تعدد اقوام و ادیان، آداب و رسوم مختلف، گویش‌های متنوع، آثار تاریخی گوناگون، پوشش‌های متنوع و فرهنگ‌های مختلف در آذربایجان‌غربی هرکدام به تنهایی ظرفیت بی نظیری است که اگر در یک کشوری با صنعت توریستی توسعه یافته بود، قطع یقین یکی از قطب‌های گردشگری جهان محسوب می‌شد؛ ظرفیتی که در آذربایجان‌غربی می‌تواند آینده‌ای زیبا برای منطقه رقم بزند، اما مورد غفلت واقع شده است.
به گزارش ایرنا، آنچه آذربایجان‌غربی در قالب تنوع قومیتی در خود جای داده در کمتر منطقه‌ای از ایران و جهان می‌توان دید و همچون الماسی بی نظیر به حال خود رها شده است.
مساجد و اماکن مذهبی کم نظیر بسیار، کلیساهای تاریخی، گویش‌ها و لهجه‌های مختلف، اماکن تاریخی گوناگون، غذاهای متنوع، ادبیات و فولکور بی نظیر، آداب و رسوم متفاوت و فرهنگ‌های محلی که تبلور یکدلی و یکپارچگی است، همه و همه روایتگر تنوع قومیتی و فرهنگی دیار رنگین کمان اقوام و ادیان است.
هر کدام از این ظرفیت‌ها، آداب و رسوم و اماکن تاریخی و گویش‌ها جلوه زیبایی از فرهنگ و تمدن بی‌بدیل این دیار را به تصویر می‌کشد و هر گردشگر و توریستی را ساعت‌ها محو زیبایی و اصالت خود می‌کند.
کافی است گردشگری آواز کردی بشنود، مولودی خوانی را ببیند، گوش به نوای ساز عاشیق‌ها بسپارد و سر سفره غذاهای رنگارنگ اقوام بنشیند؛ بی‌شک وقتی به وطن خود باز می‌گردد کوله باری از فرهنگ غنی دیار اقوام و ادیان را با خود خواهد داشت و قطع یقین همان زیباترین سوغاتی این منطقه به هموطنانش خواهد بود.
وجود بناهای تاریخی اقوام مختلف که نامشان در فهرست جهانی یونسکو جای گرفته و حتی گردشگران دورترین نقطه دنیا با آن آشنا هستند، پتانسیل دیگری است که می‌تواند به توسعه استان کمک کند.
اما تنوع قومیتی این دیار گاهی در غبار بی‌مهری گم شده، گاهی مورد بی‌تفاوتی قرار گرفته و زمانی هم به دلیل عدم آگاهی از مزیت‌های چند قومیتی و تاثیر آن در بسیاری از حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، رشد و توسعه استان به فراموشی سپرده شده و یا نگاه دقیقی به آن نشده است.
دیاری که عنوان زیبای «رنگین کمان اقوام و ادیان» را یدک می‌کشد و چه بسا در ایران و حتی دنیا شناخته شده، در شناساندن ثروت عظیم «تنوع قومیتی» اندکی و یا بیشتر سهل انگاری کرده و فرصت‌های زیادی را از دست داده؛ فرصت‌هایی که می‌توانست بستر پیشرفت و توسعه را برای استان فراهم کرده و گامی بلند برای ترقی بردارد.
بی‌تفاوتی و تحلیل‌های نادرست، سال‌های سال بر تنوع قومیتی آذربایجان غربی سایه افکنده و اجازه نداده این استان از داشته ارزشمند خود بهره‌مند و بسیاری از گره‌های موجود در جامعه را بگشاید.
نگاه تک بعدی به تنوع قومیتی آذربایجان‌غربی آدرس غلطی به افکار عمومی داده و بستری فراهم کرده تا این ثروت ارزشمند نه تنها هرگز فرصت رشد و بالندگی نداشته باشد بلکه به دستاویزی برای بدخواهان ملت ایران تبدیل شود تا از دل هر فرصتی برای توسعه این استان، بحران سازی کنند.
