سرویس فرهنگ و هنر مشرق – با آغاز پخش سریال «پایتخت» تلویزیون دوران خلوت شدن خیابان‌ها را بار دیگر تجربه کرد، رخدادی که تصور آن به توجه به تولیدات سال‌های اخیر تقریبا یک رویای غیرممکن بود. ناظر به این رویا، تصویری معاون وزیر ارتباطات تصویری منتشر کرد که نشان می‌دهد مصرف اینترنت کشور، در زمان پخش سری هفتم سریال پایتخت به پایین‌ترین میزان خود می‌رسد.
آنچه این فضا را باطراوات‌تر کرد، واکنش‌های مخالف و موافق در فضای مجازی به سریال بود که در ضریب تماشای سریال تاثیرگذار است. آمارها نشان می‌دهد، بازدید هر قسمت از سریال در تلوبیون تا قسمت یازدهم از سی میلیون بار تماشا عبور کرده و در یوتیوب نزدیک به ۱۳ میلیون بار دیده شده است.
با آغاز رسمی سریال انتقاداتی نسبت به این مجموعه آغاز شد که ناظر به دو رویکرد است.
طیف نخست به وضعیت آرایشی بازیگران و ترمیم صورت سریال زن سریال انتقاداتی را مطرح کردند. این موضوع در قالب گزارش‌های ویدئویی در صفحات اینستاگرامی، تلگرامی و توییتری مختلفی منتشر شد و بیشتر این انتقادات متوجه کاراکتر فهمیه معمولی با بازی نسرین نصرتی است.
فلاش بک : نظر بنیانگذار انقلاب همچنان فصل الخطاب است
سال ۱۳۶۴ مجموعه‌ای با عنوان «پاییز صحرا» از تلویزیون ملی منتشر شد که با اعتراضاتی مشابه مواجه شد. پس از انتشار این سریال برخی از مراجع و فقهای وقت شورای نگهبان نسبت به پوشش بازیگران زن به ویژه «شهلامیربختیار» اعتراض کردند. این سریال در طول این مدت به دلیل همین حواشی ۴۰ سال از تلویزیون بازپخشی نداشت و کارگردان این مجموعه، اسدالله نیک‌نژاد، پس از پایان سریال، به آمریکا مهاجرت کرد.
سال گذشته در یک اتفاق نادر نسخه بازسازی شده سریال از شبکه «آی‌فیلم» منتشر شد و تصاویر اسکن شده با کیفیتی از سریال منتشر شد. برای کسانی که موفق به تماشای سریال در نوبت نمایش نخست نشدند پوشش ظاهری شهلامیربختیار در کمال تعجب از صورت ترمیم شده نسرین نصرتی سریال پایتخت ساختارشکن‌تر است. حتی در برخی سکانس‌ها حجاب بازیگران منهای مقنعه و روسری بود.
در نبود شبکه‌های اجتماعی و شبکه ویدئویی برای توزیع مجدد سریال(در دهه شصت)، مجموعه «پاییز صحرا» به فراموشی شد و سال این تلقی شکل گرفته بود که فیلم عروس (بهروز افخمی) نخستین فیلم سینمایی تابوشکن در نمایش تصویر زنان است. اما وضعیت عمومی بازیگران زن در پاییز صحرا به مراتب تابو شکن‌تر است.
پس از حواشی پخش سریال پاییز صحرا، محمد هاشمی رئیس وقت سازمان صدا و سیما نامه‌ای به بنیانگذار انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خمینی نامه مفصلی نوشت و از ایشان کسب تکلیف کرد. پاسخ صریح امام(ره) در نوع خود بسیار جالب است و در زمان خودش تبدیل به یک شوک عمومی در جامعه شد. ایشان در پاسخ به رئیس وقت صدا و سیما نوشت:
نظر نمودن به این قبیل فیلم‌ها و نمایشنامه‌ها هیچ یک اشکال شرعی ندارد و بسیاری از آنها آموزنده است و پخش آنها نیز اشکالی ندارد. و همین طور فیلم‌های ورزشی و آهنگ‌ها اکثراً بی‌اشکال است. گاهی خلافْ به طور نادر دیده می‌شود که باید بیشتر مواظبت کرد. لیکن دو نکته باید مراعات شود: اول آنکه کسانی که گریم می‌کنند باید محرم باشند و اجنبی حرام است چنین کاری را انجام دهد.
