عبارت بازیابی یا ریکاوری فریز (Recovery Phrase) که به آن سید فریز (Seed Phrase) نیز می‌گویند، مجموعه‌ای متشکل از کلمات عدد تصادفی است که کیف پول‌های ارز دیجیتال می‌سازند. این کلمات تصادفی امکان دسترسی و بازیابی کیف پول ارز دیجیتال را فراهم می‌کند. عبارت بازیابی دقیقاً چیست و چه تفاوتی با کلیدهای خصوصی و عمومی دارد؟ در این مقاله، به بررسی دقیق این موضوع می‌پردازیم تا با درک اهمیت و نحوه استفاده صحیح از آن، امنیت دارایی‌های خود را تضمین کنید.

عبارت بازیابی (Recovery Phrase) چیست؟

عبارت بازیابی (Recovery Phrase) که به آن Seed Phrase نیز می‌گویند، مجموعه‌ای ۱۲ یا ۲۴ کلمه‌ تصادفی است که به شما امکان می‌دهد به کیف پول ارز دیجیتال خود دسترسی پیدا کنید، حتی اگر رمز عبور خود را فراموش کرده باشید. این عبارت مانند کلید اصلی کیف پول شما عمل می‌کند. حفظ امنیت این عبارت بسیار مهم است، زیرا هر کسی که به آن دسترسی داشته باشد، می‌تواند به ارزهای دیجیتال شما نیز دسترسی پیدا کند.

باید عبارت بازیابی را در مکانی امن و دور از دسترس دیگران نگهداری کنید و از به اشتراک گذاشتن آن با دیگران خودداری کنید. این مجموعه کلمات را با اسامی دیگری نیز صدا کنند از جمله:

• عبارت سید (Seed Phrase)
• عبارت یادآور (Mnemonic Phrase)
• عبارت پشتیبان‌گیر یا بکاپ (Backup Phrase)
• عبارت بازیابی خصوصی (Secret Recovery Phrase)
• عبارت خصوصی (Secret Phrase)
• سید یادآور (Mnemonic Seed)
• عبارت سید یادآور (Mnemonic Seed Phrase)
• کلید سید (Seed Key)
• سید کیف پول (Wallet Seed)

چرا عبارت سید به‌صورت کلمه است نه حرف و عدد؟

به‌زبان ساده، سید فریز یا ریکاوری فریز یک مجموعه تصادفی از ۱۲، ۱۸ یا ۲۴ کلمه قابل خوانش برای انسان است که به‌عنوان رمز دسترسی به ارزهای دیجیتال شما عمل می‌کند. از آنجا که به‌یاد آوردن کلید خصوصی تمام ارزهای دیجیتال دشوار است، امروزه کیف پول‌ها به‌گونه‌ای ساخته شده‌اند که یک سری کلمه قابل خوانش برای انسان را به‌صورت تصادفی تولید می‌کنند.

ارتباط کلیدهای خصوصی و عمومی با عبارت بازیابی

برای درک تفاوت عبارت سید و کلیدهای خصوصی و عمومی ابتدا باید تعریف هر کدام و ترتیب و نحوه تولید آن‌ها را بدانیم:

کلید خصوصی

کلید خصوصی یا پرایوت کی (Private Key) یک رشته عددی رمزنگاری شده و یکتاست که مالکیت و کنترل دارایی‌های رمزارزی را در بلاک چین مشخص می‌کند. این کلید مانند یک رمز عبور فوق‌العاده حساس است که اجازه ارسال و امضا کردن تراکنش‌ها را به شما می‌دهد.

کلیدهای خصوصی معمولاً در قالب یک رشته هگزادسیمال (Hex) یا فرمت WIF ذخیره می‌شوند. هر کسی کلید خصوصی را داشته باشد، ارز یا ارزهای دیجیتال متصل به آن را نیز تحت کنترل خود دارد.

