«گاهی می‌شنوم که آرزوی یک مصدوم تصادفات این است که بتواند از روی ویلچر بلند شود، دست بچه‌اش را بگیرد و راه برود.» این بخشی از یادداشت دکتر محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت بود که چندی پیش درمورد افزایش آمار مرگ و میر تصادفات و پویش ملی «نه به تصادف!» نوشت؛ موضوعی که سازمان بهزیستی نیز پس از پیوستن به این پویش از اضافه شدن سالانه حدود ۶۰ هزار نفر در پی تصادفات جاده‌ای به جمعیت معلولان خبر داد که ۳۰۰۰ نفر از آنها دارای آسیب نخاعی می‌شوند.

 

به گزارش ایسنا،‌ از اسفندماه پویش «نه به تصادف» با همکاری دستگاه‌های مختلف راه‌اندازی شد؛ پویشی که به گفته علیرضا رئیسی،‌ معاون بهداشت وزارت بهداشت با هدف کاهش حداقل ۸ درصدی مرگ‌ومیر ناشی از تصادفات فعال شده است.

 

براساس آمارهای اعلام شده از سوی سازمان بهزیستی کشور، سالانه حدود ۶۰ هزار نفر در پی تصادفات جاده‌ای به جمعیت معلولان اضافه می‌شود که ۳۰۰۰ نفر از آنها دارای آسیب نخاعی می‌شوند. در این میان، جاده‌های ناایمن، خودروها و خیابان‌های غیراستاندارد و بی‌احتیاطی در رانندگی در کشورمان، چرخه‌ای برای مرگ و معلولیت در جاده‌ها و شهرها ایجاد کرده است و همین امر هم موجب شده تا سازمان بهزیستی کشور به عنوان سازمان متولی افراد دارای معلولیت، برای جلوگیری از افزایش جمعیت معلولان، با تمام ظرفیت‌های خود وارد پویش «نه به تصادف» شود.

 

در همین راستا سیدجواد حسینی، رئیس سازمان بهزیستی کشور به همه مدیران، معاونان، رؤسای استانی، مددکاران و کارشناسان سازمان تاکید کرد که فقط متولی حمایت از قربانیان تصادفات نیستید، بلکه باید برای پیشگیری از این فجایع هم اقدام کنید.

 

فاطمه عباسی، معاون توانبخشی سازمان بهزیستی کشور نیز براساس پیمایش شیوع‌شناسی ناتوانی و آسیب در ایران و بررسی اتیولوژیک آسیب‌ها که توسط سازمان بهزیستی طی سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۳ انجام شده، برآورد کرد که حدود ۴ درصد از افراد دارای معلولیت به علت حوادث ترافیکی دچار معلولیت شده باشند.

 

از سوی دیگر در بانک اطلاعاتی سازمان بهزیستی که شامل افرادی هستند که به سازمان مراجعه می‌کنند و تحت پوشش قرار می‌گیرند، حدود ۴۳ هزار نفر از افراد دارای معلولیت، دارای آسیب نخاعی هستند که بالغ بر ۳۷ درصد از آنها ناشی از تصادفات (جاده‌ای و شهری) است که با توجه به هزینه گزاف ناشی از معلولیت برای فرد، خانواده و دولت، این آمار باید موردتوجه قرار گیرد.

 

این حوادث اما، نه تنها زوایای مختلف زندگی قربانیان را از نظر سطح کیفیت زندگی، به ویژه سطح معشیتی و کارآمدی خانواده به شدت متاثر می‌کند،‌ بلکه پس از تجربه تصادف نیز از نظر روانی دچار آسیب شده و اختلالاتی همچون اضطراب، فوبیا یا ترس مرضی از سفر، ترس از مرگ و یا ترس از رانندگی را تجربه خواهند کرد.

 

صغرا ابراهیمی قوام، روانشناس در این‌باره به ایسنا گفته بود: افرادی که درگیر حادثه تصادف می‌شوند تا مدت‌ها دچار حالت‌های اضطرابی می‌شوند. در واقع بالا رفتن سطح اضطراب اولین مسئله‌ای است که فرد بعد از تصادف با آن درگیر می‌شود که بنابر شدت جراحت فرد و پیشینه سلامت روانی می‌تواند بر شدت آسیب روانی فرد بیافزاید. مطالعات انجام شده در این زمینه نشان می‌دهد که حتی ناظران حادثه تصادف نیز دچار حالات اضطرابی می‌شوند و شدت این مسئله به شرایط صحنه تصادف، شدت آسیب و جراحت وضعیت قربانیان آن تصادف بستگی دارد، به این معنی که اغلب قربانیان حوادث ترافیکی و حتی ناظران ممکن است دچار اختلال اضطرابی و حتی فوبیا یا ترس مرضی از سفر، ترس از مرگ و یا ترس از رانندگی شوند. این ترس، به عنوان عامل بازدارنده مانع از استفاده از خودرو و حتی حضور در اجتماعاتی که به دلیل فاصله نیازمند به سوارشدن به خودرو است، می‌شود. از این رو سطح کنش‌وری اجتماعی و حتی اقتصادی، فرد را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد.

 

بنابر اظهارات ابراهیمی قوام، چه ناظران بیرونی و چه افرادی که درگیر حادثه ترافیکی هستند، تحت تاثیر تروما (ضربه روانی) قرار می‌گیرند و اختلال استرس پس از ضربه را تجربه کنند. پایداری ضربه‌ روانی تجربه شده آنها، نیز به سابقه مسائل روانشناختی و میزان شدت جراحت حاصله یا مشاهده بستگی دارد. این اختلال می‌تواند الگوی خواب، الگوی خوردن، سطح تمرکز و توجه، ظرفیت‌های شناختی، کارآمدی اجتماعی و تعاملات بین فردی را تحت تاثیر قرار دهد.

