پیش از سقوط افغانستان به‌دست طالبان، حضور مردم در شهر مزارشریف، مرکز ولایت بلخ، در روزهای نزدیک به نوروز پرشور و هیجان‌انگیز بود.

به گزارش خبرآنلاین، مردم از سراسر کشور برای تجلیل نوروز به این شهر می‌آمدند و حکومت نیز تدابیر لازم را برای برگزاری جشن نوروز اتخاذ می‌کرد. اکنون، باشنده‌گان (اهالی) بلخ می‌گویند که سکوتی عمیق بر این شهر حاکم است و هیچ‌کس جرئت نمی‌کند از نوروز و شکوه آن در بلخ سخن بگوید. به گفته آنان، مردم از شدت سرکوب‌گری طالبان و فشارهای اقتصادی، مجال برای شادمانی و خوشی ندارند و این گروه، شور و هیجان را از مردم گرفته است. آنان تاکید می‌کنند که حتی نمی‌توانند با نام و هویت خود درباره ارزش‌ها و جشن‌های کهن صحبت کنند که این خود نشان‌دهنده شدت استبداد و سرکوبگری در این ولایت است.

 برخی از باشندگان بلخ با به اشتراک گذاشتن تجربه‌های خود از وضعیت خفقان‌آور این ولایت در آستانه نوروز می‌گویند که طالبان تمامی شادی‌ها، خوشی‌ها و جشن‌های فرهنگی و تاریخی را از مردم گرفته‌اند و زمینه را برای رشد بنیادگرایی و افراطیت مذهبی مساعد ساخته‌اند. تمام نام‌هایی که در این گزارش آمده است، به درخواست مصاحبه‌شوندگان مستعار نوشته شده‌اند.

بهار (مستعار)، یکی از باشنده‌گان شهر مزارشریف، در صحبت با روزنامه ۸ صبح می‌گوید: «نوروز برای ما نه‌تنها آغاز بهار است، بلکه نمادی از آزادی و همبستگی است. در دوران پیشین، همه‌جا پر از رنگ و جشن بود، اما حالا طالبان نوروز را ممنوع کرده‌اند. هیچ‌کس نمی‌تواند بدون ترس از مجازات در کوچه‌ها جشن بگیرد. ما می‌خواهیم نوروز را با خانواده‌های خود در خانه جشن بگیریم. شاید نتوانیم در بیرون و در مزار علی جشن بگیریم، اما قلب‌های ما هنوز با این جشن است. ما امیدواریم که روزی برسد که دوباره بتوانیم نوروز را آزادانه جشن بگیریم. ما فرهنگ و تاریخ خود را گرامی می‌داریم و به هیچ قدرتی اجازه نمی‌دهیم که این سنت‌ها را از ما بگیرد.» 

مهرآیین (مستعار)، یکی از باشنده‌گان شهر مزارشریف و عضو «مکتب انتقادی کابل»، در صحبت با روزنامه ۸ صبح می‌گوید که کوچک‌ترین آماده‌گی‌ها برای جشن نوروز، از جمله تهیه هفت میوه، پختن سمنک، تهیه لباس‌های نو و پختن غذاهای محلی و متنوع که در گذشته برای شب سال‌نو آماده می‌کرد، نگرفته است.

این باشنده بلخ می‌گوید که مردم مزارشریف، پیش از تسلط طالبان، نوروز و سایر جشن‌ها را با شکوه‌تر از دیگر ولایت‌ها جشن می‌گرفتند. او از میله گل‌سرخ، مراسم جهنده‌بالا، مسابقات بزکشی و سایر جشن‌های سنتی که مردم در دامنه دشت‌ها و کوه‌ها برگزار می‌کردند، یاد می‌کند. به گفته او، شهر مزارشریف حتی دو ماه قبل از فرارسیدن نوروز با چراغ‌های رنگارنگ تزیین می‌شد و مردم از ولایت‌های مختلف برای تجلیل نوروز به این شهر می‌آمدند.

