کاخ موزه باغچه جوق روایت شاهکار معماری ایرانی فرنگی و از رویایی‌ترین کاخ‌های ایران است که چشم هر گردشگری را خیره کرده و به اعماق تاریخ می‌برد.
به گزارش ایرنا، کاخ موزه باغچه جوق با زیبایی‌های بی‌نظیرش در شمال غربی کشور و در روستای باغچه جوق دردامنه کوه چرکین و چشمه‌ای بنام کلیسه در استان آذربایجان غربی جای گرفته است.
این کاخ با ۲ هزار مترمربع زیربنا درون باغ بزرگی به وسعت ۱۱ هزار مترمربع قرار گرفته که درختان میوه رنگارنگ جلوه خاصی به این کاخ داده است.
کاخ موزه باغچه جوق کاری مشترک بین معماران ایرانی و مهندسان طراح روسی است؛ در واقع این بنا متاثر از معماری روسیه است. این بنا به دستور سردار ماکو که روابط نزدیکی با روس‌ها داشت، ساخته شد. این در حالی است که در اوضاع آشفته آن روزها بخشی از کشورمان تحت سلطه روس‌ها نیز بود.
سردار ماکو یا «مرتضی قلیخان» فرزند «تیمورخان اقبال السلطنه» حکمران ماکو سرحد دار ایران و رییس ایل بیات‌های ماکو بود. وی از طرف دولت مامور حفاظت از سرحدات ایران بود. وقتی فرمان مشروطیت صادر شد در مقام مبارزه برآمد اما مشروطه خواهان آذربایجان او را تعقیب کردند. به خاک قفقاز رفت و مشغول تحریک شد. آشوب و ناامنی بالا گرفت و مردم در فشار قرار گرفتند. با قوایی که در قفقاز فراهم کرده بود، به ماکو حمله کرد مشروطه خواهان را منکوب کرده و مجدداً قدرت را در دست گرفت او با مشروطه مخالف بود و در بلوای تبریز به مشروطه خواهان لطمه‌های سنگینی زد. «اقبال السلطنه» تا کودتای ۱۲۹۹ قدرتمندترین خان آذربایجان بود.
ساختمان باشکوه و بسیار زیبای کاخ به‌صورت قرینه ساخته شده است. معماری نیمی از آن ایرانی و نیمی دیگر خارجی است و در حقیقت معماری تلفیقی دارد. قسمت ایرانی با ظرافت و به‌وسیله نقوش گل و بوته و مردان دوره قاجار و قسمت فرنگی نیز با کاغذدیواری خانه‌های روسی متعلق به قرن نوزدهم و البته نقش و نگارهای اروپایی به زیبایی هرچه تمام‌تر تزیین شده است. در نمای خارجی بنا مجسمه‌های گچی وجود دارد که سردرها و نرده‌های گچی لبه بام را تزیین کرده‌اند.
بخشی از باغ در پیرامون کاخ با نرده‌های چدنی از سایر قسمت‌ها جدا شده است و از درخت توت تا انجیر، گردو، گیلاس، بادام، سیب و زردآلو در آن وجود دارد.
ساختمان سنگی معروف به آشپزخانه هم بخش دیگری از بناست و ساختمان‌های گلخانه، حمام، انباری و نگهبانی از دیگر قسمت‌های این سازه زیباست.
گچبری این ساختمان را اساتید ایرانی انجام داده‌اند و آئینه‌کاری آن در سطح عالی است در بالای عمارت هم دور تا دور گلدان‌ها و مجسمه‌هایی دیده می‌شود که اغلب جای گل و چراغ بوده‌اند. اما از همه این‌ها دیدنی‌تر، نقاشی‌های خوش رنگ و لعابی است که در گوشه گوشه سالن‌ها و اتاق‌ها دیده می‌شود و هر کدام متناسب با فضای سیاسی، فرهنگی و اجتماعی آن دوران کشیده شده‌اند.
پایه ستون‌ها و گلدان‌های این کاخ از سنگ خاراست و نخستین گرامافونی که به ایران وارد شده در این عمارت به چشم می‌خورد که طول بوق آن ۶۰ سانتیمتر و ارتفاع پایه‌اش بیش از یک متر است.
