اولین سریال بلند و گران قیمت عربستان سعودی با عنوان " معاویه "درباره حوادث صدر اسلام ساخته شد ودر حال پخش است .
این سریال با محوریت شخصیت معاویه ابن ابی سفیان می باشد . شخصیتی که در تاریخ شیعیان بشدت منفوراست و در تواریخ متعدد اهل سنت نیز بعنوان یک چهره غیر قابل قبول از آن یاد می شود .
بلافاصله از آغاز پخش این سریال ، متفکران شیعه و حتی اهل سنت نسبت به آن موضع گیری کردند .
سوال اصلی آنان این بود که چرا معاویه ؟ آیا در تاریخ صدر اسلام ، چهره های مطرح دیگری نبودند که درباره آنان چنین سریال پر خرجی ساخته شود ؟چرا درباره یکی از خلفای راشدین – طلحه – زبیر و حتی خالد ابن ولید سریال ساخته نشد و تمرکز بر فردی مانند معاویه که عملکرد او در زمان حیات رسول خدا و سالهای اولیه اسلام ، بسیار مورد انتقاد است ، فیلم ساخته شد ؟
صد البته در طول این سریال سعی کردند که به اصطلاح حساسیت شیعیان و اهل سنت را در مورد شخصیت های مورد احترام دو طرف تحریک نکنند ولی چهره پردازی از آنان نیز مورد انتقاد قرار گرفت .
در این نوشته می خواهیم به این نکته اشاره کنیم که اساساً هدف تهیه کنندگان سریال ، پرداختن به حوادث تاریخ صدر اسلام نیست بلکه آنان هدف دیگری را از پردازش شخصیت معاویه ابن ابی سفیان دنبال می گردند . بررسی قسمت های مختلف سریال مذکور نیز موید این نظریه است که کارگردان از شخصیت معاویه بعنوان یکی از چهره های موثر در تاریخ صدر اسلام یاد نمی کند . بلکه اساساً بدنبال پرداختن حوادث صدر اسلام نیست . آنان صرفاً بر روی معاویه تاکید دارند آن هم نه بعنوان یکی از چهره های موثر ( مثبت یا منفی ) در صدر اسلام .
بار به همان سوال اول بر می گردیم . چرا معاویه ؟
برای پاسخ به این سوال لازم است مختصراً به سالهای ظهور اسلام در حجاز اشاره نمائیم :
ظهور اسلام در شبه جزیزه عرب ، تمام آداب و رسوم جاهلیت عرب را بر هم ریخت و "عربیت" و رسوم آن در محاق فرو رفت . پیامبر اسلام تلاش وافری در جایگزین ارزش های اسلامی مانند برادری و برتری افراد بر اساس ایمان و تقوا بجای ارزش های جاهلی عرب مانند خون و قومیت و قبیله گرائی داشت اما ریشه های ارزش های عربی خشک نشد و پس از رحلت ایشان ، رگه های پر رنگی از رسوم و آداب عربیت در تاریخ صدر اسلام مشاهده میشود . تفکیک عرب با عجم ( غیر عرب ) از همان آغاز در مقابل جمله صریح رسول خدا که هیچ فرقی بین عرب و عجم جز تقوا نیست ، وجود داشت . این تفکر هنوز هم به وضوح در" عربیت" وجود دارد و اساساً اسلام را یک دین عربی می دانند که دیگران نیز بدان گرویده اند .
لذا با ظهور اسلام ، " عربیت" و ارزش های آن بشدت آسیب دید . اما اعراب هنوز دل در گرو ارزش های گذشته داشتند . به یاد دارید که اینان یکی از القاب علی علیه السلام را "قتال العرب "نامیده بودند . یعنی ایشان قاتل عرب است و نه قاتل کفار و مشرکین و منافقین .
خاندان بنی امیه و اولین حاکم آنان یعنی معاویه ابن ابی سفیان ، دو خصوصیت مهم داشتند :
اول : دفاع از عربیت و ارزش های آنان در مقابل ارزش های اسلام . ابوسفیان پدر معاویه که تنها چند ماه مانده به رحلت پیامبر ، و به زور اسلام آورد ،مظهر دفاع از ارزش های جاهلی در مقابل ارزش های اسلام بود و وقتی پسرش توسط خلیفه دوم به حکومت شام رسید، دقیقاٌ همین سیر را ادامه داد که بارها با توبیخ خلیفه دوم مواجه شد . در زمان خلیفه سوم عثمان ، کار برای معاویه راحت تر شد . و این نکته به وضوح در این سریال نمایش داده شد . معاویه در سریال مذکور بارها در سکانس های مختلف به این نکته اشاره می کند که عرب بر غیر عرب برتری دارد و رسالت خود را احیای عربیت در مقابل ارزش های اسلام میداند .
لذا به اعتقاد این قلم ، تهیه کنندگان سریال مذکور با پردازش شخصیت معاویه ، تلاش وافری در تکریم اولین شخصیت احیاءگر "عربیت " بعداز ظهور اسلام بودند .
شاید شرایط سیاسی حال حاضر جهان و افول اعراب در عرصه سیاست خاورمیانه در مقابل قدرت های موجود یعنی صهیونیسم و اخیراً ایرانیان ، اعراب را به احیای نام عربیت و ارزش های آن وادار کرد تا اقدام به ساخت چنین سریالی نمایند .
اعراب ، به اشتباه طی هفت دهه اخیر ، موضوع فلسطین را "عربی" کردند و شکست سختی نیز خوردند که آسیب آن نه تنها به فلسیطین ، بلکه به "عربیت "وارد آمد، ساخت این سریال ها ، تلاشی برای احیای مجدد "تفکر عربی" قلمداد میشود .
دوم : معاویه بعنوان احیاگر اشرافیت و"سلطنت "در مقابل ساده زیستی و "خلافت" پس از ظهور اسلام تلقی میشود . اسلام فرهنگ ضد اشرافی گری و برابری زندگی حاکمان با مردم عادی را حاکم کرد .خلفای پس از پیامبر اسلام نیز بر همین منوال مشی کردند . نظام حکومتی نیز بر اساس بر تری های ارزش اسلام در مورد حاکمان پایه گذاری شد و نه سلطنت . اما معاویه اولین حاکم پس از ظهور اسلام بود که زندگی اشرافی گری و تجملات را به همراه نظام موروثی و سلطنتی مجدداً احیا کرد . این موضوع نیز یکی از ارزش های جاهلیت عرب بود که بار دیگر احیا شد .
فرهنگی که معاویه پایه گذاری نمود ، در حال حاضر مدل حکومتی اکثریت قاطع کشورهای عربی است . بی دلیل نیست که این کشورها به "معاویه "نه بعنوان یک کنشگر در تاریخ صدر اسلام ، بلکه بعنوان بنیانگذار سلطنت بجای خلافت پس از ظهور اسلام می نگرند .