دکترای جامعه شناسی توسعه اجتماعی در همین ارتباط می‌گوید که یکی از ویژگی‌های اصلی آذربایجان‌غربی در منظر نخست، اقوام و مذاهب مختلفی است که صدها سال است در کنار هم با آرامش و مودت زندگی می‌کنند؛ این همزیستی باعث شده استان به مثابه تابلویی رنگارنگ از این پیوستگی جلوه کند، همچنین مُشتی باشد به نمونه از خروار یکپارچگی ملت بزرگ ایران که با این تنوع زیبا و پر نقش، در طول تاریخ پر فراز و نشیب فلات تمدن پرور ایران درخشیده‌اند.
محمد صادق فتح الهی توضیح می‌دهد که در ادواری از تاریخ کشمکش‌هایی توسط بیگانگان طراحی شده که عمدتا از جانب دولت تزاری روس یا دولت عثمانی یا استعمار انگلیس و در سال‌های اخیر توسط آمریکایی‌ها، صهیونیست‌ها و ایادی ایشان واقع شد و متاسفانه به غلط برچسب درگیری و تعارض میان اقوام بر آنان زدند و صد افسوس تحصیلکردگان ناآشنا به واقعیت‌های تاریخی، فرهنگی و سیاسی میدان‌دار این باورهای غلط و ساختگی استعماری شدند.
چند قومیتی بودن و وجود مذاهب مختلف نه تنها تهدیدی برای استان و کشور نیست بلکه برعکس فرصتی است برای نمایش قابلیت تمدنی که همانا جلوه یکپارچگی و وحدت عمومی است.
اتفاقا در آذربایجان غربی، مردم آذری شیعه اثنی عشری در کنار کُرد اهل سنت شافعی (نزدیکترین دیدگاه فقه اهل سنت به مکتب شیعی) در جوار اقلیت مسیحی آشوری (که خود را از ایرانیان اصیل و وطن پرست می‌دانند) و مسیحیان ارامنه زندگی می‌کنند و نسل امروز با تجربه اندوختن از وقایع یکصد و اندی سال اخیر، ریشه‌های توطئه و تحریکات بیگانگان را شناخته و متوجه اهمیت امنیت و یکپارچگی هستند و این فهم ژرف در وجدان عمومی جامعه استانی عمیقا ریشه دوانده است.
آداب و گویش‌های متنوع در فضای فرهنگی استان موجب تنوع و زیبایی درخوراک و پوشش و گویش و سنن شده و عرصه مناسبی برای پژوهشگران و اهل اندیشه و فرهنگ است تا با مطالعات مردم شناختی و زبان شناسی و فرهنگ پژوهی، نادانسته‌های خود را در باب ریشه‌های تمدنی این آداب و رسوم و خرده فرهنگ ها در حوزه تمدنی فلات ایران بازشناسی نمایند.
علاوه بر ظرفیت بالای پژوهشی، می‌توان به جاذبه گردشگری خاصه بوم گردی استان اشاره کرد، چنان که هرکس در استان از شمال تا جنوب و جنوب شرق گشت وگذاری کند، می‌تواند نمادهایی از گذشته تاریخی ادیان ابراهیمی تا پیدایش دین زرتشت را پیش روی خود ببیند و چنین ظرفیتی در کمتر منطقه‌ای از جهان قابل مشاهده است و دقیقا به همین علت آذربایجان‌غربی، عنوان دیار رنگین کمان‌ها به خود گرفته است.
