با برگزاری دور اول مذاکرات غیر مستقیم ایران و آمریکا، روسیه، چین، و نیز بریتانیا، فرانسه و آلمان باید تصمیم بگیرند که آیا به طور فعال از مذاکره دوجانبه بین تهران و واشنگتن حمایت خواهند کرد یا به طور ضمنی آن را خواهند پذیرفت. با توجه به توافق نامه همکاری راهبردی که در ژانویه ۲۰۲۵ میان روسیه و ایران امضا شد، که شامل عناصر هماهنگی نظامی، اقتصادی، و "نیات استراتژیک" است، مشارکت در شرایط کنونی چالشی برای مسکو خواهد بود. با این وجود، فوریت تضمین یک توافق برای تمام طرفین ذینفع مشخص است.
اندیشکده آمریکایی "استیمسون" در گزارشی درباره رویکرد ایران در قبال مذاکرات هسته‌ای با آمریکا می‌نویسد: "طرح تهدید احتمال ساخت سلاح هسته‌ای توسط ایران برای آن کشور صرفا ارزش مبادله‌ای ضمنی به عنوان ابزاری برای رهایی از زیر فشار تحریم‌های سنگین آمریکا را دارد. فراتر از تهدیدها، ایران برای گفت‌و‌گو‌های استراتژیک‌تر رویکردی باز را اتخاذ کرده است".
روسیه و آمریکا موضع مشترکی در قبال عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای دارند
این اندیشکده به نقل از یک منبع آگاه در نهاد‌های نظامی ایران می‌نویسد: "ایران ممکن است بخواهد از الگوی مسکو پیروی کند یعنی همان گونه که روسیه به کمک به آمریکا در اوراسیا روی خوش نشان داده، زیرا واشنگتن مخالفت استراتژیک با چین را در اولویت قرار داده است."
این اندیشکده در ادامه می‌نویسد: "روسیه نیز همانند آمریکا می‌خواهد ایران از آستانه هسته‌ای عبور نکند". "آندری یوسینکو" تحلیلگران مسائل روسیه در این باره می‌گوید: "مسکو هیچ علاقه‌ای به گسترش تعداد اعضای باشگاه هسته‌ای و افزایش تعداد رقبایش در این عرصه در حوزه خزر ندارد".
روسیه نمی‌خواهد همکاری‌های نظامی با ایران تحت الشعاع رابطه تهران و واشنگتن قرار گیرد
این اندیشکده آمریکایی در ادامه اشاره می‌کند که اولویت مهم‌تر برای مسکو آن است که روسیه نمی‌خواهد همکاری‌های نظامی‌ای که با تهران دارد تحت الشعاع رابطه تهران – واشنگتن قرار گیرد.
"ولادیمیر ساژین" تحلیلگر روس می‌گوید: "مسکو نقش خود را در انعقاد توافق هسته‌ای با ایران بر اساس اصول مندرج در برجام می‌بیند، یعنی نه تنها دیدگاه‌های آمریکا، بلکه دیدگاه‌های هر شرکت‌کننده در چارچوب ۲۰۱۵ را نیز در نظر می‌گیرد". یکی از جذابیت‌های اصلی چارچوب برجام مصوب سال ۲۰۱۵ آن است که با دیدگاه مسکو از نظم جهانی چند قطبی سازگار است. با این وجود، همانگونه که "ساژین" می‌گوید مسکو هیچ اهرمی برای تاثیرگذاری بر مواضع ایران یا آمریکا حین مذاکره ندارد علیرغم آن که روسیه مانع از مذاکرات دوجانبه آن دو کشور نیز نخواهد شد و از دید "ساژین" علاقمند به موفقیت و نتیجه بخش بودن آن است.
روسیه می‌خواهد از تشدید تحریم‌ها علیه ایران جلوگیری کند
این اندیشکده آمریکایی در ادامه اشاره می‌کند که منافع مشترک فعلی اروپایی‌ها و روسیه آن است که از افزایش تحریم‌ها علیه ایران جلوگیری کنند و در این باره می‌نویسد: "تشدید تحریم‌ها در حال حاضر نتیجه معکوس خواهد داشت و به یک بحران امنیتی خواهد انجامید که فرآیند مدیریت آن دشوار خواهد بود. بنابراین، مسکو و پایتخت‌های اروپایی از آمریکا انتظار دارند تا مسئولیت خروج یکجانبه خود از چارچوب برجام را برعهده گیرد".