دوم آنکه بینندگان از روی شهوت نظر نکنند. روح‌اللَّه الموسوی الخمینی» - [منبع: صحیفه امام، ج۲۰، ص: ۴۴۵ و ۴۴۶]
اما طیف دیگری از منتقدان، از زاویه دیگری این انتقاد را مطرح کردند که صورت بازیگران نسبت به فصل‌های پیشین طبیعی نیست و این انتقاد موضوع قابل قبولی است.
یکی دیگر از حاشیه‌های مهم پایتخت اعلام غیررسمی نرخ دستمزدهای بازیگران این سریال و عواید ۲۷۰ میلیارد تومانی شبانه صدا و سیما از طریق هر قسمت پخش سریال است. در پی انتشار این گزارش‌ها میزان دستمزدها بازیگران سریال نیز منتشر شد و رقم گل درشت اعلام شده، دریافتی ۲۰ میلیارد تومانی محسن تنابنده است.
با توجه اینکه محسن تنابنده ایده پرداز، بازیگردان، طراح داستان و بازیگر نقش اول سریال است، دوره نگارش فیلمنامه پیش تولید سریال و تولید آن دست کم بیش از یکسال زمان برده و گروه سازنده شش ماه مشغول تصویربرداری سریال بوده‌اند.
رقم دستمزد تنابنده در مقایسه با دستمزدهای «بازیگران خاص» شبکه نمایش خانگی که ماهیانه سه و نیم میلیون تا هفت میلیارد دریافت می‌کنند، عدد بسیار ناچیزی است. ضمن اینکه آورده ۲۴۰ میلیاردی صدا و سیما از پخش تبلیغات در پایان بیست و شش قسمت سریال از مرز هفت هزار میلیارد تومان (هفت همت) عبور خواهد کرد و این رقم معادل یک سوم بودجه سال گذشته این سازمان خواهد بود.
شایعه دستمزدها در مورد پایتخت ۵ هم تکرار شد، فصلی از این سریال که بودجه‌اش توسط سازمان اوج تامین شد.
در آن مقطع دستمزدهای نجومی در شبکه نمایش خانگی رایج نبود. اگر شایعه دستمزد ۲۰ میلیارد تومانی محسن تنابنده در نیمه دهه نود مطرح می‌شد، قطعا این میزان دستمزد مورد توجه قرار می‌گرفت، اما در شرایط کنونی تولید که برخی بازیگران در شبکه نمایش خانگی با دستمزدهایی ماهیانه ۵ تا ۷ میلیارد تومان فعالیت می‌کنند و آن را به صورت دلاری یا رمز ارز دریافت می‌کنند، ۲۰ میلیارد تومان پایین‌تر دستمزد برای دست کم یک سال نیم در پروژه پایتخت است. ضمن اینکه هزینه‌های تولید سریال پایتخت با هیچکدام از سریال‌های شبکه نمایش خانگی قابل مقایسه نیست.
البته این حواشی در دیده شدن سریال تاثیر مضاعفی داشته‌اند و ضریب مخاطبان این سریال در حال افزایش است. با این حال موضوع قابل بررسی و تحلیل این است که دوران تازه سیما همچون روی ریل‌گذاری ضرغامی-دارابی حرکت می‌کند و سریال‌های معتبر و پربیننده سیما سال‌های اخیر، سرزمین مادری، سوجان و پایتخت بوده‌اند.
سرزمین مادری و سوجان محصول تولید شده در دوران ضرغامی – دارابی هستند و سیاست تولید پایتخت نیز متعلق به دوران مدیریت این دو نفر است، حتی فصول ابتدایی نوخ که دارای آمار بازدید قابل قبولی بود، توسط یکی از مدیران ضرغامی - دارابی تهیه و تولید شده است.
با توجه به استقبال مخاطبان از این مجموعه استفاده از چهره‌های با تجربه دوران مدیریتی ضرغامی – دارابی می‌تواند کیفیت سریال‌های بدون کیفیت اخیر را افزایش دهد.
***مهدی قاسمی پاکرو