ضمن اینکه این مردم دلیر و شجاع در طول دهه‌های اخیر نشان داده‌اند در عین تفاوت‌ها و تنوعات ظاهری، ذره‌ای بر سر دفاع از مام میهن اختلاف ندارند و مزار شهدای ما گواه این یکدلی و یکپارچگی آذری شیعه و کرد سُنی، آشوری و ارمنی است که خون‌های پاکشان بهم درآمیخته و درخت ریشه دار وطن را آبیاری کرده و این سرمایه و اندوخته‌ای ارزشمند است که وجدان عمومی جامعه بخوبی آن را پاسداشته و می‌دارد.
وجود اماکن مذهبی اعم از کلیسا و مسجد و کنیسه هم نشانه‌هایی بر قابلیت همزیستی تمدنی مردم فلات ایران است.
تنوع قومیتی و زندگی مسالمت آمیز مردم استان آموزه و تجربه‌ای سترگ برای سایر استان‌های کشور عزیزمان ایران است تا این یکپارچگی را ارجی درخور بنهند و نهایتا گوشزدی است برای دشمنان و دسیسه چینان آنسوی مرزهاست؛ زیرا آذربایجان در طول تاریخ همیشه کنام شیرانی شرزه بوده که به روبه صفتان درس‌هایی فراموش نشدنی داده است.
طبعا افراد فراوانی در مسوولیت‌های دینی، سیاسی و اجتماعی به این قابلیت‌ها واقف بوده‌اند و هستند؛ نمونه آن مرحوم حجت الاسلام و المسلمین غلامرضا حسنی که با گردهم آوردن برادران شیعه و سُنی (عشایر غیور منطقه و سران دلاور ایشان) و حتی دعوت از مسیحیان برای ارتقای امنیت استان تلاش‌های به یاد ماندنی داشت؛ یا حجت الاسلام والمسلمین سید مهدی قریشی نماینده ولی فقیه در استان که یک نگاه پدرانه به اقوام و ادیان دارد و توانسته حلقه اتحاد بین نخبگان شیعه و سنی، کرد و ترک را تقویت کرده و زمینه ارتقاء امنیت این خطه از کشور را به خوبی فراهم کند؛ نمونه‌های فراوان دیگر مدیریت عقلانی در امنیت استان امثال شهید آقا مهدی باکری، شهید مهدی امینی، شهید بروجردی، شهید کاوه، شهید کاظمی و شهیدان امیر لطفیان و شوشتری‌ها هستند.
اما واقعیت این است که در گذشته برخی مدیران غیر بومی ناآشنا و یا حتی مدیران بومی کار نیازموده باعث تقویت پنداره‌های غلط در این عرصه شدند.
در هر صورت واقعیت‌هایی نظیر تنوعات قومی و مذهبی هرگز نمی‌توانند از منظر افراد صالح و متعهد و متخصص دور بمانند و اگر غفلتی بوده نه از سوی حاکمیت و نظام، بلکه ناشی از فهم ناقص و سطحی برخی مدیران سیاست‌باز منطقه‌ای اتفاق افتاده و ریشه در وجدان عمومی جامعه ندارد.
واقعیت این است که تاکنون توجه به این قابلیت بیشتر در حوزه امنیت اتفاق افتاده و این مزیت در حوزه اقتصاد، توسعه اقتصادی و پیشرفت استان و حتی مباحث مهمی چون تقریب مذاهب مورد غفلت جدی واقع و یا دچار رویکردی سطحی شده که نقش مدیران کم تجربه و تک ساحت نگر در این مقوله غیرقابل کتمان است و ضرورت دارد متولیان ملی و استانی با تلاش مضاعف در صدد جبران مافات برآیند.
یکی از ظرفیت‌های بالقوه استان در این حوزه که قابلیت رفع کاستی‌های سرمایه گذاری کلان را دارد، نقدینگی‌هایی است که در بهترین حالت راهی بازارهای سرمایه در استان‌های مرکزی شده و در بدترین شکل هم متاسفانه گرفتار پدیده مخرب فرار سرمایه شده اما در هر حال جامعه استانی از وجود آن محروم است.