ادعایی درباره موافقت مقام‌های عالیرتبه نظام با ایجاد کانال‌های پشتیبان برای ارتباط با آمریکا
این اندیشکده در ادامه ادعایی را درباره صدور مجوز برای دولت "پزشکیان" به منظور پیدا کردن کانال پشتیبان برای ارتباط گیری با آمریکایی‌ها از مدت‌ها پیش مطرح می‌کند و می‌نویسد:"به گفته منابع آگاه، از زمان پیروزی "ترامپ" در انتخابات ریاست جمهوری تا زمان برگزاری مراسم تحلیف او، نهاد‌های عالیرتبه نظام به دولت پزشکیان اجازه دادند تا از طریق میانجی گری عمان، قطر یا عراق به دنبال یافتن یک کانال پشتیبان مناسب برای ارتباط گیری با دولت آمریکا باشد. در حال حاضر، عمان آزموده شده‌ترین میانجی برای این کار است که در دهه‌های متمادی رابطه خوبی با آمریکا و ایران داشته است".
این اندیشکده در ادامه مدعی شده که کانال دیگر از طریق نیویورک و تحت هدایت "سعید ایروانی" نماینده ایران در سازمان ملل متحد بوده است.
این اندیشکده به نقل از دو منبع دیپلماتیک در تهران در ادامه ادعای خود می‌نویسد: "علیرغم آن که ایروانی در ظاهر اظهارات "بی پروا" و "جنگ طلبانه" ترامپ را محکوم کرده، اما با وزارت خارجه آمریکا و شخص "ایلان ماسک" در تماس بوده است. هم چنین، مقام‌های عالیرتبه ایران تمایل شان برای ایجاد کانال پشتیبان را از سوی "کمال خرازی" مشاور رهبر انقلاب به اطلاع دولت رسانده‌اند".
این اندیشکده در ادامه به نقل از منابع اطلاعاتی و دیپلماتیک در تهران مدعی شده که نهاد‌هایی در ایران در برابر ماموریت "ایروانی" برای ارتباط گیری با آمریکایی‌ها مقاومت می‌کنند. این اندیشکده مدعی شده که ایروانی به "عباس عراقچی" وزیر امور خارجه که مذاکرات این هفته در عمان را هدایت کرده بود گزارشی ارائه نمی‌دهد!
در همین حال، شبکه خبری "الجزیره" در گزارشی به نظر ناظران روس درباره چشم انداز مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا اشاره کرده است.
این شبکه خبری اشاره می‌کند که اکثر ناظران روس معتقدند این "آخرین فرصت" میان ایران و آمریکا برای جلوگیری از تبدیل شدن مناقشه بر سر برنامه هسته‌ای ایران به یک درگیری نظامی است.
"دیمیتری کیم" پژوهشگر روابط بین‌الملل می‌گوید که اگر ایرانی‌ها و آمریکایی‌ها در عمان بتوانند به نتیجه برسند، برای همه طرفین خبر خوبی خواهد بود. او در ادامه می‌افزاید:"تهران هنوز فرصت دارد تا در ازای کنار گذاشتن برنامه هسته‌ای خود، از روسیه و چین امتیازاتی در زمینه‌های نظامی و اقتصادی دریافت کند و در نتیجه، از درگیری مسلحانه با واشنگتن جلوگیری نماید. طرفین اغلب در آستانه مذاکرات خواسته‌های خود را مطرح می‌کنند، همان طور که ترامپ یک ماه پیش با ارسال نامه‌ای به تهران، دو ماه مهلت داد تا به توافق هسته‌ای جدید دست پیدا کند و در صورت عدم موفقیت، تهدید به جنگ کرد. ایران اعلام کرده که باب گفت‌و‌گو را باز می‌گذارد، اما برای تقویت موضع خود، آمادگی نیرو‌های موشکی را در صورت نیاز به حمله به اهداف آمریکایی در خاورمیانه اعلام کرد و نیرو‌های مسلح خود را در بالاترین سطوح "آماده باش" قرار داد".
