حال جنگل‌های هیرکانی خوب نیست این جنگل‌ها که یادگار دوره دایناسورهاست در سایه بی‌توجهی‌ها در حال نابودی است و کارشناسان بر این باورند که اگر این شرایط ادامه پیدا کند تا سه دهه آینده بسیاری از این ذخایر باارزش را از دست خواهیم داد.

شاید در نگاه اول که چشممان به سرسبزی جنگل‌های شمال که می‌افتد تصور می‌کنیم همه چیز آرام و بر وقف مراد است اما اگر با هلی کوپتر و یا کایت از بالا نگاهی به این عرصه‌های ارزشمند بیاندازیم، جنگل را شبیه سر پسر بچه‌ای می‌بینیم که موهایش در قسمت‌های مختلف دچار ریزش و کچلی شده است و تصرفات، حریق، آفات و عواملی از این دست بخش‌هایی از آن را از بین برده است.

نوروز علی حسن عباسی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، در گفت‌وگو با ایسنا، از وضعیت نگران‌کننده جنگل‌های استان گلستان و شمال کشور خبر داد و سیاست‌های نادرست سازمان‌های متولی را عامل اصلی تخریب جنگل‌ها دانستند.

وی با اشاره به سیاست «تنفس جنگل» و پیامدهای فاجعه‌بار آن گفت: دستگاه‌های متولی به بهانه حفظ جنگل‌ها، طرح تنفس جنگل را اجرا کردند که در ابتدا قرار بود این طرح مادام العمر باشد ولی بعدها تصمیم گرفتند این طرح را به صورت ۱۰ ساله اجرا کنند که در حال حاضر ۶ سال از اجرای آن می‌گذرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه منابع طبیعی گرگان با توضیح اینکه در طرح تنفس جنگل هرگونه بهرده‌برداری، بردن هیزم و خاک در جنگل ممنوع و جنگل به حال خود رها شد، افزود: طرفداران این طرح معتقدند اگر ورود انسان و دام به جنگل ممنوع شده و جنگل را به حال خودش رها کنیم، جنگل رو به احیا رفته و خودش را احیا می‌کند اما در کشور ما با مسائل اقتصادی و اجتماعی و روستاهایی که در مجاورت جنگل قرار دارند، اجرای این طرح چالش‌ها و مشکلات زیادی را به همراه دارد.

حسن عباسی با بیان اینکه هدف این طرح تنفس جنگل بازسازی طبیعی جنگل‌ها بود اما عملاً به بهانه توقف بهره‌برداری، فعالیت‌های جنگل‌کاری، تولید نهال و مدیریت اصولی تبدیل شد، گفت: پس از اجرای این طرح کارشناسان منابع طبیعی پشت میز نشستند و نه بهره‌برداری کردند، نه کاشت درخت انجام دادند و نه تولید نهالی صورت گرفت.

پدر معنوی پالونیای ایران، تعطیلی بسیاری از نهالستان‌ها و تغییر کاربری آن‌ها به زمین زراعی و باغی را از دیگر پیامدهای این طرح دانست و افزود: «نتیجه این سیاست اشتباه، افزایش چندبرابری قاچاق چوب بود، به طوریکه قاچاقچیان شبانه در جنگل‌ها فعالیت کرده و  چوب را استخراج و به انبارهای خانگی یا صنعتی منتقل می‌کنند.

عباسی از وجود شبکه‌های مافیایی  چوب خبر داد و افزود: «قاچاقچیان حرفه‌ای با تجهیزات کامل، شبانه درختان را قطع می‌کنند و با برخی از تبانی، چوب‌ها را به کارخانه‌ها می‌رسانند.

وی ادامه داد: کارخانه‌ها در زمان قدیم ۱۰ درصد چوب مورد نیاز خود را از طریق زراعت چوب تهیه و مابقی نیاز خود را از درختان جنگی تأمین می‌کردند اما امروزه برخی از کارخانه‌ها پس سیاست ممنوعیت قطع درختان جنگل به  قاچاقچیان حرفه‌ای چوب پناه برده‌اند و از این طریق مواد اولیه خود را تأمین می‌کنند.