بخشی از باغ در پیرامون کاخ اصلی دارای طرحی از پیش اندیشیده و تقریبا منظم و محصور است این محوطه توسط نرده‌های چدنی زیبایی از سایر بخش‌های باغ جدا شده که تقریبا نقشی همچون اندرونی ایفا می‌کند. در بخش‌هایی از محوطه، آثاری از کف‌سازی سنگی هنوز باقی مانده و نمای خارجی بنا با مجسمه‌های گچی که سردرها و نرده‌های گچی لبه بام را زینت داده، تزئین و ساختمان سنگی یا آشپزخانه کاخ با سنگ‌های صیقلی و تراش خورده ساخته شده است.
استخر بزرگ باغ که جوی آبی از آن به قسمت‌های مختلف باغ جاری است از دیگر دیدنی‌های باغچه جوق محسوب می‌شود.
مهمترین قسمت کاخ «تالار» مرتفع و کشیده و آئینه کاری و گچ بری شده حوضخانه است؛ تمام واحدهای معماری بر محور این تالار احداث شده و از نظر مصالح، سیستم آرایش و نوع در و پنجره دارای شیوه خاصی است.
بدون شک یکی از زیباترین بخش‌های داخلی این کاخ حوضخانه یا تالار آینه است که محل برگزاری برنامه‌ها و جشن‌های مختلف بوده است. این بخش علاوه بر آینه‌کاری‌های زیبایی که روی دیوارها دارد با فواره آبی در وسط تالار و صدای دلنشین آب هر گردشگری را مجذوب خود می‌کند.
در طبقه اول کاخ موزه، سالن ناهارخوری موسوم به اتاق سبز وجود دارد. نکته جالب، سقف این سالن است که در نیمی از آن می‌توان نقاشی‌های مربوط به سفره ایرانی و مردان ایرانی و در نیمه دیگر غذاهای اروپایی و مردان و زنان فرنگی که به زیبایی به تصویر کشیده شده‌اند را تماشا کرد.
از طریق راه‌پله‌های موجود در دو طرف بنا می‌توان به بخش‌های دیگر کاخ همچون اتاق خواب، دفتر کار و شاه‌نشین‌ها دسترسی پیدا کرد؛ در این راه‌پله‌ها نیز مجسمه‌های سنگی زیبایی به چشم می‌خورند. در سراسر طبقه دوم می‌توان مبل‌ها، میزها و کمدهایی را مشاهده کرد که توسط هنرمندان مختلف خارجی ساخته شده‌اند.
از نکات قابل توجه دیگر در این عمارت، وجود پنجره‌های دوجداره بی‌نظیر است که شیشه رنگی آن‌ها خاصیت مقابله با حشرات را دارد و با تبدیل نور خورشید به نور ماوراء بنفش باعث دورکردن حشرات می‌شود. این شیشه‌ها ساخت دست هنرمندان ایرانی دوره قاجار هستند.
این کاخ دارای شومینه‌های دیواری بسیار زیبایی است که حاشیه برخی از آن‌ها منقش به نقش‌های گل و بوته و حاشیه بعضی دیگر با سنگ‌تراشی‌ها و گچبری‌های هنرمندانه‌ای تزیین شده‌اند. از این شومینه‌ها در تابستان به‌عنوان تهویه و در زمستان به‌عنوان بخاری استفاده می‌شد.
هرکدام از اتاق‌های این بنا بر اساس رنگ آن اتاق نامگذاری شده‌اند برای مثال اتاق سفید که تالار عام بوده و اتاق سبز که اتاق ناهارخوری است. اتاق‌های خواب کماکان با برخی تزیینات همان دوران حفظ شده‌اند و در آن‌ها مبلمان لهستانی، کمدهای منبت‌کاری اتریشی، مبلمان استیل فرانسوی و لوسترهای برنزی و کریستال به چشم می‌خورد حتی میز آرایش «آنالی» همسر سردار نیز همچنان در این محل باقی مانده است.
همچنین اگر در طبقه دوم این کاخ موزه، به دیوارها دقت شود گل‌های طبیعی خشکی دیده می‌شود که در داخل دیوار و درون محفظه‌های شیشه‌ای قرار گرفته‌اند قدمت این گل‌ها نیز به‌اندازه خود بنای کاخ است.
به گفته مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان غربی ساخت این بنا حدود بیش از ۱۲۰ سال قبل و در زمان «پاشاخان» آغاز شد و در زمان «اقبال‌السلطنه» به اتمام رسید.
مرتضی صفری ادامه داد: اقبال‌السلطنه به عنوان بانی ساخت این کاخ شناخته می‌شود و در واقع زمان ساخت آن مصادف با دوره حکومت قاجار در ایران بوده است این کاخ باشکوه به عنوان مقر حکمرانی سردار ماکو شناخته می‌شد.
