عکس: اکوایران/ دانیال شایگان
به گزارش اقتصادنیوز، بررسی روند اشتغال در صنعت ایران نشان می‌دهد که این بخش به‌صورت تدریجی سهم بیشتری از بازار کار را به خود اختصاص داده است. در حالی که در دهه‌های گذشته، بخش کشاورزی نقش اصلی را در تأمین اشتغال ایفا می‌کرد، به تدریج با توسعه صنایع و تغییرات ساختاری در اقتصاد، نیروی کار به سمت بخش‌های صنعتی هدایت شده است. در این میان، عواملی همچون سرمایه‌گذاری در صنایع تولیدی، سیاست‌های حمایتی دولت، گسترش شهرک‌های صنعتی و تغییرات فناوری در شکل‌گیری این روند نقش بسزایی داشته‌اند. با این حال رکود اقتصادی در میانه دهه 90، بازار کار این بخش را با چالشی جدی مواجه کرده و شوک‌های بعدی به اقتصاد ایران نیز هنوز اجازه نداده تا سهم این بخش از اشتغال کشور به ارقام قبل از رکود برگردد.
براساس بررسی اکوایران، صنعتی شدن یکی از مراحل کلیدی در توسعه اقتصادی کشورها محسوب می‌شود. ایران نیز در چند دهه گذشته روند صنعتی شدن را به‌عنوان یکی از محورهای اساسی توسعه دنبال کرده است. این فرآیند نه‌تنها موجب افزایش تولید و رشد اقتصادی شده، بلکه تغییرات قابل توجهی در بازار کار ایجاد کرده است. افزایش اشتغال در بخش صنعت یکی از نتایج این تحولات بوده که به‌ویژه در دهه‌های اخیر سهم قابل توجهی از نیروی کار را به خود اختصاص داده است.
تحلیل تغییرات بازار کار ایران در دهه‌های اخیر نشان می‌دهد که صنعتی شدن به تدریج جایگزین سایر بخش‌های اقتصادی شده است. افزایش جمعیت، توسعه شهرنشینی و نیاز به تولید داخلی، همگی موجب شده‌اند تا دولت‌ها سیاست‌های توسعه صنعتی را در اولویت قرار دهند. در نتیجه، سهم اشتغال در صنعت از حدود 29 درصد در بهار 1384 به 35 درصد در زمستان 1392 افزایش یافت.
یکی از عوامل تأثیرگذار بر اشتغال صنعتی در ایران، رکود اقتصادی شدیدی بود که در دهه ۱۳۹۰ به وقوع پیوست. تحریم‌های بین‌المللی، کاهش سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، بحران‌های ارزی و همچنین تورم بالا موجب کاهش تولید صنعتی و در نتیجه کاهش اشتغال در این بخش شد. بسیاری از واحدهای تولیدی با کاهش ظرفیت تولید یا تعطیلی مواجه شدند که تأثیر مستقیمی بر کاهش فرصت‌های شغلی در صنعت داشت. کاهش رشد اقتصادی و افت تقاضای داخلی و خارجی برای کالاهای صنعتی نیز به تشدید مشکلات دامن زد. بنگاه‌های صنعتی به دلیل افزایش هزینه‌های تولید، کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان و محدودیت در تأمین مواد اولیه، با مشکلات متعددی مواجه شدند که در نهایت به تعدیل نیرو و کاهش استخدام‌های جدید منجر شد. در این برهه سهم این بخش از اشتغال کل، از 35 درصد به 31 درصد رسید.
با پشت سر گذاشتن رکود و البته امتیازات کسب شده در ازای قرارداد برجام، اشتغال در بخش صنعت ایران جانی دوباره گرفت. سیاست‌های صنعتی‌سازی دولت که شامل حمایت‌های مالی، ارائه تسهیلات و توسعه زیرساخت‌های صنعتی بوده، موجب تسریع فرآیند صنعتی شدن شد. توسعه شهرک‌های صنعتی و ایجاد مناطق ویژه اقتصادی از جمله اقداماتی است که زمینه رشد تولید و اشتغال صنعتی را فراهم کرد.
عامل دیگر، تغییرات ساختاری در بازار کار است. با کاهش اهمیت بخش کشاورزی و کاهش فرصت‌های شغلی در این حوزه، نیروی کار به‌طور طبیعی به سمت بخش‌های صنعتی و خدماتی مهاجرت کرده است. در این میان، صنایع تولیدی که نیاز به نیروی کار گسترده دارند، سهم بیشتری از این جابجایی را به خود اختصاص داده‌اند. از سوی دیگر، توسعه فناوری و بهره‌گیری از روش‌های نوین تولید نیز نقش مهمی در افزایش بهره‌وری و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در بخش صنعت داشته است.
با وجود روند رو به رشد اشتغال در بخش صنعت، این حوزه با چالش‌هایی نیز مواجه است. یکی از مشکلات اساسی، نوسانات اقتصادی و تأثیرات آن بر بازار کار صنعتی است. تحریم‌های اقتصادی، مشکلات تأمین مواد اولیه و محدودیت‌های سرمایه‌گذاری از جمله عواملی هستند که می‌توانند بر روند رشد اشتغال در صنعت تأثیر منفی بگذارند. علاوه بر این، عدم تطابق مهارت‌های نیروی کار با نیازهای صنایع یکی دیگر از موانع توسعه اشتغال صنعتی است. با گسترش فناوری‌های جدید، نیاز به نیروی کار متخصص و آموزش‌دیده بیش از پیش احساس می‌شود.
