به گزارش اقتصادنیوز، آسیای مرکزی در پرتو جنگ اوکراین به یک منطقه کلیدی تبدیل شد. تعدادی از بازیگران خارجی از جمله ایالات متحده، آلمان، فرانسه، ژاپن، هند، ترکیه و سایرین، تعاملاتشان را با منطقه در قالب‌های مختلف برای گسترش نفوذ خود آغاز کردند و متعاقباً رقابت‌ها برای به دست آوردن «قلب و ذهن» کشورهای آسیای مرکزی تشدید شد.
دلیل اصلی چنین تحولی حول این محور استوار است که "روسیه در حال از دست دادن کنترل خود بر آسیای مرکزی است."
اکونومیست که عوامل دیپلماتیک، نظامی، انرژی و اقتصادی را ارزیابی می‌کند، توسل به چنین استدلال را منوط کرده به تجزیه و تحلیل کامل واقعیت‌های حاکم بر این قاره. در همین راستا، ژئوپلتیکال مانیتور یادداشتی را در این باره منتشر کرده و اقتصادنیوز این یادداشت را به سه بخش تقسیم کرده که بخش اول و دوم آن به ترتیب با تیتر «انزوای پوتین در حیاط خلوتش؛ چرا آسیای مرکزی به روسیه پشت کرد؟/ رد پای چین و ترکیه در قلب آسیا» و «پس‌لرزه‌های جنگ اوکراین؛ محاصره خاموش پوتین/ نقشه شوم چین و غرب برای روسیه» منتشر شده و بخش سوم و پایانی آن در ادامه آمده است.
به باور گروهی از ناظران، روسیه نه تنها نفوذ خود را در آسیای مرکزی از دست نداده است، بلکه نشانه‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد این کشور به طور قابل توجهی نقش خود را در این جغرافیا تقویت کرده است، به ویژه در زمینه‌هایی مانند همکاری‌های سیاسی و نظامی.
جنگ در اوکراین و تحریم‌های اعمال شده بر روسیه منجر به افزایش چشمگیر تماس‌ها بین نخبگان سیاسی و اقتصادی روسیه با کشورهای آسیای مرکزی شده است. به عنوان مثال، تنها در سال 2023، مشخص شد که تقریباً بخش عمده‌ای از شرکت خارجی در قزاقستان روسی است.
در رابطه با همکاری‌های سیاسی، یکی از رویدادهای کلیدی سفر پوتین به قزاقستان بود که طی آن توقایف تاکید کرد که "قزاقستان یک شریک راهبردی و متحد قابل اعتماد روسیه بوده و هست." در 23 ژوئن 2023، اولین نشست در سطح دبیران شورای امنیت "روسیه-آسیای مرکزی" برگزار شد. این کشورها بر علاقه خود جهت گسترش بیشتر همکاری‌ها در زمینه‌های اقتصادی و بشردوستانه و همچنین در زمینه‌های دفاعی و امنیتی تایید کردند.
آن‌ها به اهمیت تعمیق تماس بین دستگاه‌های شوراهای امنیتی، مجری قانون و سازمان‌های اطلاعاتی اشاره کردند. علاوه بر این، برنامه‌ریزی شده که چنین جلساتی به صورت منظم برگزار شود. در 4 مه 2022، اندکی پس از آغاز جنگ در اوکراین، توافقنامه همکاری نظامی بین روسیه و قزاقستان اجرایی شد. این موافقتنامه مبانی و مسیرهای همکاری نظامی بین جمهوری قزاقستان و فدراسیون روسیه از جمله برنامه‌ریزی مشترک برای استقرار نیرو، آموزش عملیاتی، آموزش نظامی و تبادل اطلاعات را تعیین می‌کند.
طرفین متعهد می‌شوند که بر اساس احترام متقابل، پایبندی به قوانین بین‌المللی، تقویت امنیت منطقه‌ای، اطمینان از محرمانه بودن اطلاعات مشترک و حل و فصل اختلافات ناشی از آن، تعامل داشته باشند.