در صورت باز تعریف زیست اجتماعی همراه با احترام اقوام، این ثروت می‌تواند در استان مستقر شود و چرخ‌های توسعه آذربایجان غربی را به پیش براند.
ظرفیت پیدا و پنهان دیگر استان که کمابیش در این خصوص سخن گفته شده و برنامه‌هایی نیز برای آن طراحی شده، موضوع گردشگری است که می‌تواند در ترکیب با بوم‌گردی؛ آذربایجان غربی را به یکی از استان‌های مهم و تاثیرگذار در حوزه گردشگری داخلی و خارجی تبدیل کند.
ظرفیت قابل توجه دیگر، دانشگاه‌های با سابقه وبرخوردار از اساتید مجرب بومی اعم از آذری و کرد است که می‌تواند استان را به کانون توجه علاقمندان به تحصیل در نزد جوانان کشورهای همسایه بدل کند.
استان با برخورداری از وجود پزشکان حاذق و ظرفیت سازی زیر بنایی نظیر بیمارستان بین المللی، این قابلیت را دارد که در حوزه گردشگری سلامت، خدمات زیادی به مراجعین کشورهای همسایه ارائه دهد.
آذربایجان‌غربی به عنوان تنها استان هم مرز با کشور ترکیه در یک قدمی اتحادیه اروپا و یا همجواری با منطقه قفقاز و اوراسیا، با پشتوانه همدلی و وحدت اقوام و مذاهب و تنوعات فرهنگی در این حوزه، می‌تواند تبدیل به سکوی پرتاب آرمان‌های اصیل انقلاب اسلامی بسوی مردم علاقمند منطقه و ساکنان جغرافیای تمدنی ایران اسلامی قلمداد شود و بدیهی است که عدم توجه و غفلت از این ظرفیت، متقابلا می‌تواند استان را به جای سکوی پرتاب آرمانی، به دروازه ورود تهدید در مصرف زدگی اقتصادی و قاچاق و سایر تهدیدات امنیتی بدل کند امری که در گذشته نه چندان دور کمابیش تجربه شده است.
پژوهشگر و محقق ارومیه‌ای درباره تنوع قومیتی آذربایجان‌غربی به ایرنا می‌گوید: آنانی که امروز بر طبل تفرقه می‌زنند و قصه تجزیه طلبی و نفاق را در گوش مردم این دیاز زمزمه می‌کنند، بدانند و به یاد آورند که مردم آذربایجان‌غربی اعم از هر قوم و نژاد و دین و مذهب در جنگ تحمیلی راهی میدان جنگ شده و یک تن در جان ایران از این خاک دفاع کردند.
اکبر محمد زادگان یادآور می‌شود: شیعه و سنی، آشوری و ارمنی همه یکپارچه شدند و کسی نگفت من وظیفه‌ای ندارم و همه دوشادوش هم زیباترین حماسه را خلق کردند، چنانکه وجود شهدای بی شمار از همه اقوام و ادیان گواه روشن براین مدعاست.
وی ادامه تاکید می‌کند: تفرقه افکنان به این مهم توجه کنند در هشت سال جنگ تحمیلی شهرها و مردم این استان اعم از هر قوم و نژاد و مذهب مورد حمله دشمن قرار گرفته و آسیب‌های زیادی را متحمل شده و کودک و بزرگ به شهادت رسیدند.
محمد زادگان یادآور می‌شود: تاریخ نشان داد که دشمن هنگام فرود بمب‌های خود به بر سر مردم بی دفاع، به قومیت آنها از جمله کرد و آشوری و ارمنی، توجهی نکرد بلکه هدفش دشمنی با ایران و قتل عام ایرانی بود.
مدرس مدارس علوم دینی اهل سنت آذربایجان‌غربی هم درباره استفاده از ظرفیت‌های این استان می‌گوید که تنوع قومیتی، زیبایی استان را مضاعف کرده و جلوه دیگری به آن می بخشد.
