به گزارش همشهری‌آنلاین، سالانه حدود ۵۰ هزار عقرب گزیدگی در کشور اتفاق می‌افتد و چون آگاهی بسیاری از خانواده‌ها درباره این جانور و زیستگاه‌هایش کم است، اغلب به درمان خانگی اکتفا می‌کنند یا دیر به بیمارستان مراجعه می‌کنند و همین می‌تواند منجر به مرگ فرد آسیب‌دیده شود. به خصوص کودکان که هم سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند و هم به دلیل وزن کمتر، زهر عقرب با غلظت بیشتری در بدن‌شان پخش می‌شود. درضمن علائم و عوارضی مثل تب، تشنج و مشکلات تنفسی در کودکان شدیدتر ظاهر می‌شود.
البته همه عقرب‌ها سمی یا کُشنده نیستند و بخشی از آسیب عقرب‌گزیدگی به دلیل وحشت روانیِ ناشی از آن است. وحشت از این جانور معمولا باعث می‌شود که در مواردی درمان‌های اضافی برای آسیب‌دیده انجام شود و همین می‌تواند به او آسیب بیشتری برساند.
بیشترین آمار عقرب‌گزیدگی در ایران مربوط به استان‌های خوزستان و سایر مناطق جنوبی مثل هرمزگان، بوشهر و سیستان و بلوچستان است. دلایلش هم آب و هوای گرم و مرطوب این مناطق، تنوع گونه‌های سمی در این مناطق، ناآگاهی و عدم رعایت نکات ایمنی مثل نپوشیدن کفش مناسب، عدم استفاده از چکمه و دستکش، بازی در ساختمان‌های مخروبه و همچنین تاخیر در مراجعه و درمان هستند.
اما چرا نیش عقرب می‌تواند مرگبار باشد؟ موضوع این است که زهر عقرب دارای ترکیب پیچیده‌ای از نوروتوکسین‌ها است که روی سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد و باعث اختلال عصبی (فلج عضلات، تشنج و مشکلات تنفسی)، نارسایی قلبی، شوک سیستمیک و کاهش شدید فشار خون می‌شود. مرگ معمولاً به دلیل نارسایی تنفسی، ایست قلبی یا تأخیر در درمان رخ می‌دهد. به‌ویژه در کودکان یا افرادِ با بدن ضعیف. اتفاق دیگری که ممکن است بر اثر نیش عقرب رخ دهد و سبب مرگ فرد شود، واکنش شدید آلرژیک است.
در مورد عقرب‌گزیدگی، زمان نقش بسیار حیاتی دارد و زمان طلایی برای رساندن فرد عقرب‌گزیده به بیمارستان به خصوص کودکان حداکثر ۱ تا ۲ ساعت بعد از گزیدگی است. چون همان‌طور که گفته شد، نیش عقرب‌های سمی خیلی زود در بدن پخش می‌شود و کودکان به دلیل وزن کم و سیستم ایمنی ضعیف‌تر در خطر مرگ هستند.
درحال‌حاضر پادزهر عقرب در بیمارستان‌های کشور به خصوص بیمارستان‌های مناطق جنوبی موجود است و وزارت بهداشت مسئول توزیع آن در بیمارستان‌ها است و در صورتی که فرد آسیب‌دیده - به خصوص کودکان - زود به مراکز درمانی رسانده شوند، فرد درمان می‌شود، اما موضوع این است که آگاهی عمومی در مناطق عقرب‌خیز - به خصوص روستاها - ضعیف است و روستاها هم در مقایسه با شهرها امکانات درمانیِ کمتری دارند.
بیشتر بخوانید؛
نشانه‌های عقرب‌گزیدگی
عقرب‌گزیدگی علائم مشخصی دارد اما شدت علائم بستگی به نوع عقرب، مقدار زهر واردشده به بدن، سن و سلامت فرد دارد. درد شدید و سوزش در محل گزیدگی، قرمزی و تورم در ناحیه گزیده‌شده، بی‌حسی یا گزگز اطراف محل گزیدگی، تعریق زیاد، تب یا لرز، تهوع و استفراغ، تنفس دشوار یا تپش نامنظم قلب، تشنج یا ضعف عضلانی در موارد شدید (به خصوص در کودکان) و اضطراب و بی‌قراری از مهم‌ترین و رایج‌ترین نشانه‌های عقرب‌گزیدگی هستند.
