با افزایش بگو و مگوهای لفظی میان ایران و آمریکا و البته بازی اروپاییها در این میان و  بعد از نامه ترامپ به مقام معظم رهبری ، رسانه ها در گمانه زنی هایی از مهلت دو ماهه ترامپ به ایران برای به نتیجه رسیدن مذاکرات دو کشور خبر دادند .

به نظر می رسد  پاسخ این گمانه  در نامه ایران به ترامپ باشد ، آنجا که تاکید کرده است تحت فشار و تهدید مذاکره نخواهد کرد  و در عین حال ایران آمادگی خود را برای مذاکره غیر مستقیم اعلام کرده است.

 پایان دو ماه فرصت احتمالی ترامپ مصادف با خرداد ماه می شود که بر اساس قرارداد 2231 ، تا پایان اکتبر 2025 طرفهای اروپایی فرصت دارند، مکانیزم ماشه یا اسنپ بک را در مورد ایران اجرا کنند .

اظهارات دیشب ترامپ درباره مذاکزات روز شنبه با ایران نشان می‌دهد که او اصرار دارد تا پیش از پایان رسمی عمر برجام، توافق تازه‌ای را جایگزین آن کند.

ماجرای مکانیسم ماشه چه بود؟

با توافقنامه هسته‌ای برجام که در سال ۲۰۱۵ بین ایران و شش کشور منعقد شد، ایران متعهد شد تا در ازای لغو تحریم‌های جهانی، محدودیت‌ها و نظارت‌های جهانی را بر برنامه هسته‌ای خود بپذیرد.این توافق که در وین امضا شد بعدتر با قطعنامه ۲۲۳۱ به اتفاق آرا به تصویب اعضای شورای امنیت سازمان ملل رسید.

در جریان مذاکرات وین دولت آمریکا موفق شد، بندی را در توافق نهایی بگنجاند که امکان بازگرداندن تمامی تحریم‌ها را در صورت تخطی ایران از اجرای تعهدات برجامی فراهم می‌کرد.این بند اجازه می‌دهد که تمامی تحریم‌ها به صورت خودکار بازگردند، بدون آنکه اعضای شورای امنیت در این خصوص از حق وتو برخوردار باشند.

بر مبنای مکانیسم ماشه، در صورتی که «کشورهای عضو این توافق» تصمیم بگیرند آن‌را فعال کنند و شورای امنیت سازمان ملل هم به آن رای دهد، قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل که تمامی قطعنامه‌های پیشین آن شورا علیه ایران را لغو کرده بود، لغو خواهد شد و در نتیجه تمام تحریم‌ها دوباره علیه ایران فعال می‌شوند.

آیا امریکا می تواند مکانیزم ماشه را فعال کند؟

در سال ۲۰۲۰ ایالات متحده تلاش کرده بود تا با استناد به یک بند قطعنامه ۲۲۳۱، تمامی تحریم‌های تعلیق‌شده علیه ایران را بازگرداند اما با توجه به این که آمریکا در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شده بود و دیگر «عضوی از توافق» نبود نتوانست به هدف خود برسد.

البته ایالات متحده آمریکا مدعی بود که از برجام خارج شده و نه از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و در نتیجه می‌تواند همچنان یکی از اعضای آن به شمار رود و در نتیجه خواهد توانست مکانیسم ماشه را فعال کند.

مراحل فعال‌سازی مکانیسم ماشه

اعلام عدم پایبندی: اگر یکی از طرف‌های برجام معتقد باشد که ایران به تعهدات خود عمل نمی‌کند، می‌تواند این موضوع را به کمیسیون مشترک برجام ارجاع دهد.

بررسی در کمیسیون مشترک: کمیسیون مشترک، متشکل از نمایندگان همه طرف‌های برجام، ظرف ۱۵ روز موضوع را بررسی می‌کند. این مدت با توافق طرفین قابل تمدید است.

 ارجاع به وزرای خارجه: اگر کمیسیون مشترک نتواند مسئله را حل کند، موضوع به وزرای خارجه کشورهای عضو برجام ارجاع می‌شود که آن‌ها نیز ۱۵ روز برای حل اختلاف فرصت دارند.

 تشکیل هیئت مشورتی: در صورت عدم توافق در سطح وزرا، هیئتی سه‌نفره شامل نماینده کشورمدعی، نماینده مقابل و یک عضو بی‌طرف تشکیل می‌شود تا ظرف ۱۵ روز نظر مشورتی ارائه دهد.

 ارجاع به شورای امنیت: اگر اختلاف همچنان باقی بماند، شاکی می‌تواند موضوع را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دهد. شورای امنیت ۳۰ روز فرصت دارد تا درباره ادامه تعلیق تحریم‌ها تصمیم‌گیری کند. به عبارت دیگر موضوع اینجا صدور قطعنامه یا تحریم‌های جدید نیست بلکه مسئله «ادامه تعلیق تحریم‌ها» که مطابق با قطعنامه ۲۲۳۱ اجرایی شده به رای گذاشته می‌شود.

بازگشت تحریم‌ها: در صورتی که مانند سال ۲۰۲۰ کشورهای عضو شورا به ادامه این تعلیق رای مثبت دهند، در آن صورت مکانیسم ماشه فعال نخواهد شد، اما اگر رای بیاورد، دیگر آن قطعنامه کنار می‌رود و تمام تحریم‌هایی که بر اساس آن قطعنامه لغو شده بودند نیز دوباره فعال می‌شوند.

نزدیک شدن به پایان محدودیت‌های برجام: در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بند دیگری در برجام گنجانده شده که بر اساس آن محدودیت‌های اعمال شده بر برنامه هسته‌ای ایران در زمان‌های مشخصی منقضی می‌شوند. در اکتبر ۲۰۲۵ یکی از مهم‌ترین ابزارهای نظارتی کشورهای غربی علیه ایران یعنی همان فعال کردن مکانیسم ماشه منقضی خواهد شد. در نتیجه در پایان اکتبر ۲۰۲۵ دیگر کشورهای عضو برجام نمی‌توانند به دلیل عدم پایبندی ایران به تعهدات خود این مکانیسم را فعال سازند.

طرح این مباحث در حالی است که حتی مدیرکل آژانس انرژی اتمی تاکید میکند که از برجام، تنها یک نام باقی مانده است و از سوی دیگر میخواهد برای آنچه وی جلوگیری از جنگ می نامد،  به تهران سفر کند.

همچنین تلاش های دیپلماتیک  ایران و اروپا برای حل اختلافات دو طرف ادامه دارد و دور بعدی مذاکرات  دو طرف در آینده نزدیک برگزار خواهد شد .

گذشت زمان مشخص خواهد کرد که سرنوشت مردم ایران با داستان برجام به کجا خواهد رسید.

منبع: خبر فوری