وی افزود: کاخ موزه باغچه جوق متعلق به دوره قاجاریه است و به دستور تیمور تیموری، معروف به اقبال السلطنه ماکوئی ساخته شد که یکی از حکام مقتدر وقت و از سرداران مظفرالدین شاه بود.
صفری اظهارکرد: خانواده سردار ماکو تا سال ۱۳۵۳ در این مکان سکونت داشتند و سپس دولت وقت این مجموعه را خریداری کرد. پس از آن مرمت‌ها و بازسازی‌هایی در این کاخ و محوطه آن صورت گرفت و از سال ۱۳۵۸ درهای کاخ برای بازدید عموم مردم گشوده شد. از سال ۱۳۶۶ هجری شمسی نیز این مجموعه در اختیار سازمان میراث فرهنگی و گردشگری است.
رییس موزه‌های اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان غربی کاخ موزه باغچه جوق را از پربازدیدترین بناهای تاریخی و موزه‌های استان عنوان کرده و می‌گوید: این اثر تاریخی هرساله بیشترین گردشگر خارجی و داخلی را بسوی خود می‌خواند.
جلیل رستم‌پور ادامه داد: موزه‌های آذربایجان غربی از جمله جاذبه‌های تاریخی هستند که هرساله در فصول مختلف مورد بازدید گردشگرانی از داخل و خارج کشور قرار می‌گیرد که در بین موزه‌های مورد بازدید کاخ موزه باغچه جزو موزه‌هایی است که بیشترین گردشگر از آن بازدید می‌کنند.
وی ادامه داد: استقبال گردشگران از کاخ موزه باغچه جوق این مهم را ثابت می‌کند که این کاخ موزه نه تنها خود اثر تاریخی بدیل است بلکه آثار فاخری را که از گذشته‌های دور به یادگار مانده و هرکدام از زیبایی و ظرافت خاصی برخوردارند، به نمایش می‌گذارد و جلوه‌ای زیبا از تاریخ و فرهنگ این سرزمین را نشان می‌دهد.
رستم‌پور ادامه داد: عمده آثاری که در این موزه در معرض دید عموم قرار دارند شامل لوازم زندگی سردار ماکو است که از طرف دربار کشورهای خارجی مختلف برای او ارسال شده بود.
وی ادامه داد: این اشیا در هر دو طبقه اول و دوم ساختمان به چشم می‌خورند و همچنین انواع مبل‌ها، صندلی‌های لوکس از جنس چوب‌های نی و خیزران و با تزیینات برنزی و رویه مخمل که توسط کشورهای لهستان، فرانسه، اتریش و روسیه ساخته شده‌اند، مهمترین آثار این موزه هستند.
رییس اداره میراث فرهنگی و گردشگری ماکو از مرمت و ساماندهی بخش‌هایی از کاخ موزه باغچه جوق خبرداد و گفت: ۲ اتاق کاخ موزه باغچه جوق مرمت شده تا در ایام نوروز مورد بازدید گردشگران قرار گیرد.
قاسم عباسی ادامه داد: همچنین در محوطه کاخ نیز چادرهای زنانه و مردانه برپاشده و علاوه براین بازارچه صنایع دستی هم برای بازدید و پذیرایی از گردشگران مهیا شده است.
کاخ موزه باغچه جوق، یکی از ارزشمندترین و باشکوه‌ترین آثار تاریخی بر جای مانده در آذربایجان غربی در تاریخ ۱۱ تیر سال ۱۳۷۵ هجری شمسی با شماره ثبت ۱۷۳۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
براساس این گزارش شهرستان ماکو در سر حد چهار کشور ایران، ترکیه، جمهوری آذربایجان و ارمنستان قرار دارد و دارای موقعیت جغرافیایی منحصر به فردی است و بر اساس همین اهمیت، روس‌ها در زمان جنگ جهانی راه آهنی از شاه تختی به «دوغو بایزید» احداث کردند که از شهر ماکو می‌گذشت.
این شهر از شمال به رود آراز، از طرف مغرب به کدوک کلامه (سرحد ترکیه)، از طرف مشرق به پل خداآفرین آراز و از طرف جنوب به خاک ترکیه و خوی محدود می‌شود.
دخمه سنگی فرهاد، عمارت کلاه فرنگی، حمام تاریخی ماکو، پل پنج چشمه، قره کورپو (پل سیاه)، پل قلعه جوق، کوه قیه، کوه چرکین، ساختمان بیمارستان قدیمی ارتش و سد بارون از جمله جاذبه‌های گردشگری این شهر محسوب می‌شود.
