به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، روزنامه اعتماد نوشت:
رییس‌جمهوری ایالات متحده امریکا، اخیرا در مصاحبه‌ای با شبکه ان‌بی‌سی نیوز از احتمال کاندیداتوری در دوره سوم ریاست‌جمهوری گفته و تأکید کرده است که در این مورد شوخی هم نمی‌کند!
اظهارات ترامپ تاکنون واکنش‌های متفاوتی را در پی داشته؛ هوادارانش یا آن را شوخی سیاسی می‌دانند یا به‌نوعی از محدودیت قانونی دو دوره‌ای انتقاد می‌کنند و آن را مانع از ادامه خدمت یک رهبر محبوب می‌دانند.
در مقابل، منتقدان از جمله دموکرات‌ها و حتی برخی جمهوری‌خواهان سنتی هشدار داده‌اند که این حرف‌ها نشانه‌ای از گرایش‌های دیکتاتوری و تلاش برای بی‌اعتبار کردن نهادهای دموکراتیک است. به هر حال سوال اینجاست که آیا این تاجر سیاستمدار واقعا می‌تواند برای سومین بار ساکن کاخ سفید شود یا صرفا یک ترفند سیاسی برای پیشبرد برنامه‌هایش است؟ در این یادداشت، به بررسی این پرسش و همچنین تجربه دیگر روسای‌جمهور و رهبران جهان در این زمینه پرداختم.
با رجوع به قانون اساسی ایالات متحده که یکی از قدیمی‌ترین قانون‌های اساسی مکتوب جهان و سند بنیانگذاری نظام دموکراتیک امریکا هست، متمم بیست و دوم این قانون را خواهیم دید که در سال ۱۹۵۱ به تصویب رسیده است و صراحتا تصدی بیش از دو دوره ریاست‌جمهوری را ممنوع می‌کند. این متمم واکنشی بود به چهار دوره ریاست‌جمهوری فرانکلین روزولت در دوران رکود بزرگ و جنگ جهانی دوم. پیش از آن، روسای‌جمهور معمولا از سنت جورج واشنگتن پیروی کرده و تنها دو دوره در قدرت می‌ماندند. اما پس از روزولت، این سنت به قانون تبدیل شد و در نتیجه آن هیچ فردی نمی‌تواند بیش از دو بار انتخاب شود، خواه این دوره‌ها متوالی باشد یا نباشد. بر این اساس، ترامپ پس از پایان دوره دوم، حتی برای پست معاون رییس‌جمهوری هم واجد شرایط نخواهد بود.
- پس چرا ترامپ از دوره سوم صحبت می‌کند؟
دلایل زیادی برای مطرح کردن چنین موضوعی از سوی چهل و هفتمین رییس‌جمهور امریکا وجود دارد از جمله: اطمینان خاطر و دلگرمی برای پایگاه سیاسی خود: ترامپ خود را قهرمان مبارزه با سیستم معرفی کرده و با مطرح‌کردن ایده سومین دوره، در واقع به هوادارانش القا می‌کند هنوز پرونده او در سیاست امریکا بسته نشده است. جلب‌توجه رسانه‌ها: او که در تحریک رسانه‌ها و انحصار فضای خبری تبحر و تجربه دارد، از این اظهارات جنجال‌برانگیز به عنوان بخشی از استراتژی دایمی دیده‌شدن بهره می‌برد.
سوال دیگری که مطرح می‌شود، اگر ترامپ بخواهد تلاش کند، چه خواهد شد؟
از منظر قانونی، اگر فردی که دو بار به عنوان رییس‌جمهوری انتخاب شده، بار دیگر بخواهد در انتخابات شرکت کند، دیوان عالی امریکا به سرعت مداخله خواهد کرد. قانون واضح است و تلاش برای نقض آن به بحران قانون اساسی منجر خواهد شد؛ این در حالی است که برخی از حقوقدانان مطرح کرده‌اند شاید چنین فردی بتواند به عنوان معاون رییس‌جمهوری انتخاب شود و در صورت کناره‌گیری رییس‌جمهوری، دوباره به قدرت برسد. اما همانطور که گفته شد این فرضیه نیز با تفسیر متمم بیست‌ودوم و سایر قوانین مربوط به جانشینی در تضاد است و مردود خواهد شد.
آیا قانون اساسی می‌تواند تغییر کند؟
از نظر فنی جواب مثبت است، قانون اساسی امریکا قابل اصلاح است، اما این کار بسیار دشوار است. برای اصلاح دو سوم اعضای مجلس نمایندگان و سنا باید موافق و سه چهارم ایالت‌ها آن را تصویب کنند. در گذشته نیز پیشنهادهایی برای لغو متمم بیست‌ودوم مطرح شده است که هیچ‌کدام حمایت کافی دریافت نکرده‌اند و با توجه به فضای سیاسی دوقطبی فعلی، احتمال این اصلاح بسیار کم است به‌ویژه برای منفعت یک فرد خاص.
مهم‌تر اینکه عاملی برای تهدید اصول دموکراسی امریکایی به شمار می‌رود، اصولی همچون: چرخش قدرت، انتخابات آزاد، حاکمیت قانون و تفکیک قوا. تلاش برای دور زدن محدودیت‌های قانونی ریاست‌جمهوری، حتی در قالب شوخی یا ایده‌پردازی سیاسی، در تضاد با اصل چرخش قدرت و تهدیدی برای دموکراسی لیبرال تلقی می‌شود. موضوعی که اکثریت مردم امریکا حتی برخی از جمهوری‌خواهان میانه‌رو نیز از آن حمایت می‌کنند و این قانون را به عنوان سدی در برابر تمرکز قدرت و دیکتاتوری می‌دانند.
از نظر سیاستمداران، دولتمردان و مردم امریکا، این اصول محکم و خدشه‌ناپذیر قانونی است که باعث قدرت نظام سیاسی حاکم بر این کشور در مقایسه با سایر کشورها و دموکراسی جهان است. در بسیاری از کشورهای جهان، این محدودیت یا وجود ندارد یا توسط قانونگذاران با تغییرات عمدی دور زده شده است؛ ولادیمیر پوتین در روسیه با اصلاح قانون اساسی، دوران ریاستش را تا ۲۰۳۶ تمدید کرد؛ شی جین‌پینگ در چین، محدودیت دوره ریاست‌جمهوری‌اش را حذف کرد و می‌تواند مادام‌العمر در قدرت بماند؛ رجب طیب اردوغان در ترکیه با تغییر ساختار سیاسی کشور، شمارش دوره‌هایش را از ابتدا آغاز کرد؛ آنگلا مرکل در آلمان چهار دوره صدر اعظم بود و محدودیتی برای تعداد دوره‌ها وجود نداشت.
در انگلستان، نخست‌وزیر محدودیت زمانی ندارد و تا زمانی که حمایت پارلمان را دارد، در قدرت باقی می‌ماند. اما در امریکا ماجرا به شکلی دیگر است و با توجه به مواردی که گفته شد، سخنان ترامپ در خصوص تمدید دوره سوم ریاست‌جمهوری‌اش، بیشتر از آنکه یک برنامه حقوقی باشد، یک پیام سیاسی است و جنبه استراتژیک و تحریک‌آمیز دارد.
۲۷۳۰۲