کارهای فوری بعد از عقرب‌گزیدگی
* اگر علائم گزیدگی شدید است، فورا با اورژانس تماس بگیرید یا فرد آسیب‌دیده را هرچه سریع‌تر به بیمارستان برسانید تا پادزهر تزریق شود. تقریبا در همه بیمارستان‌ها پادزهر عقرب وجود دارد. پس بدون اتلاف وقت، فرد آسیب‌دیده را به یک بیمارستان برسانید.
* محل گزیدگی را با آب و صابون بشویید تا از بروز عفونت جلوگیری شود.
* عضو گزیده‌شده را پایین‌تر از سطح قلب نگه دارید و حرکت ندهید. اگر گزیدگی در اندام‌های تحتانی بدن مثل پاها است، آن عضو را بالاتر ازبدن نگه دارید.
* چند تکه یخ (داخل پارچه) روی محل بگذارید تا درد و تورم کاهش یابد.
* محل گزیده‌شده را به هیچ عنوان نبُرید، نمکید، محکم نبندید. این کارها زهر را پخش یا وضعیت را بدتر می‌کند.
* برای جلوگیری از پخش شدن سم عقرب در بدن، از یک بانداژ ضخیم استفاده کنید و آن را بالای محل گزیدگی ببندید. اما همان‌طور که تاکید شد، سفت و محکم نبندید.
* اگر در روستا زندگی می‌کنید و بیمارستان دور است، سعی کنید خیلی فوری به خانه بهداشت روستا مراجعه کنید. در بسیاری از روستاها، خانه‌های بهداشت یا مراکز درمانی کوچک پادزهر یا امکانات اولیه موجود است.
این نکات مهم را بدانید
عقرب‌ها جانداران غیرتهاجمی هستند که در حالت عادی نیش نمی‌زنند و اگر احساس خطر کنند، از این وسیله دفاعی استفاده می‌کنند. پس اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که عقرب در آنجا شایع است، می‌توانید با چند روش ساده، احتمال مواجهه با عقرب‌ها را تا حد امکان کاهش دهید و مانع عقرب‌گزیدگی شوید.
متاسفانه آگاهی عمومی درباره زیستگاه عقرب‌ها، خطرناک بودن سم آنها و ضرورتِ رساندن فرد آسیب‌دیده به بیمارستان در زمان طلایی کم است و همین می‌تواند دردسرساز شود و فرد را تا دم مرگ ببرد.
افرادی که در مناطق عقرب‌خیز زندگی می‌کنند، باید بدانند که این جانور زیر تخته‌سنگ‌ها، شکاف دیوارها، در خاک نرم، در تنه و پوست درختان، شاخ و برگ‌های انباشته‌شده در اطراف خانه، داخل خانه‌های قدیمی یا متروکه، زیر مبل‌ها، داخل کمدها و جاکفشی‌ها، در مزارع، باغ‌ها، اطراف کانال‌های آب، داخل غارهای کوچک، لابلای لباس‌ها، داخل اشیای رهاشده مثل کفش، کیف و وسایلی که مدت‌ها دست‌نخورده مانده‌اند زندگی می‌کنند. این جانور حتی ممکن است به رختخواب شما هم راه پیدا کند.
اگر در مناطق عقرب‌خیز زندگی می‌کنید، به کودکان آموزش دهید که در مکان‌های متروکه بازی نکنند، قبل از پوشیدن لباس یا کفش، آنها را بتکانید، قبل از رفتن به تخت یا رختخواب حتما آنها را چک کنید، همیشه خانه را تمیز نگه دارید و شکاف‌ها و درزها را پر کنید، درهای خانه را باز نگذارید، شب‌ها با کفش و لباس مناسب بیرون بروید. چون عقرب‌ها شب‌ها فعالند.