 

این روانشناس تاکید می‌کند: افسردگی نیز از جمله آسیب‌های دیگری است که بر اثر حوادث ترافیکی بر روان فرد تاثیرگذار است. شدت این حالات نیز با میزان شدت سانحه ارتباط دارد. افسردگی بر اثر حادثه ترافیکی باعث می‌شود که فرد تا مدت‌ها معنای زندگی را زیر سوال ببرد و مدام با خود زمزمه کند که چقدر راحت آدم‌ها می‌میرند و چقدر راحت آسیب می‌بینند. همچنین قربانیانی که بر اثر تصادف دچار معلولیت (قطع عضو و مشکلات حسی یا حرکتی، ضربه مغزی‌، یا قطع نخاع و...) می‌شوند، نوع نگاه فلسفه شناختی‌شان به زندگی تغییر می‌یابد.

 

به گفته وی، هر چقدر شدت آسیب‌دیدگی قربانی تصادف بیشتر باشد، نیازمند مراقبت بیشتری خواهد بود و از این رو نیازمند دریافت خدمات درمانی بیشتری شده که این امر به شدت بر وضعیت مالی و اقتصادی خانواده تاثیرگذار است. در واقع پس از تصادف، علاوه بر فرد مصدوم، تمامی افرادی که در حال مراقبت از او هستند (اعضای خانواده) دچار مشکلات هیجانی- روانشناختی، مالی، روابط بین فردی و موقعیتی می‌شوند. حتی ممکن است فرصت‌های تعاملی و شغلی آنها نیز به شدت محدود شود، زیرا آنها با فرد بیماری روبرو هستند که نیازمند مراقبت دائم و پیوسته است.

 

علاوه بر این،‌ در برخی مواقع حتی توصیف یا مشاهده صحنه تصادف به طور غیرمستقیم (از طریق مشاهده فیلم و عکس) منجر به اضطراب نیابتی می‌شود. یعنی حالت‌های اضطراب و احتیاط بیش از حد در مسائل مربوط به امور ترافیکی در او بروز پیدا کند.

 

به گفته این روانشناس،‌ مطالعه‌ای که بر روی خانواده‌های متوفیان حوادث ترافیکی انجام شده نشان می‌دهد اغلب این خانواده‌ها، دچار افسردگی هستند و برخی دیگر از این خانواده‌ها حالت‌های اضطرابی، ترس از مرگ، ترس از رانندگی، فوبیای تصادف، فوبیای سفر و بی‌انگیزگی را تجربه می‌کنند و کیفیت زندگی آنها به شدت آسیب‌دیده است، به ویژه درگیر مسایل قانونی مانند حضانت و ده‌ها مساله دیگر می‌شوند.

 

این روانشناس در ادامه با اشاره به عوامل موثر در بروز تصادف، یادآور می‌شود: عوامل متعددی در بروز حوادث ترافیکی دخیل هستند. اگرچه برخی افراد عوامل انسانی را در بروز حوادث موثر می‌دانند و بیش از ۶۰ درصد تصادفات را ناشی از خطرپذیری بالای افراد در رانندگی یا پایین بودن درک خطر از بروز تصادفات، عدم تمرکز و عدم آشنایی با جاده‌ها می‌دانند اما حقیقت این است که نوع خودرو، نوع جاده‌ها و ایمنی راه‌ها، میزان برخورداری جاده از علایم راهنمایی، میزان روشنایی جاده‌ها، شیب موجود در جاده و ...در بروز حوادث تاثیرگذار است.

 

 برخی از جاده‌های ایران به میزان کافی برخوردار از تابلوهای راهنما، روشنایی و... نیستند و از سوی دیگر وجود تعداد اندک استراحتگاه‌ نیز می‌تواند عامل موثری بر بروز تصادف باشد. این عامل می‌تواند بر خستگی، خواب آلودگی یا حتی پرسرعت راندن راننده برای رسیدن هرچه زودتر به مقصد تاثیرگذار باشد. از سوی دیگر نوع خودروها، میزان استحکام و برخورداری از تجهیزات ایمنی در آن مانند ایربگ و.. نیز می‌توانند نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای در شدت آسیب‌های ناشی از تصادفات و حتی پیشگیری  در بروز تصادفات داشته باشد. 

 

ابراهیمی قوام ادامه می‌دهد: هر چقدر میزان تجهیزات مورد نیاز برای اطلاع‌رسانی از شرایط جاده بیشتر و یا ضریب خطرپذیری جاده کمتر باشد و همچنین آمادگی افراد در هنگام رانندگی برای رعایت قوانین و رانندگی ایمن بالاتر بوده و خودروی ایمن‌تری مورد استفاده قرار گیرد، بالطبع احتمال بروز تصادفات کاهش یافته و از میزان صدمه‌دیدگی افراد کاسته می‌شود، این در حالیست که اگر راننده دارای خودروی ناایمن باشد، آموزش‌های مرتبط با خطرات احتمالی جاده‌ای را دریافت نکرده باشد و میزان خطرپذیری و نوع رانندگی وی ناایمن باشد، احتمال بروز تصادف و یا سوانح دلخراش فراهم می‌شود.