مثالی از کلید خصوصی هگزادسیمال بیت کوین:

۵Kb۸kLf۹zgWQnogidDA۷۶MzPL۶TsZZY۳۶hWXMssSzNydYXYB۹KF

مثالی از کلید خصوصی WIF بیت کوین:

L۵oL۹KXZGxK۶v۶VxyQ۷rLQbh۵F۵JXHsJ۷Zx۲M۵QJZ۱n۵eC۲Pj۶

بیشتر بخوانید: کلید خصوصی چیست

کلید عمومی

از کلید عمومی یا پابلیک کی (Public Key) برای دریافت ارز دیجیتال استفاده می‌شود. دیگران می‌توانند از کلید عمومی برای تأیید امضای دیجیتال شما در یک تراکنش استفاده کنند. برخلاف کلید خصوصی، افشای کلید عمومی خطری برای امنیت کیف پول و امنیت سایبری ارزهای دیجیتال ندارد. این کلید معمولاً به شکل یک رشته هگزادسیمال بلند است.

مثالی از کلید عمومی هگزادسیمال ۶۵ بایتی بیت کوین:

۰۴bfcab۳۹d۲c۹e۸f۹۸۴۴eb۰d۱۹۷۳۵b۴e۸c۶۴۷ad۰e۵۷d۸f۷a۸d۶۰۳۲f۰cbe۲e۴a۱d۷d۹c۳c۳۸bba۵۰d۲۵a۸۴e۸۶e۲aa۲۴a۳c۳۸۳۶cc۱cd۷۹d۸۹۷b۹e۷c۶d۱d۴۷e۷bbcf۸۵

بیشتر بخوانید: کلید عمومی چیست

نحوه تولید و ساخت عبارت بازیابی و کلید خصوصی و عمومی

در ابتدای تولد بیت کوین، کیف پول‌ها فقط یک کلید خصوصی، یک کلید عمومی و یک آدرس مستقل تولید می‌کردند. به این روش ساخت کلید توسط والت‌ها اصطلاحاً غیرقطعی (Non-deterministic) یا به اختصار ND می‌گفتند.

اما در سال ۲۰۱۲ و پس از معرفی طرح بهبود ۳۲ بیت کوین (BIP-32) و سپس در سال ۲۰۱۳ با معرفی طرح بهبود ۳۹ بیت کوین (BIP-۳۹)، یک مجموعه ۲۰۴۸ کلمه‌ای از کلمات منحصربه‌فرد قابل خوانش برای انسان ساخته شد.

اکنون والت‌ها در ساختار جدید که به آن‌ها قطعی سلسه مراتبی (Hierarchical Deterministic) یا HD می‌گویند، از عبارت بازیابی قابل تولید از روی لیست کلمات BIP39، یک «مستر کی» ساخته و از آن نیز چندین کلید خصوصی و عمومی فرعی مختص ارزهای دیجیتال مختلف تولید می‌کنند.

بیشتر بخوانید: کیف پول HD چیست

بنابراین، ترتیب تولید عبارت یادآوری، کلید خصوصی، عمومی و آدرس والت به‌صورت زیر است:

• ریکاوری فریز (عبارت بازیابی): ساخت تصادفی توسط والت از روی لیست کلمات BIP-39
• مستر پرایوت کی (شاهد کلید خصوصی): ساخت از روی عبارت بازیابی بااستفاده از BIP-32
• مستر پابلیک کی (شاهد کلید عمومی): ساخت از روی مستر پرایوت کی
• کلیدهای خصوصی فرعی یا فرزند: ساخت از روی مستر پرایوت کی
• کلیدهای عمومی فرعی یا فرزند: ساخت از روی کلیدهای خصوصی فرعی
• آدرس‌های کیف پول: ساخت از طریق هش‌شدن کلیدهای عمومی

تفاوت عبارت سید، کلید خصوصی، کلید عمومی و آدرس کیف پول

در جدول زیر، خلاصه‌ای از تفاوت‌های ریکاوری فریز، پرایوت کی، پابلیک کی و آدرس عمومی والت را مشاهده می‌کنید:

چگونه عبارت بازیابی تولید کنیم؟

از دو روش کلی می‌توان به تولید سید فریز اقدام کرد:

• روش دستی
• با استفاده از کیف پول

تولید دستی ریکاوری فریز

ما در مطلب کیف پول کاغذی روش تولید دستی یک عبارت بازیابی ۲۴ کلمه‌ای را آموزش دادیم. برای این کار به لیست کلمات BIP-39 بیت کوین که در بخش قبل توضیح دادیم و یک عدد تاس نیاز داریم. این روش بسیار زمان‌بر و خسته‌کننده است و به مقداری دانش فنی نیاز دارد.

