به گزارش ایرنا، میراث فرهنگی ناملموس (ICH) به مجموعه‌ای از سنت‌ها، آداب‌ورسوم، دانش‌ها، مهارت‌ها و شیوه‌های زندگی اطلاق می‌شود که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود و برای جوامع مختلف هویت فرهنگی و معنای خاصی دارد. این میراث برخلاف میراث فرهنگی ملموس، که معمولاً شامل آثار فیزیکی و بناهای تاریخی است، به صورت غیرملموس و در قالب تجربه‌ها، رفتارها و تعاملات اجتماعی در جامعه‌ها وجود دارد. میراث فرهنگی ناملموس به‌طور مداوم در حال تغییر است و به نیازها و شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جوامع پاسخ می‌دهد. به عبارت دیگر، این نوع میراث همواره در حال بازآفرینی و تطبیق است، زیرا نمی‌توان آن را در قالب اشیای ثابت محدود کرد.

یونسکو میراث فرهنگی ناملموس را به‌عنوان بخشی از فرهنگ زنده مردم تعریف کرده که موسیقی، رقص، زبان‌های بومی، آیین‌ها و دانش سنتی درباره طبیعت را شامل می‌شود.

این میراث نقش مهمی در حفظ انسجام اجتماعی، هویت‌سازی و تقویت خلاقیت دارد، اما در عصر جهانی‌شدن با تهدیداتی مواجه است که ممکن است به فراموشی یا تغییر آن منجر شود. بنابراین، حفاظت و انتقال آن از طریق آموزش، آگاهی‌بخشی و مشارکت جوامع ضروری است. حفظ میراث فرهنگی ناملموس به تنوع فرهنگی، توسعه پایدار و تقویت روابط بین فرهنگ‌ها کمک می‌کند.

نان در فرهنگ ایرانیان جایگاهی فراتر از یک ماده غذایی دارد و همواره با باورها، آیین‌ها و سبک زندگی مردم گره خورده است. نان لواش، به‌عنوان یکی از رایج‌ترین نان‌های ایران، قرن‌هاست که در سفره‌های مردم حضور دارد و مهارت پخت آن از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است. سبک پخت، کاربرد گسترده و ارزش فرهنگی این نان، آن را شایسته ثبت در فهرست میراث ناملموس جهانی کرده است.

میراث کوهستان‌ها

پخت نان لواش بخشی از میراث فرهنگی کشورهای منطقه قفقاز و غرب آسیاست. این نان نازک، سنتی و رایج در ایران، ارمنستان، آذربایجان، ترکیه، قزاقستان، قرقیزستان و برخی دیگر از کشورهاست. فرآیند تهیه نان لواش معمولاً شامل مخلوط کردن آرد، آب و نمک، ورز دادن خمیر، و سپس پخت آن در تنور یا روی سطوح داغ است و نام آن در دیگر کشورها یوفکا، جوپکا و کاتیرما گفته شده است.

نان لواش در ایران از جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ غذایی، اجتماعی و اقتصادی برخوردار است. این نان نازک و سنتی به‌عنوان یکی از رایج‌ترین انواع نان در مناطق مختلف ایران پخته و مصرف می‌شود.

پخت لواش معمولاً به‌صورت دستی و در تنورهای سنتی انجام می‌شود، که خود نوعی هنر محسوب می‌شود، در برخی مناطق، پخت نان لواش در مراسم خاص مانند عروسی، جشن‌ها و نذری‌ها اهمیت دارد.

 نان لواش کردی

نان لواش به‌عنوان یک نان سبک و انعطاف‌پذیر، همراه بسیاری از غذاهای ایرانی مانند کباب، پنیر، سبزی، آبگوشت و... مصرف می‌شود. این نان نسبت به برخی دیگر از نان‌های سنتی، ماندگاری بیشتری دارد و در مناطق روستایی برای نگهداری طولانی‌مدت استفاده می‌شود.

نان لواش در ایران بسته به منطقه، به روش‌های متفاوتی پخته می‌شود.

لواش آذربایجانی: نازک و نرم، اغلب با دوغ یا پنیر مصرف می‌شود.

لواش کردی: ضخیم‌تر و تردتر از نوع معمولی، مخصوصاً در کردستان و کرمانشاه رایج است.

لواش تنوری: در بسیاری از روستاها و شهرها در تنورهای سنتی پخته می‌شود.

این نوع نان نه‌تنها بخشی از رژیم غذایی ایرانیان است، بلکه یک نماد فرهنگی با سابقه تاریخی طولانی محسوب می‌شود. از سفره‌های ساده روستایی گرفته تا نانوایی‌های شهری، این نان همچنان یکی از پایه‌های اصلی تغذیه مردم ایران است و در حفظ هویت فرهنگی کشور نقش دارد.

ثبت در میراث جهانی

در سال ۲۰۱۶، ارمنستان نان لواش را به‌تنهایی در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت کرد که این اقدام باعث واکنش کشورهای دیگر به‌ویژه ایران، آذربایجان، ترکیه و قزاقستان شد. پس از این، کشورهای معترض تلاش کردند که این نان را به‌عنوان میراث مشترک ثبت کنند.

در سال ۲۰۱۷، ایران، آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان و ترکیه موفق شدند نان‌های تخت سنتی از جمله لواش، یوفکا و کاتیرما را به‌عنوان یک میراث فرهنگی مشترک در فهرست یونسکو ثبت کنند. در این ثبت، نان لواش یکی از گونه‌های نان‌های سنتی بود و دیگر کشورها نیز نقش خود را در این فرهنگ معرفی کردند.

سفره‌های جهان میزبان نان ایرانی

نان لواش بخشی از زندگی روزمره مردم این کشورهاست و نسل به نسل منتقل شده است از سوی دیگر این ثبت نشان‌دهنده ارتباط فرهنگی میان کشورهای منطقه است و بر لزوم توجه به اشتراکات تاکید می‌کند.

مهمترین ویژگی ثبت جهانی نان لواش، جلب توجه گردشگران به سنت‌های آشپزی است که اهمیت زیادی در انتقال فرهنگی دارند.

با وجود همه بررسی‌های انجام شده و رفتار ایران و دیگر کشورهای منطقه مبنی بر اشتراک فرهنگی و تاریخی برای پخت نان لواش، ارمنستان همچنان ادعا می‌کند که لواش یک نان سنتی کاملاً ارمنی است. بحث بر سر مالکیت فرهنگی برخی غذاها مانند نان، دلمه و حتی فرش نیز در مجامع بین‌المللی تکرار شده است.

در مجموع، نان لواش به‌عنوان یک میراث مشترک در منطقه شناخته شده و ثبت آن در یونسکو، نشان‌دهنده نقش مهم این نان در فرهنگ غذایی مردم این کشورهاست.

نان‌های ایران و توجه جهانی

ثبت نان لواش در فهرست میراث ناملموس جهانی نه‌تنها گامی مهم در راستای حفظ سنت‌های بومی ایران محسوب می‌شود، بلکه فرصتی برای معرفی این نان در سطح بین‌المللی و توسعه گردشگری غذایی است. این اقدام نشان‌دهنده اهمیت پاسداشت فرهنگ و مهارت‌های سنتی بوده و می‌تواند به احیای روش‌های سنتی پخت نان و تقویت هویت فرهنگی کشور کمک کند. از این‌رو، حمایت از نانوایان سنتی و ترویج دانش پخت نان لواش می‌تواند در حفظ این میراث ارزشمند نقش به سزایی ایفا کند.