با وقوع هر زمین‌لرزه‌ای، بحث‌ها درباره امکان پیش‌بینی آن دوباره داغ می‌شود. برخی معتقدند که نشانه‌هایی مانند تغییر رفتار حیوانات یا نوسانات گاز‌های زیرزمینی می‌توانند وقوع زلزله را هشدار دهند، در حالی‌که دانشمندان بر این باورند که هنوز هیچ روش قطعی برای پیش‌بینی دقیق زلزله وجود ندارد. بااین‌حال، علم زلزله‌شناسی راه‌هایی برای کاهش خسارات و افزایش ایمنی ارائه داده که می‌تواند تفاوتی حیاتی در مقابله با این پدیده ایجاد کند.
به گزارش خبرآنلاین، زلزله همیشه یکی از پدیده‌های طبیعی غیرقابل پیش‌بینی و هراس‌آور بوده است. با هر زمین‌لرزه بزرگی که رخ می‌دهد، شایعات و گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال وقوع زلزله‌های بعدی به سرعت منتشر می‌شود.
برخی ادعا می‌کنند که زلزله را می‌توان با دقت بالا پیش‌بینی کرد و به نشانه‌هایی مانند تغییرات جوی، رفتار غیرعادی حیوانات یا افزایش ناگهانی گاز رادون در جو اشاره می‌کنند. از سوی دیگر، دانشمندان تأکید دارند که پیش‌بینی دقیق زمان و مکان زلزله هنوز ممکن نیست و روش‌های علمی تنها می‌توانند احتمال وقوع زلزله را در بلندمدت تخمین بزنند.
در این میان، اخبار و شایعاتی که هر از گاهی درباره وقوع زلزله‌های بزرگ منتشر می‌شود، نگرانی عمومی را افزایش می‌دهد. اما آیا این پیش‌بینی‌ها پایه و اساسی علمی دارند؟ در این گفت‌و‌گو با مهدی زارع زلزله‌شناس و استاد دانشگاه، به بررسی امکان‌پذیری پیش‌بینی دقیق زلزله، واقعیت‌های علمی موجود و تأثیر شایعاتی در مورد زلزله بر جامعه پرداختیم.
مهدی زارع، در پاسخ به این پرسش که با توجه به این که پیش‌بینی زلزله یکی از موضوعات چالش‌برانگیز در علوم زمین‌شناسی است، آیا می‌توانیم زلزله را پیش‌بینی کنیم، گفت: «پیش‌بینی زلزله را می‌توان به دو دسته کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم کرد. پیش‌بینی کوتاه‌مدت تلاش می‌کند وقوع زلزله را در بازه‌ای از چند ساعت تا چند هفته پیش‌بینی کند تا هشدار‌های فوری داده شود. این نوع پیش‌بینی عمدتاً به مشاهده پیش‌نشانگر‌هایی مانند پیش‌لرزه‌ها، تغییرات سطح زمین، انتشار گاز‌های خاص (مثل رادون) و تغییرات آب‌های زیرزمینی متکی است.»
او ادامه داد: «در مقابل، پیش‌بینی بلندمدت زلزله برای بازه‌های زمانی طولانی‌مدت، مثلاً سال‌ها یا حتی دهه‌ها، انجام می‌شود. این روش برای برنامه‌ریزی شهری، تدوین آیین‌نامه‌های ساخت‌وساز و ارزیابی ریسک لرزه‌ای کاربرد دارد. داده‌های زلزله‌های تاریخی، نقشه‌برداری گسل‌ها و حرکت ورقه‌های زمین‌ساختی در این پیش‌بینی استفاده می‌شوند.»
او همچنین در پاسخ به این سوال که در حال حاضر، کدام‌یک از این دو روش قابل‌اعتمادتر هستند گفت: «پیش‌بینی کوتاه‌مدت هنوز به سطحی از دقت نرسیده که بتوان به آن اتکا کرد. در بسیاری از موارد، هشدار‌های کاذب و پیش‌بینی‌های ناموفق رخ می‌دهد، زیرا فرآیند‌های زمین‌لرزه‌ای بسیار پیچیده هستند. اما پیش‌بینی بلندمدت، به‌ویژه برای شناسایی مناطق پرخطر، قابل‌اعتمادتر است و در سطح جهانی مورد پذیرش قرار گرفته است. البته این روش نمی‌تواند زمان دقیق یا بزرگی زلزله را پیش‌بینی کند، اما برای تعیین سیاست‌های ایمنی و مقاوم‌سازی زیرساخت‌ها بسیار مفید است.»
زارع در ادامه در رابطه با ادعا‌هایی مبنی بر ارتباط زلزله با تغییر رفتار حیوانات یا تغییرات جوی گفت: «این ادعا‌ها مدت‌هاست که مورد بحث قرار گرفته‌اند، اما شواهد علمی محکمی برای تأیید آنها وجود ندارد. برخی گزارش‌ها نشان می‌دهند که حیوانات قبل از وقوع زلزله رفتار‌های غیرعادی از خود نشان می‌دهند، اما این رفتار‌ها می‌توانند ناشی از عوامل مختلفی مانند تغییرات آب‌وهوایی یا استرس باشند. در مورد تغییرات جوی نیز برخی ادعا می‌کنند که افزایش گاز رادون یا تغییر در شکل ابر‌ها می‌تواند نشانه‌ای از وقوع زلزله باشد. اگرچه برخی مطالعات به ارتباط احتمالی این موارد پرداخته‌اند، اما تاکنون شواهد کافی برای استفاده از این روش‌ها در پیش‌بینی دقیق زلزله ارائه نشده است.»