تولید عبارت سید با کیف پول ارز دیجیتال

بهترین و راحت‌ترین روش ساخت عبارت یادآوری، استفاده از یک کیف پول ارز دیجیتال است. شما با استفاده از تمام کیف پول‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری موجود در بازار می‌توانید یک سید فریز تولید کنید. مثلاً با مراجعه به مطلب آموزش ساخت تراست ولت می‌توانید نحوه تولید عبارت ریکاوری ۱۲ کلمه‌ای و یک والت جدید را مشاهده کنید.

اما در حالت کلی، روش کار در یک کیف پول نرم‌افزاری به‌صورت زیر است:

• نصب نرم‌افزار والت مورد نظر روی گوشی موبایل یا دسکتاپ
• انتخاب گزینه «Create new wallet»
• مشاهده و یادداشت کردن عبارت بازیابی ۱۲ یا ۲۴ کلمه‌ای
• ذخیره‌سازی و نگهداری امن کلمات

بیشتر بخوانید: انواع کیف پول ارز دیجیتال

مزایای استفاده از عبارت بازیابی

استفاده از عبارت بازیابی مزایا و کاربردهای زیادی دارد از جمله:

• بازیابی کیف پول (درصورت سرقت یا گم شدن والت یا داشتن کیف پول روی چند دستگاه به‌طور همزمان)
• عملکرد به‌جای رمزعبورهای سنتی و افزایش امنیت کیف پول
• افزایش امنیت سایبری و مقاومت در برابر هک به‌خاطر تصادفی بودن تولید آن‌ها
• امضای تراکنش‌ها از طرق کلید خصوصی تولیدی توسط آن‌ها
• اثبات مالکیت دارایی‌ها

یکی از مهم‌ترین مزایای عبارت بازیابی، سهولت در بازیابی دارایی‌های دیجیتال است. اگر رمز عبور خود را فراموش کنید یا دستگاهتان آسیب ببیند، با استفاده از این عبارت می‌توانید به سرعت به کیف پول خود دسترسی پیدا کنید. این روش امن‌تر از روش‌های سنتی بازیابی رمز عبور است.

مزیت دیگر، امنیت بالای آن است. عبارت بازیابی به صورت آفلاین نگهداری می‌شود و در معرض خطر هک شدن قرار ندارد. این امر باعث می‌شود که دارایی‌های شما در برابر حملات سایبری محافظت شوند. همچنین، این عبارت به شما امکان می‌دهد تا کنترل کامل بر دارایی‌های خود داشته باشید و نیازی به اعتماد به شخص ثالث نداشته باشید.

علاوه بر این، عبارت بازیابی امکان انتقال آسان دارایی‌ها را فراهم می‌کند. شما می‌توانید با استفاده از این عبارت، کیف پول خود را به راحتی به دستگاه دیگری منتقل کنید. این امر برای افرادی که از چندین دستگاه برای مدیریت ارزهای دیجیتال خود استفاده می‌کنند، بسیار مفید است.

ملاحظات امنیتی در ایجاد عبارت بازیابی کیف پول ارز دیجیتال

هر چیز آنلاینی قابل هک کردن است. بنابراین اگر کیف پول‌های نرم‌افزاری مانند تراست والت و متامسک که به اینترنت متصل می‌شوند استفاده می‌کنید، باید مراقب امنیت موبایل یا کامپیوتر شخصی‌تان باشید. اگر هکری بتواند دستگاه شما را هک کند، امکان دسترسی به سید فریز و دارایی‌های شما وجود دارد.

نحوه ایجاد و نگهداری ایمن عبارت بازیابی

برای ایجاد سید فریز به صورت امن باید نکات زیر را رعایت کنید.