بانو مهرآیین می‌گوید که حالا که تنها یک روز به نوروز باقی مانده، گویی سال‌ نو دیگر قرار نیست بیاید. به گفته او، مردم خسته و افسرده هستند و هیچ‌گاه مزاری‌ها این‌گونه غمگین نبوده‌اند. او تاکید می‌کند که در سال‌های نخست حاکمیت طالبان، زنان به دامنه کوه‌ها می‌رفتند، اما جنگجویان این گروه آنان را لت‌وکوب می‌کردند و حتا با خود می‌بردند. به گفته او، این وضعیت باعث ایجاد ترس و خانه‌نشینی مردم شده است. مهرآیین ادامه می‌دهد که دیگر جشن نوروز در این شهر رنگ باخته و خوشحالی وجود ندارد، در حالی که در گذشته این جشن بسیار دلپذیر و شاداب بود.

فردوس (مستعار)، یکی دیگر از باشنده‌گان مزارشریف، می‌گوید که طالبان با نوروز مشکل «اعتقادی» دارند. به گفته او، طالبان نوروز را «جزو فرهنگ مجوسی» می‌دانند و به‌شدت با برگزاری جشن نوروز مخالف هستند. او تاکید می‌کند که این گروه به‌خاطر حساسیت نسبت به نوروز، هیچ‌گونه تدابیر تزیینی برای جاده‌ها، چهار باغ روضه شریف و جدول‌های میانه‌جاده‌ها اتخاذ نکرده‌اند و همه این‌ها شکسته، ریخته و پر از خاک شده‌اند؛ انگار هیچ‌گونه سال‌ نو نیامده است و طبیعت هنوز جامه نو بر تن نکرده است.

پس از تسلط طالبان بر افغانستان، این گروه طیف وسیعی از ممنوعیت‌ها را اعلام کرده و آن‌ها را «غیراسلامی» توصیف کرده است که تجلیل از جشن نوروز یکی از این ممنوعیت‌های گسترده طالبان به شمار می‌آید. قانون امر به معروف و نهی از منکر طالبان نیز تجلیل نوروز را منع قرار داده است.

پیش از این، محمدیحیی عارف، از مقام‌های وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان، در یک پیام ویدیویی ادعا کرده بود: «کسانی که از نوروز تجلیل می‌کنند و به آن احترام می‌گذارند، از دایره اسلام خارج می‌شوند.» او نوروز را «عید مجوسیان، عید غیرمسلمانان و عید مشرکین» خوانده بود؛ اقدامی که به‌شدت از سوی فرهنگیان کشور مورد نکوهش قرار گرفت.

در همین حال، محمد محق، اسلام‌شناس، در گفت‌وگو با روزنامه ۸ صبح گفته بود که هیچ حکمی در اسلام در مورد تحریم نوروز وجود ندارد. او گفته است: «مطلقاً در قرآن مجید هیچ چیزی در مورد نوروز نیست و در احادیث معتبر نبوی هم هیچ چیزی نیست.» به گفته او، روایات ضعیف و برخی فتواهایی که وجود دارد، در نتیجه کش‌مکش‌های سیاسی و تاریخی به وجود آمده است.

در حال حاضر ۱۲ کشور در جهان شامل حوزه نوروز هستند که این روز را گرامی می‌دارند. افغانستان، ایران، عراق، هند، قزاقستان، پاکستان، قرغیزستان، ترکمنستان، ازبکستان، آذربایجان و ترکیه، نوروز را به‌عنوان پرونده مشترک در یونسکو به ثبت رسانده‌اند و از همین رو این کشورها به نام کشورهای حوزه نوروز یاد می‌شوند.

مجمع عمومی سازمان ملل متحد در فبروری ۲۰۱۰ نوروز را به‌عنوان یک مناسبت جهانی به‌رسمیت شناخت. این سازمان درباره اهمیت نوروز گفته است: «نوروز برای بیش از ۳۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان، آغاز سال نو است و بیش از سه هزار سال است که در مناطقی از بالکان، منطقه دریای سیاه، قفقاز، آسیای مرکزی و خاورمیانه و نقاط دیگری از جهان جشن گرفته می‌شود.»