وحید محمود قره باغ؛ رشد سریع و روز افزون فناوری اطلاعات و ارتباطات و همچنین تاثیر آن بر حوزه‌های گوناگون، فضای متفاوتی را پیش روی حیات بشر قرار داده است تا بدانجا که این فن آوری تاثیرات گسترده و عمیقی بر زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی و البته سیاسی کشور‌ها دارد.
گفتنی است چنانچه کشوری برنامه‌های خود را با اصول و سیاست‌های متناسب با این موضوع پیش نبرد در نهایت از این جهان فناوری بی بهره خواهد بود. بی تردید مقوله فن آوری اطلاعات و ارتباطات تاثیر بسزایی در افزایش تولید ناخالص داخلی یک کشور دارد؛ نمونه بارز این مهم جایگاه کشور‌هایی است که به این موضوع بهای بیشتری می‌دهند. از بعدی دیگر یکی از چالش‌های بزرگ در زمینه آی سی تی، در هم تنیده بودن این مقوله با مبحث تحریم هاست.
از سویی و با اینکه نمایشگاه‌های بین المللی نیز در ایران برگزار می‌شود و علی رغم حضور گسترده مهمانان خارجی ولی باز به دلیل وجود تحریم‌ها همچنان کشور در تراز تجارتی قابل قبولی قرار نمی‌گیرد. این مهم می‌طلبد تا دگر بار مسئولین امر، دیدی متفاوت نسبت به این موضوع داشته باشند؛ ضمن این که این صنعت متفاوت از صنعت نفت است و می‌باید سیاست دیگری نسبت به این مهم در پیش گرفت.
از بعدی دیگر رونق تجارت، اقتصاد و همچنین تعاملات شرکت‌ها و معاملات مالی جهانی به این حوزه برمی گردد تا بدانجا که این فناوری ساز و کار افراد، سازمان‌ها و دولت‌ها را دچار تحول کرده است. جهان کنونی، جهان اطلاعات و ارتباطات است و طبیعتا دسترسی سریع به آن، رمز موفقیت تجارت‌های موفق است. نکته حائز اهمیت اینکه آی سی تی به عنوان ترازی در جهان تجارت محسوب می‌شود و با این فن آوری مرز‌های جغرافیایی و زمانی کم رنگ شده و با یک دهکده جهانی اطلاعات روبه رو هستیم. نکته قابل تامل دیگر دید جهانی نسبت به این موضوع است؛ به عبارتی کشور‌های پیشرفته از فناوری اطلاعات به عنوان راهکاری برای تمایز و همچنین ایجاد هم افزایی بهره می‌برند. ضمن این که سیاستمدارن جهانی در این حوزه از آی سی تی بیشتر به عنوان وسیله‌ای برای کسب مزیت رقابتی پایدار استفاده می‌کنند.
این درحالی است که حتی در مقاطعی مشخص نمی‌شود که به راستی هدف سرمایه گذاری‌های کلان در کشور به چه منظور است. در حقیقت برداشت غالب از آی سی تی در کشور محدود به استفاده از برخی مزایای اینترنت در بعضی زمینه‌ها و خصوصا تجارت است که البته این مهم نیز به صورت استاندارد و جهانی صورت نمی‌گیرد. در واقع ارتباطی که از این طریق انجام می‌شود چندان مزیتی برای جهان ارتباطات نوین محسوب نمی‌شود.
از جانبی دیگر یکی از مولفه‌های طبقه بندی دانشگاه ها، تعداد استناد‌هایی است که از پژوهش‌های صورت گرفته از یک دانشگاه برآورد می‌شود و با وجود اینکه برخی دانشگاه‌های ایران در جایگاه ممتازی نسبت به این مهم قرار دارند ولی به دلیل چالش‌های آی سی تی قادر به کسب رتبه‌های برتر جهانی نیستند. در حقیقت حجم پژوهش‌های انجام شده و مقالاتی که در سطح جهانی پذیرش می‌شوند به مراتب بیشتر از دانشگاه‌های برخی کشور‌ها هستند که از رتبه خوبی نسبت به ایران برخوردارند.
ضمن اینکه به این موضوع، اساتید برجسته کشوری را نیز باید افزود که در سطح جهانی جز نوادر هستند. پرواضح است اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها در ایران از جمله طیف‌هایی هستند که تاثیر بسزایی بر روند و کیفیت آموزش، پژوهش و آتیه علمی کشور دارند و چنانچه تمهیدات لازم برای حل مشکلات و چالش‌های این قشر صورت نگیزد شاهد مسائل بغرنج خواهیم بود. بی شک یکی از این سنخ مشکلات، محدودیت‌های ناشی از فیلترینگ و ارتباطات بین المللی است. در حقیقت ارتباط و تعامل با محققان خارجی، دسترسی به منابع و داده‌های علمی نوین و همچنین شرکت در کنفرانس‌های بین المللی به امری دشوار تبدیل شده است.
طبیعی است این چالش باعث عقب ماندن جامعه دانشگاهی از مسائل روز جهانی است. ضمن اینکه دریافت برخی مبالغ که به افراد شایسته ایرانی در مجامع علمی تعلق می‌گیرد، بسیار دشوار و مشمول مراحل خاصی شده است. محدودیت‌های فیلترینگ باعث شده است تا دانشگاهیان برای دسترسی به غالب پژوهشگران، نهاد‌های علمی بین المللی و البته منابع، روش‌های غیرمعمول و پرهزینه را انتخاب کنند و این به نوبه خود افزایش هزینه و کاهش بازده علمی را در پی خواهد داشت.
در نهایت اینکه می‌بایست مشکلات و چالش‌های مربوط به حوزه فن آوری اطلاعات و ارتباطات را از جنبه‌های متفاوتی مورد بررسی قرار داد و این امر ساده‌ای نیست؛ طبیعتا این مهم نیازمند توجه ویژه مسئولین و سیاست گذاران در این حوزه است. در واقع به منظور ارتقا این دانش، باید حمایت‌های اساسی صورت گیرد. ناگفته نماند حضور برخی از صاحب نظران و کارشناسان ارشد حوزه آی سی تی در بدنه دولت می‌تواند نوید بخش اتفاقاتی خوب در این حوزه باشد.