• نصب والت از منابع معتبر: درصورت استفاده از والت‌های نرم‌افزاری، حتماً برنامه آن را از منابع معتبر مانند وبسایت رسمی، گوگل پلی و اپ استور دانلود کنید.
• توجه به املای صحیح: حتماً هنگام یادداشت کردن مراقب املای صحیح کلمات باشید.
• توجه به ترتیب کلمات: به ترتیب کلمات نمایش‌داده‌شده دقت و آن‌ها را با همان ترتیب یادداشت کنید.
• استفاده از والت سخت‌افزاری یا والت موبایل اضافی: اگر حجم بالایی دارایی دارید، بهتر است از والت سخت‌افزاری استفاده کنید. البته ازآنجاکه این کیف پول‌ها رایگان نیستند، می‌توانید یک والت جدید روی یک موبایل دیگر که هیچ برنامه اضافه‌ای روی آن نصب نیست و به‌ندرت آن را به اینترنت متصل می‌کنید راه‌اندازی کرده و بخش بزرگتر دارایی‌هایتان را به آن منتقل کنید.
• ذخیره‌سازی در مکان امن: کلمات یادداشت‌شده روی کاغذ را در یک مکان امن مانند صندوق امانات بانک ذخیره کنید. نگهداری این کلمات در منزل، خصوصاً اگر مقدار دارایی زیادی دارید، ایده خوبی نیست.
• تقسیم کلمات به چند بخش: بالاترین درجه امنیت، تقسیم کردن کلمات به چند بخش و نگهداری آن‌ها در مکان‌های مختلف است.

بیشتر بخوانید: کیف پول سخت افزاری چیست

اشتباهات رایج در مدیریت عبارت بازیابی و راه‌های پیشگیری

مهم است که رایج‌ترین اشتباهات در زمینه مدیریت و نگهداری عبارات بازیابی را بدانید.

• بکاپ کیف پول در فضای متصل به اینترنت: از کلمات عبارت یادآوری اسکرین شات نگیرید و آن‌ها را به‌صورت فایل ورد، پی‌دی‌اف، عکس، پیام، گوگل داکز یا هر مدل دیگری در موبایل، کامپیوتر یا فضاهای ابری مانند گوگل درایو، ایمیل و آی‌کلاود ذخیره نکنید. با هک شدن موبایل، کامپیوتر یا ایمیل، هکرها می‌توانند به تمام فایل‌های شما دسترسی یابند.
• عدم توجهات به مشکلات محیطی: کاغذ در مقابل سیل، رطوبت، آتش‌سوزی و دیگر خطرات محیطی آسیب‌پذیر است. اگر از کاغذ برای یادداشت کردن عبارت ریکاوری استفاده می‌کنید، گزینه‌های ضدآب وغیرقابل‌اشتعال را انتخاب کنید.
• عدم آشنایی با روش‌های کلاهبرداری: هکرها و مجرمان سایبری از روش‌های مختلفی مانند فیشینگ برای سرقت دارایی‌های شما استفاده می‌کنند که هیچ ارتباطی با امنیت خود کیف پول‌ها و نحوه تولید عبارت بازیابی توسط آن‌ها ندارند.

بیشتر بخوانید: انواع کلاهبرداری ارز دیجیتال

آموزش مشاهده عبارت بازیابی در والت‌ها

در حالت کلی، برای مشاهده سید فریز یک والت ارز دیجیتال، باید از بخش تنظیمات، وارد قسمت «Secret Phrase» یا «Recovery Phrase» شوید. ممکن است این قسمت در هر والت اسم متفاوتی داشته باشد.

مثلاً در کیف پول تراست والت باید:

۱. در صفحه اصلی، از آیکون چرخ‌دنده در گوشه راست بالای صفحه، «Wallets» را انتخاب کنید.

۲. سپس روی آیکون سه‌نقطه ضربه زده و گزینه «Manual» را انتخاب کنید.

۳. اکنون کلمات عبارت بازیابی تراست والت نمایش داده می‌شود.

سؤالات متداول

بیشتر بخوانید: آیا حدس کلمات تراست ولت ممکن است

جمع‌بندی

عبارت بازیابی (Recovery Phrase) یا سید فریز (Seed Phrase) مجموعه‌ای از ۱۲ یا ۲۴ کلمه است که هنگام ساخت یک کیف پول ارز دیجیتال جدید به کاربر داده می‌شود. این عبارت در واقع کلید اصلی بازیابی کیف پول در صورت سرقت یا خرابی موبایل است. با داشتن عبارت بازیابی، می‌توان تمام کلیدهای خصوصی و عمومی مرتبط با کیف پول را تولید و بازیابی کرد.

نگهداری امن از ریکاوری فریز اهمیت بسیار زیادی دارد و در صورت فاش شدن یا گم شدن آن، تمام دارایی‌های شما به خطر خواهند افتاد.