همشهری آنلاین - مریم سرخوش: طبق استانداردهای جهانی به ازای هر هزار نفر جمعیت در هر کشوری باید ۳ تا ۴ پرستار فعال وجود داشته باشد اما این عدد در ایران بسیار کم و بررسی‌ها هم نشان می‌دهد که در برخی استانها از جمله سیستان و بلوچستان و خوزستان این آمار به شدت پایین است. بر اساس آخرین اعلام سازمان نظام پزشکی حتی در تهران هم وضعیت خوب نیست و هر پرستار به جای دو نفر مشغول به کار است.
به دلیل کمبود نیروی پرستاری، این گروه با افزایش حجم‌کاری، سختی کار، شیفت‌های نامتعارف، اضافه‌کاری‌های اجباری و در مجموع شرایط غیراستاندارد شغلی مواجهند که قطعا بیماران را در رنج و مضیقه بسیاری قرار می‌دهد و حتی جانشان هم در معرض خطر است.
این در حالی است که گروه پرستاری به عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های نظام سلامت، با یک مساله مهم‌تری هم دست و پنجه نرم می‌کند، حقوق و مزایای پایین و نامتناسب با سختی کار، همچنین اجرا نشدن قوانینی که قرار بود کمی از مشکلاتشان بکاهد اما به شکل مناسب اجرا می‌شود و در نتیجه آنها را مجبور به فعالیت در چندین مرکز درمانی برای گذران زندگی کرده است.
به همین دلیل دومین برنامه پخش زنده از برند تندرستی در تلویزیون همشهری با عنوان «صریح و شفاف با چالش‌های پرستاری» با حضور دو میهمان، چالش‌های این حوزه را مورد بررسی قرار داد. محمد شریفی مقدم، دبیرکل خانه پرستار و حسن محمدی مطلع، پرستار بالین با حضور در استودیو همشهری درباره مهم‌ترین مشکلات پرستاران به نکات مهمی اشاره کردند که در ادامه می‌خوانید.
مهم‌ترین مشکل جامعه پرستاری
دبیرکل خانه پرستار درباره اهمیت نقش پرستاران در حوزه سلامت می‌گوید: سلامتی بدیهی‌ترین نیاز هر انسانی است و تامین سلامت هم وظیفه حاکمیت است. یکی از شعارهای کلیه دولت‌ها هم هم همین است و پرستاران هم در این حوزه نقش زیادی دارند چون پرستاری تعطیلی ندارد. در سراسر کشور از نقاط مرزی تا مرکز پایتخت پرستاران شبانه‌روزی در حال ارائه خدمات هستند. به همین دلیل دولت‌ها در سراسر دنیا به این گروه بیشتر می‌پردازند و سعی می‌کنند که دغدغه‌های آنها را برطرف کنند.
شریفی مقدم مهم‌ترین مشکل جامعه پرستاری را در حال حاضر وضعیت معیشت آنها عنوان کرد و گفت: پرستاران ما کمترین حقوق را در سطح دنیا می‌گیرند و این عدد در سال گذشته و در بخش دولتی برای پرستاران تازه استخدام شده ۱۴ میلیون بود و امسال به ۱۷ میلیون می‌رسد که این رقم حتی به ۲۰۰ دلار هم نمی‌رسد. در کشورهای حاشیه خلیج فارس ۲ هزار دلار و در کشورهای اروپایی ۶ هزار دلار به پرستاران دستمزد می‌دهند. این در حالی است که پرستاری به عنوان یک شغل حساس با جان انسان‌ها سروکار دارد و اگر دغدغه معیشت داشته باشند، جان بیماران در معرض خطر قرار می‌گیرد. کمبود نیرو هم مطالبه مردم است و نه جامعه پرستاری. زمانی که در بیمارستان کمبود پرستار وجود دارد، ما حتی با خطر مرگ و میر بیماران هم مواجه هستیم.
چرا کاهش کیفیت خدمات؟
محمدی مطلع، پرستار بالین هم در ادامه این مبحث البته به این نکته اشاره کرد که هیچ پرستاری در ارائه خدماتش کم نمی‌گذارد اما زمانی که دریافتی آنها کم است، مجبور به دو تا سه شیفت کار در ماه می‌شوند که خستگی ناشی از آن منجر به کاهش کیفیت خدمت است. پرستار شیفت شب اگر انرژی و توان داشته باشد، می‌تواند در طول شیفت خود ۵ بار به بیمار سر بزند، اما زمانی که چندین شیفت کار می‌کند، پیش می‌آید که حتی در استینشن پرستاری هم خوابش ببرد و این مساله غیرمستقیم رخ می‌دهد.