علاوه بر این، در اکتبر 2023، پارلمان قرقیزستان توافق‌نامه‌ای را برای ایجاد یک سیستم دفاع هوایی مشترک منطقه‌ای با روسیه تصویب کرد. این قرارداد که در آگوست 2022 امضا شد، شامل استفاده از یک قطعه زمین در پایگاه نظامی روسیه در کانت برای اجرای این برنامه است.
این سیستم به مدت پنج سال کار خواهد کرد و هدف آن بهبود امنیت حریم هوایی هر دو کشور است. روسیه در نوامبر 2023 دو لشکر از سامانه‌های دفاع هوایی اس-300 را در اختیار تاجیکستان قرار داد. این محموله‌ها بخشی از یک سیستم دفاع هوایی مشترک در میان کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی است و هدفش تقویت توان دفاعی تاجیکستان است.
نقطه اوج همکاری‌های سیاسی و نظامی زمانی بود که سردار بردی محمداف، رئیس جمهور ترکمنستان، -کشور آسیای مرکزی که کمترین وابستگی به روسیه دارد – اولین سفر خارجی رسمی خود را به روسیه در 10 ژوئن 2022 پس از تصدی پست ریاست جمهوری انجام داد.
در نتیجه، نفوذ روسیه در آسیای مرکزی برخلاف آنچه که در روایت‌های غربی بازتاب داشته، انعطاف‌پذیرتر و سازگارتر است. در حالی که دیدگاه‌های غربی بر کاهش نفوذ روسیه به دلیل جنگ اوکراین تأکید می‌کنند، واقعیت در آسیای مرکزی تصویر ظریف‌تری را ارائه می‌دهد.
روابط اقتصادی بین روسیه و کشورهای آسیای مرکزی با افزایش حجم تجارت، پذیرش ارزهای محلی برای شهرک سازی و مشارکت‌های استراتژیک مانند عضویت در بریکس که وابستگی متقابل اقتصادی را تقویت می‌کند، نه تنها تداوم یافته، بلکه عمیق‌تر هم شده است. این تحولات نشان می‌دهد که روسیه همچنان یک شریک اقتصادی مهم است و از ارتباطات تاریخی و ابتکارات اقتصادی خود برای حفظ نفوذ خود استفاده می‌کند.
«آرزو اندیشی» بر کاهش نفوذ روسیه می‌تواند بر تصمیمات سیاست خارجی اتخاذ شده توسط سیاستمداران غربی در آسیای مرکزی تأثیر منفی بگذارد. یک مثال واضح از این وضعیت نامشخص پیرامون درخواست اولاف شولز صدراعظم آلمان از قاسم توقایف برای بیان موضع خود در مورد جنگ در اوکراین است.
توقایف در پاسخ گفت که روسیه از نظر نظامی شکست ناپذیر است. احتمالاً گفتمان‌های منظم رسانه‌ای که نشان می‌دهند روسیه در حال از دست دادن نفوذ خود در آسیای مرکزی است، بر تمایل شولز صدراعظم آلمان برای پرسیدن چنین سؤالی از توقایف تأثیر گذاشت.
به عنوان مثال، در 17 می 2023، یک گزارش تحلیلی با عنوان "جنگ تجاوزکارانه قزاقستان و روسیه علیه اوکراین" توسط موسسه علمی پارلمان آلمان (Wissenschaftliche Dienste des Deutschen Bundestages) در وب سایت بوندستاگ این کشور منتشر شد.
در این سند به صراحت آمده است که قزاقستان در جنگ با اوکراین در کنار روسیه نیست و روسیه در حال از دست دادن نفوذ خود در آسیای مرکزی است. ارزیابی‌هایی از این دست احتمالاً بر تمایل شولز برای ارزیابی موضع توقایف تأثیر گذاشته ، که ظاهراً خوشایند نبود.
