یکی از بحث برانگیزترین مسائلی که در چند سال اخیر مورد بحث بوده و بسیاری از فعالان اقتصادی مناطق آزاد را با چالش مواجه کرده است، مالیات بر ارزش افزوده است. این مالیات چند سالی است بسیاری از افرادی که در نقش وارد کننده یا حتی تولید کننده در مناطق آزاد تجاری فعال هستند، باید برای تولیدات خود، مالیات بپردازند و موضوع مالیات بر ارزش افزوده در مناطق آزاد بررسی کنند و بعد محصول و خدمات خود را به سایر شهرهای کشور ارسال کنند. این کار عملا نوعی قل و زنجیر به دست و پای فعالان بسته و اجازه نمی‌دهد که چرخ اقتصادی این واحدهای تولیدی به درستی بچرخند.
در این خصوص، دولت تصمیم گرفته است تا موانع پیش روی واحدهای تولیدی در مناطق آزاد را برطرف نماید . منطقه آزاد ماکو یکی از بزرگترین و مهم‌ترین مناطق تجاری کشور است که نقش بسیار زیادی در چرخاندن چرخ اقتصاد دارد. حجم وسیعی از صادرات و واردات کالا در منطقه آزاد ماکو انجام می‌شود اما جریان فقط به صادرات و واردات خلاصه نمی‌گردد.
برخی از واحدهای صنعتی و تولیدی در منطقه آزاد ماکو در حال تولید کالا و محصولات مختلفی هستند که بخش زیادی از آن را به سایر استان‌های کشور ارسال می‌کنند. مالیات بر ارزش افزوده این کالاها، فعالان اقتصادی را با چالش جدی مواجه کرده است.
قوانین دست و پاگیر در منطقه آزاد ماکو عامل اصلی فرار سرمایه
منطقه آزاد ماکو مانند سایر مناطق آزاد تجاری کشور، در برخی از موارد معاف از مالیات است. این معافیت نوعی تشویق مالیاتی است تا کالاهایی که قرار است وارد شده یا صادر شوند، به راحتی و با قیمت مناسب‌تری به دست مصرف کنندگان برسند.
عدم مشمولیت مالیات بر ارزش افزوده در فروش داخلی این فرصت را پیش رو قرار داده است تا خریداران کالاهای وارداتی، مالیات بر ارزش افزوده پرداخت نکنند اما از طرف دیگر، هر نوع کالایی که قرار است از منطقه آزاد ماکو به سرزمین اصلی وارد شود، مشمول معافیت نیست و باید مالیات بر ارزش افزوده آن پرداخت گردد.
این موضوع بسیاری از تاجران و تولید کنندگان را با مشکل مواجه ساخته است. تا جایی که منطقه آزاد ماکو در سال 1400 مزیت رقابتی خود در مقایسه با سایر مناطق آزاد تجاری در کشورهای اطراف را از دست داد. با پیگیری‌های به عمل آمده در دولت سیزدهم، هملا کار خاصی در این زمینه انجام نشد و فعالان اقتصادی بخش خصوصی را با مشکلات بزرگی مواجه کرد.
قوانین دست و پاگیر در منطقه آزاد ماکو، عملا منجر به خروج سرمایه‌های مختلف از کشور شد. وقتی تولیدات یک منطقه آزاد تجاری که بخشی از خاک یک کشور است، مشمول مالیات بر ارزش افزوده باشد، کم کم میل و رغبت تولید کننده را از بین برده و او ترجیح می‌دهد سرمایه خود را از کشور خارج کرده و یا در بازارهای دیگر مانند ارز، سکه و طلا و املاک و مستغلات سرمایه گذاری کند. همین اتفاق می‌تواند تعادل در اقتصاد را به کلی بر هم زده و مشکلات بزرگی به وجود بیاورد.