هدف ایران چیست؟
"کیم" معتقد است که تهران در حال انجام یک بازی دیپلماتیک در چندین جبهه به طور همزمان است تا به نتایج مطلوب‌تری دست یابد. او می‌گوید که ایران علاوه بر هدف خود برای کاهش فشار ناشی از تحریم ها، می‌خواهد از درگیری نظامی با آمریکا و اسرائیل جلوگیری کند.
او اشاره می‌کند که مسکو مشتاق است در دیپلماسی خود با ترامپ امتیاز کسب کند و آن امتیازاتی را که از واشنگتن در مورد اوکراین به دست آورد، حفظ نماید. در عین حال، این احتمال وجود دارد که ایران در مورد میانجی گری مسکو تردید داشته باشد، زیرا نگران است که مسکو منافع تهران را به نفع بهبود روابط خود با واشنگتن قربانی کند. از دید او این امر مقام‌های عالیرتبه نظام را بر آن داشته که سیگنال‌های بیشتری ارسال کنند که نشان دهنده توانایی برای دستیابی به توافق است.
برخی ناظران روسی توافق ایران و آمریکا را "دشوار" می‌بینند
با این وجود، تمام کارشناسان روسی تا این اندازه خوش بین نیستند. برای مثال، "دنیس کورکودینوف" کارشناس سیاسی و نظامی معتقد است که خواسته‌های "قاطعانه" مطرح شده از سوی دولت ترامپ که فراتر از بحث درباره برنامه هسته‌ای ایران است، می‌تواند به بن بست در مذاکرات با ایران منجر شود و به تشدید تنش نظامی در خاورمیانه بیانجامد.
او می‌گوید:"هر کسی که ۱۲ سال مذاکرات را دنبال کرده باشد، تصور این که چگونه واشنگتن و تهران می‌توانند به شرایط قابل قبولی برسند برایش دشوار خواهد بود. ترامپ در سال ۲۰۱۸ میلادی از توافق ۱۵۹ صفحه‌ای که نزدیک به سه سال بر سر آن مذاکره شده بود، خارج شد. اکنون ترامپ اصرار دارد که توافق جدید شامل اعمال محدودیت‌هایی بر سیاست منطقه‌ای ایران باشد. این خواسته‌ها تهدید کننده فرایند مذاکرات خواهند بود، ممکن است پیشرفت آن را به تاخیر انداخته یا کاملا از مسیر خارج کند و توجه را به سمت سناریوی نظامی منحرف کند".
به نظر او تهران اکنون بیش از هر زمان دیگری به توافق با واشنگتن علاقمند است، به ویژه پس از سقوط حکومت بشار اسد در سوریه، افزایش نفوذ ترکیه در سوریه، آسیب دیدن کریدور زمینی ارتباط ایران با حزب الله و هدف حمله قرار گرفتن انصارالله در یمن توسط آمریکا.
با این وجود، به گفته "کورکودینوف" ایران برای "بدترین" گزینه‌ها در رویارویی با آمریکا آماده است، زیرا آن را "جنگی سرنوشت‌ساز و وجودی برای خود" قلمداد می‌کند.
"برادری تحت تحریم" بین روسیه و ایران ادامه خواهد یافت
"کورکودینوف" استدلال می‌کند که آنچه از آن "برادری تحت تحریم" بین روسیه و ایران یاد کرده ادامه خواهد یافت و تحت تاثیر فضای مبهم و تنش آلود هفته‌های اخیر در رابطه میان ایران و آمریکا قرار نخواهد گرفت. او معتقد است همکاری‌های دوجانبه ایران و روسیه از جمله توسعه میادین نفت و گاز و همکاری در عرصه‌های نظامی – فنی نیز ادامه می‌یابد.
او می‌افزاید: "تهران با ادامه تلاش برای حذف تراکنش‌های مالی دلاری و علیرغم رقابت با روسیه در بازار‌های نفت، برای افزایش حجم مبادلات نفت خام با روسیه از طریق دریای خزر تلاش می‌کند، امری که به مسکو اجازه می‌دهد جریان صادرات را در مسیر‌های دیگر حفظ کند".
منبع: اقتصاد ۲۴