دلایل به خطر افتادن جان بیمار
به گفته شریفی مقدم چند دلیل برای این که بیماران به دلیل کمبود پرستار دچار خسارت شوند، وجود دارد و در این باره توضیح داد: به ازای هر تخت باید دو پرستار وجود داشته باشد اما این عدد اکنون یک و در برخی شهرها به ۰.۶ یا ۰.۷ دهم است. این وضعیت باعث می‌شود که در وضعیت عادی به جای ۶ بیمار برای یک پرستار، ۱۲ نفر را مراقبت در نظر می‌گیرند و پرستار حتی نمی‌رسد با آنها احوالپرسی کند. در حالی که بر اساس استانداردهای جهانی به ازای هر هزار نفر جمعیت ۱۰ پرستار به بالا برای بالاترین میزان مراقبت، ۵ تا ۶ پرستار برای متوسط مراقبت و ۳ پرستار برای حداقل مراقبت است. بر اساس اعلام سازمان جهانی بهداشت هم هر میزان این عدد کاهش پیدا کند، مرگ و میر بیماران هم بیشتر می‌شود.
او این آمار را در ایران بسیار کم عنوان کرد و گفت: رنج ما در این حوزه ۱.۷ است و پرستاران به دلیل معیشت مجبور به دو یا سه شیفت کار هستند. نتیجه یک مطالعه علمی نشان می‌دهد که با اضافه کردن دو ساعت به ساعت کاری پرستاران آمریکایی، ۱۴درصد خطا افزایش پیدا کرد و پرستاران ما برای تامین زندگی مجبور به کار در ساعت‌های طولانی هستند.
50 هزار پرستار خانه‌نشین!
شریفی مقدم از آمار بالای خانه‌نشینی پرستاران خبر داد و گفت: در حال حاضر ۵۰ هزار پرستار خانه‌نشین داریم و دلیلش هم این است که مایل به کار با حقوق ۱۴ میلیونی نیستند. این پرستاران با چنین حقوق‌هایی حاضر نیستند که خودشان را در معرض کار سخت، بی‌عدالتی، بیماری‌ها و عفونت‌ها قرار دهند. البته که فداکاری‌هایشان را در دوره دفاع مقدس و کرونا داشتند. اما سیاست‌های حکمرانی در نظام سلامت پرستاران را به سمت مهاجرت، ترک شغل، تغییر شغل و خانه‌نشینی سوق می‌دهد. یک آمار عجیب این که سال گذشته ۱۲۰۰ پرستار ایرانی هم به دانمارک مهاجرت کردند.
او به یک سیاست اشتباه درباره افزایش آمار پرستاران هم اشاره کرد و گفت: ظرفیت پرستاری را ۳۰۰درصد افزایش دادند و از ۵ هزار به ۱۵ هزار نفر رساندند. هدف هم این بود که جذب پرستاران و تقاضا بیشتر شود که در هر شرایطی راضی به کار شوند. در حالی که این یک سیاست اشتباه است و در حقیقت ما در حال تربیت پرستار برای خارجی‌ها هستیم.
نکته‌ای که محمدی هم آن را تایید کرد و گفت: پرستاران چند سالی در بیمارستان‌ها کار می‌کنند، کارشناس و خبره می‌شوند و در نهایت در مسیر مهاجرت قرار می‌گیرند. خود من ۵۰ نفر از همکاران و دوستان پرستارم را به همین دلیل از دست دادم و به کشورهای دیگر مهاجرت کرده‌اند.
زندگی با حقوق کم
این پرستار بالین درباره گذران زندگی با این دستمزدهای پایین هم بیان کرد: من به عنوان یک پرستار با ۲۲ سال سابقه حکم میلیون تومانی دارم که در نهایت با تعرفه به ۲۲ میلیون تومان می‌رسد. آیا کسی هست که با این حقوق بتواند در تهران زندگی کند. ما همکاران زیادی داریم که تنها دو ماه دوام می‌آوردند و می‌روند. پرستاران خانم هم چند ماه فعالیت می‌کنند و در نهایت خانه‌نشین می‌شوند، چون هیچ تناسبی بین فشار کاری و حقوقی که می‌گیرند وجود ندارد. به همین دلیل کمبود نیروها جبران نمی‌شود.