خدمات و فعالیت‌های اقتصادی در مناطق آزاد ماکو، معاف از مالیات ارزش افزوده هستند
در دولت چهاردهم، با پیگیری‌های مکرر وزیر اقتصاد و همکاری شورای عالی مناطق آزاد تجاری و همچنین مساعدت‌های اداره امور مالیاتی و گمرکات کشور، موانع موجود بر سر راه تولید و رونق بازار در کشور و به ویژه در مناطق آزاد تجاری، برداشته شد.
با وجود قانون پرداخت مالیات بر ارزش افزوده در منطقه آزاد ماکو در چند سال گذشته، این منطقه عملا با چالش‌های بسیار زیادی مواجه شده بود. بسیاری از واردکنندگان و تولیدکنندگان منطقه ماکو، فعالیت خود را به حالت تعلیق درآورده بودند تا به نحوی بتوانند اعتراض خود را به گوش مسئولین مربوطه برسانند. بالاخره این ندای اعتراض شنیده شد و در دولت چهاردهم جناب آقای پزشکیان، مالیات بر ارزش افزوده کالاهایی که در این منطقه تولید می‌شوند، برداشته شد.
این اقدام دولت را می‌توانیم گامی موثر در درمان اقتصاد مریض کشور بدانیم. اقتصادی که با وضع قوانین دست و پا گیر و بعضا غیر واجب، تیشه به ریشه تولیدات داخل و جذب سرمایه زده‌اند. وقتی سرمایه گذار داخلی نتواند جایی برای تجارت و تولید خود در داخل کشور پیدا کند، باید این انتظار را داشته باشیم که سرمایه‌های خود را از کشور خارج کرده و یا با ورود به بازارهای غیر تولیدی، حرکات سوداگرانه انجام دهد. مالیات بر ارزش افزوده برای کالاهای تولید داخل کشور و در مناطق آزاد تجاری، رونق اقتصادی در این مناطق را از بین برده و منجر به رکود تولید می‌گردد.
بخشنامه مالیات بر ارزش افزوده در منطقه آزاد ماکو
پیرو خبر حذف مالیات بر ارزش افزوده برای ارسال کالاهای تولیدی در منطقه آزاد ماکو به سرزمین اصلی، بر آن شدیم تا این بخشنامه را مورد بررسی قرار دهیم:
در متن این بخشنامه آمده است که در راستای بهبود فضای کسب و کار و حمایت از تولید کنندگان و فعالان اقتصادی بخش خصوصی، رای هیات تخصصی مالیاتی – بانکی دیوان عدالت اداری صادر شد و لازم الاجرا است. مطابق با این رای، برای کالاهایی که در منطقه آزاد ماکو تولید می‌شوند و قرار است وارد سرزمین اصلی شوند، نیازی به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده نیست. این مالیات فقط برای کالاهایی است که از سایر کشورها وارد شده و قرار بر توزیع آنها در سرزمین اصلی باشد.
مطابق با رای صادره، کالای تولیدی در داخل منطقه آزاد تجاری، در حکم همان کالای تولیدی در داخل کشور است. البته برخی از کالاها شامل کالاهای غیر معاف هستند که نام و مشخصات آنها قطعا مشخص بوده و مشمول این رای نمی‌باشند.
در آخر باید این نکته را یادآور شویم که منطقه آزاد ماکو و هر کدام از مناطق آزاد دیگر، مانند موتور محرک اقتصادی هستند. اگر نتوانیم جذابیت تجارت در این مناطق را برای تولید کنندگان، وارد کنندگان و صادرکنندگان بالاتر ببریم، باید هر روز شاهد افول این مناطق و همچنین خروج سرمایه از کشور باشیم.
در حال حاضر با وجود تمام قوانین بی رحمانه در تجارت آزاد و اقتصاد کشور، باز هم جای شکرش باقیست که در دولت چهاردهم با یک هم افزایی و استفاده به موقع از نظر کارشناسان متخصص و همچنین نشستن پای درد و دل تولید کنندگان، قانون مالیات بر ارزش افزوده کالاهای تولیدی در این مناطق، حذف شد.
