سال گذشته را می‌توان یکی از متلاطم‌ترین دوره‌های اقتصاد ایران دانست. در این سال، ارز و طلا جهش‌های بی‌سابقه‌ای را تجربه کردند، اما بورس همچنان زیر سایه تورم عقب ماند. شاخص کل نتوانست هم‌پای نرخ تورم رشد کند و سرمایه‌گذاران خرد بار دیگر از این بازار ناامید شدند.
به گزارش سرویس اقتصادی تابناک، سیاست‌های پولی و مالی دولت، نوسان نرخ بهره و دخالت‌های مکرر در بازار سرمایه از جمله عواملی بودند که مانع رشد متناسب بورس شدند. این در حالی است که بسیاری از کارشناسان نسبت به خروج نقدینگی از بازار سهام و هدایت آن به سمت بازار‌های موازی هشدار داده بودند.
با شروع سال جدید ۱۴۰۴، پرسش اصلی این است که آیا بورس می‌تواند از زیر سایه رکود خارج شود یا همچنان در مسیر فرسایشی حرکت می کند؟ برای بررسی این موضوع، با سید فرهنگ حسینی، کارشناس ارشد بازار سرمایه، گفت‌و‌گو کرده‌ایم.
سید فرهنگ حسینی در گفت‌و‌گو با خبرنگار تابناک بیان داشت: بازار سرمایه در سال ۱۴۰۳ یکی از ضعیف‌ترین عملکرد‌ها را در مقایسه با سایر بازار‌های دارایی داشت. در حالی که سکه بازده ۱۵۰ درصدی، دلار بازده ۱۰۰ درصدی و نرخ بدون ریسک حدود ۳۰ درصد و نرخ‌های سرمایه گذاری با ریسک کم و تضمین اصل با بازده ۴۵ درصد به راحتی در دسترس بوده است، بازده شاخص بورس حتی نتوانست به ۲۵ درصد هم برسد.
وی افزود: یکی از معدود دوره‌هایی که بورس نتوانست به میزان رشد دلار، بازدهی داشته باشد، در سال ۱۴۰۳ رقم خورد. حتی در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ نیز بورس توانست بازدهی مشابه دلار داشته باشد.
حسینی توضیح داد: بورس تهران تا میانه‌های آبان روند کج و دار مریز داشت و عملا بازدهی منفی داشت، اما از آبان ماه روند صعودی آغاز شد و تا دی ماه به بیش از ۲.۹ میلیون واحد رسید، هرچند موفق به شکستن محدوده ۳ میلیون واحد نشد.
وی دو عامل اصلی برای این رشد برشمرد: اولا با توجه به تغییر زمان پرداخت سود نقدی به ۴ ماه، عمده سود نقدی‌ها در آبان ماه پرداخت می‌شود که با سرمایه گذاری مجدد بخشی از سود‌های نقدی، شاهد افزایش تقاضا و اقبال برای خرید و توقف فروش از سوی گروه‌های نیاز به نقدینیگی هستیم، ثانیا دلار نیما پس از دو سال سرکوب قیمتی، شاهد رشد متناسب با تورم بود که سبب افزایش نرخ فروش دلار شرکت‌ها گردید.
حسینی در ادامه به تحولات کلان اقتصادی و سیاسی اشاره کرد و گفت: سال ۱۴۰۳ یکی از پرحادثه‌ترین سال‌های دو دهه اخیر بود و شهادت رئیس‌جمهور، مقابله مستقیم ایران و رژیم صهیونیستی و تحولات مختلف در ایران، لبنان و سوریه را شاهد بودیم.
وی همچنین به ناترازی‌های داخلی اشاره کرد: ناترازی‌ها موجب قطعی برق در تابستان و گاز در زمستان شد. این قطعی‌ها که به بهار و پاییز هم کشیده شد، باعث کاهش تولید در برخی صنایع، به‌ویژه گروه فولادی، گردید.