ماجرای پرستاران افغان
موضوع اشتغال پرستاران افغان یک ماهی است که از سوی یکی از اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس مطرح شده است. این نکته دیگری است که شریفی‌مقدم به آن اشاره کرد و گفت: در این شرایط همه تصور می‌کنند که با ورود پرستار خارجی وضعیت بهتر می‌شود. اما مساله این نیست. بخشی از همکاران پرستار افغان، زاده ایران هستند و بخشی دیگر هم در دانشگاه‌های ما تحصیل کرده‌اند و اتفاقا جزو پرستاران خوب هستند. اما همین‌ها هم ماندگار نیستند و به طور موقت در بیمارستان‌های ما کار و تجربه کسب می‌کنند و در نهایت مهاجرت می‌کنند. جالب است که بیمارستان‌ها آگهی استخدام پرستار می‌زنند اما کسی نمی‌آید.
یک بی‌عدالتی بی سابقه
شریفی مقدم به موضوع اختلاف پرداخت در ایران در گروه‌های پزشکی هم اشاره کرد که در هیچ کجای دنیا سابقه ندارد: در کشوری مثل عربستان سعودی اختلاف پرداخت ۱.۵ برابر، در آمریکا ۲.۲ برابر و در برخی کشورها ۳ برابر است. اما در ایران یک پزشک چند صد میلیون کارانه می‌گیرد و پرستار چند میلیون. حتی در کشورهای آفریقایی هم این عدد مشابه ایران نیست پزشک ۲ هزار دلار می‌گیرد و پرستار ۵۰۰ دلار.
او تاکید کرد: حکمرانی در نظام سلامت که شعار رئیس‌جمهوری هم هست باید شفافیت، پاسخ‌دهی، صداقت و عدالت داشته باشد که هیچ کدام اینها را نداریم. تعارض منافع سال‌هاست که در بسیاری از کشورها حل شده و ۹۶ درصد از روسای بیمارستان غیرپزشک هستند. در ۵۵ درصد دنیا وزرای بهداشت هم پزشک نیستند و اگر هم باشند باید در زمان مسئولیت اجرایی طبابت را کنار بگذارند و این مساله در ایران در برخی مسئولان این حوزه دیده نمی‌شود. مشکل پرستاران بی‌عدالتی است. از سال ۸۶ قانون تعرفه‌گذاری به شکل نامناسبی در حال اجراست. برای تعرفه‌گذاری پرستاران برای بیماری که ۲۴ ساعت روی تخت می‌خوابد سال گذشته ۲۷۰ هزار تومان پرداخت می‌کردند و امسال افزایش ۴۵درصدی داشته که آن هم بین پرستار ۳ شیفت (صبح، عصر و شب)، پرستار سوپروایز، نظارت و کمک پرستار تقسیم می‌شود.
مشکلات پرستاران با این زیرساخت ناعادلانه هیچ زمانی حل نخواهد شد.
محمدی هم در این باره تاکید کرد: پزشکانی که مسئول باشند یا ریاست کنند، اگر قرار به تصویب قانون باشد، به نفع خودشان رای می‌دهند و تعارض منافع چالش جدی برای پرستاران ایجاد کرده است.
سلامت روان پرستاران در خطر است
شریفی مقدم موضوع سختی کار را فقط منوط به فرسودگی جسمی پرستاران نمی‌داند و در توضیح بیشتر این مساله به آسیب سلامت گروه پرستاری هم اشاره کرد که کار و فشار بر پرستاران زیاد است و آمار آسیب‌های روان در این گروه را بالا برده است.
او در توضیح بیشتر گفت: سال گذشته چندین مورد مرگ پرستاران را به دلیل سندرم کاروشی و کار زیاد داشتیم. بیش از ۸۵ درصد پرستاران هم میزان اضطراب بالایی دارند و مطالعات در یک استان نشان داد که میزان اضطراب در پرستاران آنقدر بالاست که در حالت عادی نباید به دست آنها بیمار سپرده می‌شد.