برنامه‌های غیرقانونی و نابودی جنگل‌ها

وی واگذاری بخشی از جنگل‌ها به برخی نهادها و یا ارگان‌ها را از دلایل دیگر تخریب جنگل‌ها دانست و اضافه کرد: در قسمت‌هایی از جنگل‌ها که طرحی برای آن نوشته نشده زمین‌ها را برای اهداف مختلف مثل جاده‌سازی، بردن لوله گاز و غیره اختصاص می‌دادند که از این طریق نیز بخشی از جنگل‌های شمال دچار خسارت شد.
 خروج دام از جنگل؛ طرحی با نتایج متناقض

عضو هیئت علمی دانشگاه گرگان در مورد طرح خروج دام از جنگل گفت: متأسفانه دامداران به جنگل‌ها به چشم مرتع مشجر نگاه می‌کردند و درختان را شاخه زنی کرده و برای خوراک دام استفاده می‌کردند و از طرفی حرکت زیاد دام‌ها در جنگل باعث کوبیده شدن و سفت شدن خاک می‌شد علاوه بر آن دام‌ها نهال‌های جوان را می‌چریدند و فرصت احیا را از جنگل می‌گرفتند.

وی ادامه داد: اگرچه حضور دام به خاک و نهال‌های جوان آسیب می‌زند، اما حذف کامل دام نیز مشکلاتی ایجاد کرده است، به طور مثال دامداران به قاچاق روی آورده‌اند و برخی از جنگل‌های روستایی را به زمین کشاورزی تبدیل می‌کنند. 

عباسی با بیان اینکه اگر از بالا به جنگل‌های شمال نگاهی بیاندازیم مانند سری می‌بینیم که در قسمت‌های مختلف دچار کچلی و ریزش شده است، اضافه کرد: دام‌ها زمین را سفت و پوشش گیاهی را از بین می‌برند در نتیجه وقتی بارش شدید باران اتفاق می‌افتد آب در زمین نفوذ نمی‌کند و روان آب‌ها خاک جنگل را شسته و با ایجاد سیلاب درخت‌ها را ریشه کن و مشکلات زیادی ایجاد می‌شود.

 آفات، بیماری‌ها و سیل؛ تهدیدات مضاعقف جنگل‌های هیرکانی 

عضو هیئت علمی دانشگاه منابع طبیعی گرگان با بیان اینکه اکثر درختان بلوط به ویژه درختان میانسال به بیماری زغالی دچار شده‌اند، گفت: بر اثر این بیماری بسیاری از درختان با ارزش بلوط براثر باد بر زمین می‌افتند و راهی به جز قطع درختان نیست زیرا از درون دچار پوسیدگی می‌شوند.

عباسی با بیان اینکه خشکسالی و تغییرات اقلیم نیز به جنگل‌ها در سراسر دنیا خساراتی وارد می‌کند، گفت:  خشکسالی تنها ۱۰ درصد در تخریب جنگل‌ها نقش دارد و ۹۰ درصد باقیمانده بر اثر عوامل انسانی نظیر قاچاق چوب چوب، تبدیل جنگل به ویلا و کشاورزی زمین، آتش سوزی‌های عمدی و پروژه‌های عمرانی بدون ارزیابی زیست‌محیطی است.

کاهش مساحت جنگل‌های شمال به یک سوم در طول ۵۰ سال اخیر

این استاد دانشگاه با بیان اینکه مساحت جنگل‌های ایران نسبت به ۵۰ سال قبل به یک سوم کاهش پیدا کرده است، گفت: جنگل‌های شمال کشور بسیار ارزشمند و در دنیا کم نظیر است و باید از همه ظرفیتی که داریم برای احیا ان بهره بگیریم.

راه حل احیا جنگل محافظت است نه رهاسازی

این استاد دانشگاه با بیان اینکه رهاسازی جنگل‌ها به بهانه طرح تنفس جنگل کار اشتباهی بوده و باعث می‌شود با انبوهی از علف‌زار مواجه شویم، گفت: جنگل هم مثل انسان نیاز به مراقبت و تربیت دارد و به جای رهاسازی جنگل باید با مشارکت مردم، کوهنوردان و دانشگاهیان، نهالکاری انجام شود. همچنین با آفات و آتش‌سوزی‌ها مبارزه و از تبدیل جنگل به اراضی دیگر جلوگیری کنیم.