حسینی تاکید کرد: در حالی که تورم و نرخ بهره بالا بلای جان سرمایه گذاری و رشد اقتصادی شده است، تلاش برای تعدیل نرخ ارز پس از دو سال سرکوب قیمتی و افزایش متناسب با تورم، یکی از دلایل این رشد محدود بود. البته که ناترازی‌ها و عدم تامین انرژی توسط دولت، سبب شده که بورس حتی بازدهی در حد تورم نیز نداشته باشد و عملکرد بورس یک چهارم بازدهی دلار بوده است.
وی افزود: تلاش برای تک نرخی سازی ارز عملا شکست خورد و دولت نتوانست رانت‌ها چند صد هزار میلیاردی در این حوزه را حذف کند.
در خصوص عملکرد صنایع، حسینی اظهار داشت: سیمان یکی از بهترین عملکرد‌ها را داشت. در کنار این صنعت، خرده فروشی قرار داشت و گروه شیمیایی و لاستیکی قرار داشتند. بازده این صنایع بین ۴۰ تا ۶۵ درصد بوده و عملا بهترین گروه بازار هم نتوانست به نزدیکی دلار برسد. این در حالی بود که اصلاح قیمت لاستیک پس از دو سال، رقابت سیمان و محصولات شیمیایی در بورس کالا یکی از مهمترین دلایل رشد این صنعت بوده است.
وی در پاسخ به این پرسش که چه عواملی می‌توانند در رشد یا رکود بازار سرمایه در سال جدید نقش داشته باشند، گفت: نرخ بهره بدون ریسک در دسترس تقریباً برابر با نرخ تورم است، لذا انگیزه‌ها برای سرمایه گذاری در بازار سرمایه را در مقایسه با بازار بدهی از بین برده است.
از سوی دیگر، ثابت ماندن قیمت دلار برای بیش از ۲ ماه اخیر، بار دیگر نگرانی برای انتقال منافع و سود شرکت‌های تولیدی بورسی به بخش بازرگانی و وارد کنندگانی که پرونده‌هایی مانند چای دبش را در سال ۱۴۰۳ شاهد بودیم، ایجاد کرده است. در نتیجه سرمایه گذاران با نگرانی به روند آتی بازار سرمایه می‌نگرند.
وی هشدار داد: ناترازی‌های انرژی در سال ۱۴۰۴ احتمالاً تشدید می شود و برخی صنایع، به‌ویژه آنهایی که با قطعی گسترده مواجه هستند، با کاهش شدید سودآوری روبه‌رو می‌شوند.
حسینی تصریح کرد: تا زمانی که اصلاح نرخ ارز متناسب با نرخ بازار آزاد انجام نشود، بورس همچنان عملکرد ضعیف‌تری نسبت به بازار‌های موازی مانند ارز و طلا دارد. با این حال، در صورت اصلاح سیاست‌های اقتصادی، می‌توان انتظار بهبود شاخص‌های بورس تهران و ورود نقدینگی به این بازار را داشت.
وی تأکید کرد: در غیر این صورت، خروج سرمایه از بورس و صندوق‌های با درآمد ثابت و ورود آن به بازار‌های موازی، از جمله صندوق‌های طلا، ادامه می یابد.
حسینی درباره چالش‌های اصلی پیش روی بازار سرمایه گفت: دو نرخی بودن ارز، نرخ بهره بالا و ناترازی انرژی از مهمترین مشکلات بورس هستند. همچنین، ابهام در سیاست‌های قیمت‌گذاری نهاده‌های تولید، از جمله برق، گاز و خوراک پتروشیمی‌ها، فشار زیادی بر صنایع وارد کرده است.
وی افزود: به دلیل سرکوب قیمت نهاده‌های انرژی در بخش خانگی، شاهد افزایش شدید قیمت آن برای بخش صنعت هستیم. این موضوع باعث شده که برخی هزینه‌های تولید در ایران از کشور‌های دارای مزیت انرژی بالاتر رود و در مواردی حتی از متوسط جهانی نیز بیشتر باشد.
