گسترش نیوز - سهیل مافی: خانه‌های وقفی به خانه‌هایی اطلاق می‌شود که وقف شده‌اند، یعنی مالکان این خانه‌ها به صورت داوطلبانه و برای اهداف مذهبی، اجتماعی یا خیرخواهانه، ملک خود را به نهادهای خاصی مانند مساجد، مدارس، بیمارستان‌ها، موسسات خیریه یا حتی افراد نیازمند وقف می‌کنند. این اقدام به معنای انصراف دائمی مالک از مالکیت فردی بر ملک است و می‌تواند به شکل‌های مختلفی صورت گیرد.
خانه‌های وقفی به صورت دائم در اختیار استفاده کنندگان قرار می‌گیرند و مالکان از حقوق مالکیت بر آن ملک به طور کامل صرف‌نظر می‌کنند. وقف می‌تواند برای اهداف مذهبی مانند ساخت مسجد یا حسینیه، یا حتی به منظور پشتیبانی از نیازمندان باشد.
در ارتباط با این نوع خانه ها، مالکیت ملک به هیچ‌وجه به افراد خصوصی منتقل نمی‌شود. به عبارت دیگر، وقف کننده فقط اجازه بهره‌برداری از ملک را به دیگران می‌دهد، اما خود مالکیت آن را از دست می‌دهد.
املاک وقفی معمولاً به مدت ۹۹ سال به متقاضیان واگذار می‌شوند و در طول این مدت، خریدار موظف به پرداخت اقساط تعیین‌شده است. این مدل واگذاری بلندمدت، فرصتی را فراهم می‌آورد که افراد بتوانند با هزینه‌ای به‌مراتب کمتر از املاک شخصی، از حق بهره‌برداری از این املاک برخوردار شوند.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این نوع املاک، اقساط بلندمدت و ساختار پرداخت منعطف آن‌ها است که در مقایسه با خرید املاک شخصی، فشار مالی کمتری به متقاضی وارد می‌کند. به‌دلیل طولانی بودن دوره بازپرداخت و عدم نیاز به پرداخت یکجای مبلغ ملک، هزینه نهایی پرداخت‌شده برای متقاضیان به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابد.
اهداف وقف می‌توانند بسیار متنوع باشند؛ از ساده‌ترین اهداف مانند تأمین مسکن برای افراد نیازمند گرفته تا ساخت مراکز علمی، آموزشی، بهداشتی و درمانی. همچنین ممکن است وقف برای امور خیرخواهانه و دینی مثل تأمین مخارج معابد و مساجد انجام شود.
وقف‌ها معمولاً توسط ادارات اوقاف و امور خیریه یا نهادهای مشابهی که تحت نظارت دولت یا سازمان‌های مذهبی هستند، مدیریت می‌شوند. این نهادها مسئول نگهداری، بهره‌برداری و نظارت بر اموال وقفی هستند.
خانه‌های وقفی می‌توانند برای افرادی که نیاز به مسکن دارند، به عنوان پناهگاه عمل کنند و شرایط زندگی بهتری را برای افراد مستحق فراهم کنند.
این خانه‌ها به عنوان منبعی برای پشتیبانی از برنامه‌های فرهنگی، آموزشی و مذهبی در جامعه استفاده می‌شوند. ممکن است خانه‌های وقفی برای تأسیس مدارس، مساجد، بیمارستان‌ها یا سایر مراکز عمومی مورد استفاده قرار گیرند.
املاک وقفی از نظر مالی می‌توانند منبع درآمدی پایدار برای نهادهای خیریه یا مذهبی باشند. درآمد حاصل از اجاره یا بهره‌برداری از این خانه‌ها ممکن است برای پروژه‌های اجتماعی و فرهنگی هزینه شود.
در برخی مواقع، مدیریت ضعیف و عدم نظارت کافی بر خانه‌های وقفی موجب تخریب یا عدم استفاده مناسب از این اموال می‌شود. اگر خانه‌های وقفی به درستی نگهداری نشوند، ممکن است به منابع بلااستفاده تبدیل شوند.
