامات شورشی BLA به دنبال داشته باشد که طبعا اهرم قدرت این گروه را قوی‌تر می کند.
دولت پاکستان مجبور است منابع ارزشمندی را بر امکانات و اقدامات ضد شورش در استان بلوچستان سرمایه گذاری کند که منابع و توجه را از سایر بخش‌های مهم دور می کند. این بی‌ثباتی مداوم نیروهای امنیتی و سازمان های اجرای قانون کشور را فرسوده و منابع مالی آن‌ها را مستهلک می کند.
نزدیکی جغرافیایی بلوچستان به افغانستان و ایران، شورش را پیچیده می کند. پناهگاه‌های امن شبه‌نظامیان در مرزها نیز تنش‌هایی را بین پاکستان و افغانستان و ایران ایجاد کرده است که بر پیچیدگی سیاست امنیتی منطقه‌ای می افزاید. نوسانات بلوچستان به منافع ژئوپلیتیک، به ویژه در رابطه با ابتکار عمل کمربند و جاده چین، می رسد. حملات BLA به پروژه‌های چینی نه تنها بر روابط پاکستان و چین تأثیر می گذارد، بلکه توجه سایر قدرت‌های بین المللی نگران از نفوذ رو به رشد چین را نیز به خود جلب می کند.
در ژوئیه ۲۰۱۹، ایالات متحده به طور رسمی BLA را به عنوان یک سازمان تروریستی تعیین کرد، اقدامی که پاکستان قدردان آن شد. این تلاش برای پایان دادن به تامین مالی گروه و کمک‌های خارجی به ان از سوی جامعه بین المللی بود. ساختار غیرمتمرکز و محبوبیت این گروه در سطح محلی، این گروه را در برابر فشار بین المللی مصون کرده و به آن اجازه داده است حتی با وجود تحریم‌های بین المللی نیز فعالیت کند.
واکنش پاکستان به شورش BLA از طریق کمپین‌های نظامی، و تلاش‌های اطلاعاتی و سیاسی برای مصالحه بوده است. با این حال، برخی از چالش‌ها باقی مانده است:
زمین در بلوچستان صعب و ناهموار است، که به BLA مکان‌های استراتژیک را می دهد و انجام عملیات نظامی را برای نیروهای امنیتی چالش برانگیز می کند. باز بودن منطقه و شرایط دشوار اقلیمی باعث می شود که سازمان های امنیتی نتوانند به طور دائم در منطقه حضور داشته باشند، که همین امر به شورشیان اجازه می دهد تا نسبت به نیروهای امنیتی، با سهولت بیشتری عمل کنند.
در چشم‌انداز وسیع‌تر، به هیچ عنوان نباید نقش راهبرد دولت جدید آمریکا برای مقابله‌ی همه‌جانبه با نفوذ چین در مناطق مختلف دنیا را در رویدادهایی همچون گروگانگیری در قطار در پاکستان، نادیده گرفت. در واقع می توان چنین تفسیر کرد که سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا با تحریک و تسهیل عملیات برای گروه‌هایی چون ارتش آزادیبخش بلوچستان، هم رابطه‌ی پاکستان با چین را زیر ضرب می برد، هم ناامنی را به مرزهای چین می کشاند و از سوی دیگر، با منحرف کردن توجه و تمرکز نیروهای امنیتی پاکستان، سرریز ناامنی و آشوب را به سوی مرزهای جمهوری اسلامی ایران هدایت می نماید. به عنوان یک نمونه، کافی است به لحن کانال تلگرامی «ترور آلارم»، وابسته به دستگاه‌های جاسوسی رژیم صهیونیستی درباره عملیات تروریستی اخیر BLA نگاه کنیم. این کانال نوشت:
" ارتش آزادی بخش بلوچ (BLA) یک جنبش مقاومتی است که برای حقوق و خودمختاری بلوچستان مبارزه می کند. بلوچستان مانند هر منطقه ای حق ذاتی دارد که از خود در برابر ظلم و استثمار پاکستان، ایران و چین دفاع کند. "
از این رو، مساله‌ی آشوب در منطقه بلوچستان به صورت خاص، و کلیت موضوع «مرزهای شرقی» کشور به صورت عام، باید در راس اولویت‌های ژئوپلتیک و امنیت ملی کشور قرار گیرد و هر چه زودتر، یک استراتژی چندوجهی، عمیق و دقیق برای آن طراحی گردد.
