فرارو- این عکس تاریخی که در سال ۱۲۵۹ شمسی (۱۸۸۰ میلادی) از یک زن قاجاری توسط آنتوان سوروگین (آنتوان‌خان) گرفته شده است، اطلاعات بسیاری در خصوص فرهنگ، پوشش و زندگی اجتماعی آن دوران به ما ارائه می‌دهد.
به گزارش فرارو، در این تحلیل، به بررسی ابعاد مختلف این اثر پرداخته‌ایم:
آنتوان سوروگین (Antoin Sevruguin) یکی از عکاسان برجسته گرجی-ایرانی بود که در دوران قاجار (اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰) در ایران فعالیت می‌کرد. او به دلیل ثبت تصاویر دقیق از زندگی مردم، مناظر طبیعی و فرهنگ ایران شهرت داشت.
سوروگین به خاطر سبک خاص خود در عکاسی که ترکیبی از هنر و مستندنگاری بود، شناخته می‌شود. بسیاری از عکس‌های او، همچون این اثر، در آرشیوهای بین‌المللی، از جمله موزه اسمیتسونیان، نگهداری می‌شوند.
این عکس نیز، به دلیل استفاده از نور طبیعی و پس‌زمینه‌های ساده که موجب برجسته شدن سوژه می‌شد، گواهی بر سبک خاص سوروگین است.
پوشش: زن حاضر در این عکس چادر و روبنده به سر دارد که پوشش متداول زنان در دوران قاجار بود. چادر او از پارچه‌ای بلند و تیره ساخته شده که با حاشیه‌های تزئینی زینت داده شده است. روبنده، که تنها چشم‌ها را آشکار می‌کند، نماد فرهنگ و آداب آن دوران است که بر اساس آن زنان در فضاهای عمومی صورت خود را می‌پوشاندند.
زن در تصویر چادر عبایی یا چادر کمری به تن دارد که در آن زمان رایج بود.
روی صورتش را با نوعی روپوش یا روبنده (برقع) پوشانده که تنها چشم‌ها مشخص است؛ این نوع پوشش نشان‌دهنده عرف مذهبی و اجتماعی آن دوران است.
دستبند و لباس تزیین‌شده زیر چادر، نشان می‌دهد که ممکن است او از طبقه متوسط یا مرفه باشد.
وضعیت اجتماعی: با توجه به کیفیت پارچه و تزئینات چادر، به نظر می‌رسد این زن از طبقات متوسط به بالا جامعه باشد. در دوره قاجار، زنان طبقات پایین‌تر معمولاً چادرهای ساده‌تری به تن می‌کردند.
ژست: زن در حالتی ایستاده قرار دارد و یک دست خود را به روبنده گرفته است. این ژست ممکن است نشانه‌ای از خجالت یا رعایت آداب اجتماعی باشد. چنین ژستی در عکس‌های دوران قاجار متداول بوده است، زیرا زنان معمولاً در حضور غریبه‌ها (مانند عکاس) محتاط بودند.
محیط: پس‌زمینه عکس یک حیاط با دیوارهای آجری و کف سنگ‌فرش‌شده است. این نوع معماری در شهرهای ایران، به ویژه تهران، در دوره قاجار رایج بود. دیوارهای آجری و پنجره‌های ساده نشان‌دهنده این است که احتمالاً عکس در یک محله مسکونی گرفته شده است.
معماری پشت سر او، شامل دیوارهای آجری و پنجره‌هایی با قاب‌بندی سنتی چوبی است که کاملاً با سبک معماری قاجار هماهنگ است.
سنگ‌فرش حیاط نیز به همان سبک دوره قاجار در تهران و شهرهای دیگر ایران شباهت دارد.
نورپردازی: در این عکس از نور طبیعی خورشید استفاده شده که روش معمول سوروگین بود. سایه‌ها نشان می‌دهند که احتمالا عکس در ساعات صبح یا بعدازظهر گرفته شده است.
سیاه‌وسفید: این عکس به صورت سیاه‌وسفید است زیرا در آن دوران عکاسی رنگی هنوز رایج نبوده است. سوروگین از تکنیک‌های اولیه عکاسی مانند نگاتیو شیشه‌ای استفاده می‌کرد.
خطوط و خراش‌ها: خطوط و خراش‌های موجود بر روی عکس (مانند خط عمودی که از بالا تا پایین کشیده شده) نشان‌دهنده قدمت و آسیب‌دیدگی نگاتیو است. این خراش‌ها معمولاً به دلیل نگهداری نامناسب یا گذر زمان به وجود آمده‌اند.
شماره ۱۴۳: عدد ۱۴۳ که در گوشه چپ عکس نوشته شده، احتمالاً شماره‌گذاری آرشیوی است که بعداً به عکس اضافه شده تا در مجموعه‌های تاریخی شناسایی شود.
دوره قاجار (۱۲۵۹ شمسی): این سال همزمان با اواخر سلطنت ناصرالدین شاه است. در این دوره، عکاسی در ایران تازه رواج پیدا کرده بود و بیشتر برای ثبت تصاویر درباریان و طبقات بالای جامعه استفاده می‌شد. اما سوروگین با ثبت تصاویر از مردم عادی و زندگی روزمره، آرشیوی ارزشمند از فرهنگ ایران به وجود آورد.
نقش زنان: در دوران قاجار، زنان در فضاهای عمومی نقشی محدود داشتند و معمولاً با چادر و روبنده دیده می‌شدند. این عکس نشان‌دهنده آن است که حتی برای عکاسی نیز زنان باید حجاب کامل خود را رعایت می‌کردند.
تغییرات اجتماعی: این عکس به عنوان یک سند تاریخی از پوشش و سبک زندگی زنان قبل از تغییرات اجتماعی مدرن در دوره پهلوی (مانند کشف حجاب) به شمار می‌آید.
سند تاریخی: این عکس به عنوان یک سند بصری از زندگی زنان در دوره قاجار و نمایانگر پوشش، معماری و سبک زندگی آن زمان بسیار حائز اهمیت است.
ارزش هنری: آثار سوروگین به دلیل ترکیب هنر و مستندنگاری، ارزش فراوانی دارند. این عکس نیز با کادربندی ساده و تمرکز بر سوژه، یک اثر هنری مهم به حساب می‌آید.
آرشیو جهانی: بسیاری از عکس‌های سوروگین، از جمله این عکس، در مجموعه‌های بین‌المللی یا کتابخانه کنگره آمریکا نگهداری می‌شوند و برای پژوهشگران تاریخ و فرهنگ ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند.