در برخی موارد، اختلافات قانونی بر سر نحوه بهره‌برداری از اموال وقفی و مشکلات مربوط به مالکیت معنوی و حقوق مستأجران می‌تواند به بروز اختلافات حقوقی منجر شود.
خانه‌های وقفی می‌توانند با تهیه مسکن رایگان یا با قیمت‌های پایین‌تر برای افرادی که توان خرید مسکن ندارند، فشار بر بازار اجاره و خرید مسکن را کاهش دهند.
بسیاری از خانه‌های وقفی ممکن است در مناطق تاریخی یا مهم واقع شوند که این می‌تواند باعث جذب مردم به این مناطق برای زندگی و فعالیت‌های اجتماعی شود.
این نوع املاک به عنوان یک سنت دیرینه در جوامع اسلامی و بسیاری از کشورها به شمار می‌روند که مزایای اجتماعی و اقتصادی زیادی دارند. با این حال، برای بهره‌برداری صحیح و حفظ کارایی این خانه‌ها، نیاز به مدیریت صحیح، نظارت مستمر و تخصیص منابع مناسب است تا از تخریب و عدم استفاده صحیح جلوگیری شود.
قیمت خانه‌های وقفی با سایر املاک به دلیل ویژگی‌های خاص خود معمولاً تفاوت‌هایی دارد که می‌تواند به عواملی چون شرایط قانونی، موقعیت جغرافیایی، وضعیت نگهداری، نوع استفاده و کاربرد این خانه‌ها بستگی داشته باشد.
خانه‌های وقفی به دلیل اینکه مالکیت خصوصی ندارند، معمولاً برای مصارف عمومی استفاده می‌شوند. این بدان معناست که اکثر آن‌ها یا به صورت رایگان یا با هزینه‌های بسیار پایین در اختیار مستأجران قرار می‌گیرند. این ویژگی به معنای آن است که درآمدزایی از این املاک معمولاً از طریق اجاره‌داری تجاری یا توسعه مسکن به شکل متعارف صورت نمی‌گیرد. این خود می‌تواند قیمت‌گذاری املاک وقفی را پایین‌تر از دیگر املاک تجاری و مسکونی در نظر بگیرد.
این دسته از املاک به دلیل وضعیت حقوقی ویژه خود با محدودیت‌های جدی در فروش و تغییر کاربری مواجه هستند. این املاک معمولاً مشمول قوانین سخت‌گیرانه‌ای می‌شوند که فرآیند توسعه و استفاده مجدد از آن‌ها را دشوار می‌سازد. همین محدودیت‌ها موجب می‌شود که ارزش آن‌ها در بازار آزاد کمتر از املاک مشابه باشد.
خانه‌های وقفی به دلیل نداشتن درآمد مستقل یا کاهش منابع مالی نهادهای وقف‌کننده ممکن است در شرایط نگهداری ضعیف‌تری قرار داشته باشند. این وضعیت می‌تواند تأثیر منفی بر قیمت این املاک داشته باشد. در صورتی که این خانه‌ها نیاز به تعمیرات اساسی داشته باشند یا به دلیل فرسودگی ارزش خود را از دست دهند، ممکن است قیمت آن‌ها پایین‌تر از سایر املاک باشد.
در برخی موارد، خانه‌های وقفی ممکن است در مناطق مرکزی یا با اهمیت تاریخی قرار داشته باشند، که در این صورت می‌تواند قیمت این املاک را افزایش دهد. اما در بسیاری از موارد، این املاک در مناطق کم‌تراکم‌تر یا مناطق حاشیه‌ای قرار دارند که قیمت آن‌ها نسبت به املاک تجاری یا مسکونی دیگر پایین‌تر خواهد بود.
آشنایی با قوانین معامله املاک وقفی می تواند به افرادی که قصد خرید، اجاره یا انتقال حق بهره‌برداری از این نوع املاک را دارند، کمک ویژه‌ای کند. در ادامه به بررسی برخی موارد مهم در انعقاد قراردادهای خرید و فروش خانه های وقفی می پردازیم.