ماموستا عبدالرحمن محمدپور اضافه می‌کند: هرکدام از اقوام و ادیان دارای آداب و رسوم مختلف هستند که با جمع شدن این رسوم کنار هم ظرفیت بزرگی برای استان ایجاد می‌شود.
وی همچنین به آیات قرآنی اشاره و خاطرنشان می‌کند: خداوند متعال فرمود ما انسان‌ها در گروه‌ها و قبایل مختلف خلق کردیم بنابراین متفاوت و مختلف بودن انسان‌ها نشانه عظمت پروردگار است و هر کس با هدف تحقیر دست به اختلافات قومیتی بزند، رفتار او منافی فرمایش خداوند و قرآن است.
مدرس مدارس علوم دینی اهل سنت آذربایجان غربی ادامه تاکید می‌کند: همه ما در یک مملکت زندگی می‌کنیم و این خاک متعلق به همه ما و خانه مشترک کشور ماست و همه باید در دفاع از آن یکدل و متحد باشیم؛ البته در برهه‌های مختلف تاریخی بویژه درجنگ تحمیلی تمامی اقوام و ادیان و مذاهب این استان اتحاد خود را نشان داده و با یکدلی باعث سربلندی استان و کشور شدند.
ماموستا محمدپور یادآور می‌شود: در طول سالیان متمادی همه اقوام و ادیان زندگی توام با صمیمیتی داشته‌اند و این زندگی همچنان ادامه خواهد داشت.
مدرس مدارس علوم دینی اهل سنت آذربایجان‌غربی اظهار می‌کند: تنوع اقوام مختلف در استان و وجود بناهای تاریخی مربوط به آنان، سالانه می‌تواند گردشگران بی‌شماری را بسوی خود جلب کرده و رونق صنعت گردشگری استان را رقم و منجر به بهبود وضعیت معیشتی مردم شود.
ماموستا محمدپور اضافه می‌کند: تنوع زبان و قوم برای استان فرصت است؛ فرصتی که سرمایه‌گذاری داخلی را موجب شده و باعث حضور سرمایه گذاران در استان می‌شود.
مدرس مدارس علوم دینی اهل سنت آذربایجان‌غربی ادامه می‌دهد: طراحان «پان ترکسیم و پان کردیسم» و انواع پان ها در خارج از مرزها هستند و به عبارتی آنان ستون پنجم دشمن محسوب می‌شوند.
وی با بیان اینکه هیچ قومی این حق را ندارد که تفکرات وحدت شکن را در جامعه نشر دهد، می‌گوید: چه ایرادی دارد در یک خیابان هم مدرسه اهل تشیع و هم اهل تسنن و کانون‌های فرهنگی برای هموطنان آشوری و ارمنی باشد؛ این ظرفیت در نظام مقدس جمهوری اسلامی وجود دارد.
ماموستا محمد پور ادامه می‌دهد: نه ترک، نه کرد و نه عرب و لر هرگز اجازه نخواهند داد لطمه‌ای به این سرزمین وارد شود و مقابله تمامی بدخواهان ملت ایران و سم پاشی‌ها برای تفرقه افکنی خواهند ایستاد.
آذربایجان غربی گنجینه عظیمی از آداب و رسوم، فرهنگ، آثار تاریخی، نیروی انسانی توانمند، اماکن مذهبی ادیان و اقوام مختلف و تاریخی کهن از ظرفیت تنوع قومیتی بی نظیری برخوردار است که این ظرفیت می‌تواند نقش بی نظیری در رشد و ترقی استان در حوزه‌های مختلف ایفا کند.
وجود اقوام کرد، ترک، ارمنی و آشوری و حتی قومیت‌های دیگر هر کدام پتانسیل و ثروتی ارزشمند برای این دیار هستند که می‌توانند این استان را از هر نظر پیشرفته تر از استان‌های دیگر کنند.