املاک وقفی به هیچ عنوان قابل تملک شخصی نیستند؛ زیرا مالک اصلی آن‌ها موقوفه (سازمان اوقاف) است، در واقع افراد فقط حق استفاده (اجاره یا حق تولیت) از این املاک را دارند.
این دسته از خانه ها را نمی‌توان مانند املاک شخصی خرید و فروش کرد. تنها حق بهره‌برداری (حق سرقفلی یا حق انتفاع) از این املاک قابل معامله است، نه خود ملک.
برای انتقال حق بهره‌برداری (مثلاً واگذاری اجاره‌نامه یا سرقفلی) باید مجوز سازمان اوقاف و امور خیریه دریافت شود. خریدار جدید موظف است به قرارداد اجاره وقفی پایبند باشد و اجاره‌بها را به اوقاف پرداخت کند.
فروش یا واگذاری املاک وقفی بدون اجازه سازمان اوقاف غیرقانونی است. سازمان اوقاف تنها در شرایطی خاص، مانند عدم امکان بهره‌برداری صحیح از موقوفه یا نیاز به تغییر کاربری، اجازه فروش یا تغییر وضعیت ملک را می‌دهد.
تعیین ارزش و اجاره‌بهای املاک وقفی معمولاً توسط کارشناس رسمی دادگستری و سازمان اوقاف انجام می‌شود. در برخی موارد، خرید املاک وقفی توسط دولت یا نهادهای عمومی ممکن است، اما مشمول قوانین خاصی است.
باید به این نکته توجه داشته باشید که پیش از هرگونه معامله، حتماً وضعیت وقفی بودن ملک را بررسی کنید. بدون اخذ مجوز از سازمان اوقاف، معامله ممکن است باطل شود. اجاره‌بهای این املاک معمولاً کمتر از املاک شخصی است، اما محدودیت‌های حقوقی بیشتری دارند. اگر قصد معامله ملکی وقفی را دارید، بهتر است با یک وکیل متخصص در امور اوقاف مشورت کنید تا مشکلات حقوقی برای شما پیش نیاید.
قیمت‌گذاری املاک وقفی با املاک عادی تفاوت دارد؛ زیرا مالکیت این املاک در اختیار سازمان اوقاف است و افراد فقط حق بهره‌برداری از آن را دارند. در ادامه به نحوه قیمت‌گذاری این املاک می‌پردازیم. در بخش پایانی این گزارش قصد داریم شما را با آخرین نرخ خانه های وقفی آشنا کنیم.
ارزش‌گذاری توسط کارشناس رسمی دادگستری یا کارشناسان سازمان اوقاف انجام می‌شود. برای تعیین قیمت، میزان اجاره‌بهای وقفی و مدت قرارداد اجاره بررسی می‌شود. در برخی موارد، سازمان اوقاف امکان تمدید قراردادهای اجاره را با افزایش اجاره‌بها فراهم می‌کند که بر قیمت تأثیرگذار است.
خانه‌های وقفی معمولاً قیمت کمتری نسبت به املاک شخصی دارند، چون مالکیت آن‌ها در اختیار خریدار قرار نمی‌گیرد. هزینه‌های اضافی مانند پرداخت اجاره به سازمان اوقاف ممکن است باعث کاهش جذابیت این املاک برای سرمایه‌گذاری شود؛ بنابراین، قیمت‌گذاری خانه‌های وقفی به ترکیبی از ارزش زمین، اجرت‌المثل منطقه، شرایط اجاره و قوانین اوقاف بستگی دارد.
در تصاویر زیر می‌توانید قیمت های جدید خانه های وقفی در سال ۱۴۰۴ را مشاهده کنید.
در صورت تمایل به پیگیری اخبار روز حوزه مسکن و آخرین تحولات در بازار اجاره، سرویس راه و مسکن پایگاه خبری گسترش نیوز را دنبال کنید.
