مذاکراتی که روز شنبه در مسقط، پایتخت عمان انجام شد از چند جهت مهم و خاص است و نکات حائز اهمیتی در دل خود دارد. این اهمیت را باید در زمان وقوع گفتگوی اولیه و شرایط منطقهای و بینالمللی جستوجو کرد.
به گزارش فرارو، این اولین باری نیست که ایران و آمریکا پای میز مذاکره دو یا چند جانبه میروند. هر نوبت از این گفتوگوها با موانع و سنگاندازیهای داخلی و خارجی روبهرو بوده و این بار نیز شرایط بر همین منوال است. اما آنچه در مسقط اتفاق افتاد چند تفاوت اساسی با ادوار پیشین مذاکرات تهران و واشینگتن دارد.
بر اساس اخبار منتشر شده از مذاکرات مسقط، شناختهشدهترین دیپلماتهای حاضر در هیئت ایرانی برای جامعه به غیر از سیدعباس عراقچی (وزیر)، مجید تختروانچی (معاون سیاسی)، کاظم غریب آبادی (معاون حقوقی) و اسماعیل بقایی (سخنگو) هستند. از میان آنان، عراقچی مذاکرهکننده ارشد و تختروانچی و اسماعیل بقایی در دوران ظریف از اعضای تیم مذاکرهکننده بودند. کاظم غریبآبادی نیز از مذاکرهکنندگان قدیمی در پرونده هستهای ایران است. او در جریان مذاکرات ایران و ۴+۱ (پس از خروج آمریکا از برجام) نیز از جمله اعضای تیم مذاکرهکننده بود و کنار عراقچی حضور داشت. اسماعیل بقایی نیز اگر چه امروز به عنوان سخنگوی وزارت امور خارجه شناخته میشود، اما تخصص او در حوزه حقوق بینالملل است.
زمانی که توافق هستهای سال ۲۰۱۵ یا برجام شکل گرفت، اصل مذاکرات و نتیجه آن در منطقه دشمنان و مخالفان زیادی داشت که اسرائیل تنها یکی از آنها بود. اما در حال حاضر، به گواه کارشناسان مختلف، سران کشورهای منطقه به صورت آشکار و پنهان در حال تلاش برای شکلگیری، تداوم و در نهایت شکلگیری توافق میان ایران و ایالات متحده هستند. چرا که آنها در زمان برجام معتقد بودند توافق ایران و ۵+۱ باعث تضعیف آنها میشود، اما در حال حاضر تحلیلشان این است که توافق مذکور باعث امنیت منطقه خواهد بود. به همین دلیل در حال حاضر تحلیلگران حوزه سیاست خارجی بر این موضوع تاکید دارند که اسرائیل به عنوان تنها دشمن و مخالف جدی توافق میان ایران و آمریکا شناخته میشود.
بخشی از فرامتن مذاکرات مسقط، نیاز به بررسی بیشتری دارد. چرا که نحوه مواجهه مقامات مختلف دولت ترامپ و همچنین خود او، با ادبیات پیشینشان تفاوت چشمگیری دارد. از سوی دیگر در داخل کشور، همین یک جلسه گفتگوی غیرمستقیم اثر عجیبی گذاشت. ریزش ناگهانی دلار، سکه و طلا پس از اعلام فضای مثبت مذاکرات از سوی دو طرف که در روز یکشنبه به صورت سریعی ادامه پیدا کرد، نیازمند بررسی بیشتر است. آیا اظهار نظرهای مثبت دو طرف درگیر تنش باید چنین تاثیری داشته باشد؟ یا واکنش بازار طبیعی است؟
سیدعباس عراقچی پس از پایان مذاکرات غیرمستقیم در مسقط، گفتگوی کوتاهی با خبرگزاری صداوسیما داشت. او بر این نکته تاکید کرد که در گفتگوی اولیه به مبنای مذاکره نزدیک شدند و اگر در جلسه بعد (شنبه ۳۰ فروردین) بتوانند مبنا را قطعی کنند، گفتوگوهای واقعی را شروع خواهند کرد. جلسه دوم مذاکره غیرمستقیم دستور کار مذاکرات را مشخص میکند و به این نقطه خواهد رسید که دو طرف باید بر چه مبنایی مذاکره کنند. عراقچی از حسن نیت طرف مقابل صحبت کرد. باید دید این فضا ادامه پیدا میکند یا نه.
یکی از نکات مهم در روند شکلگرفته میان ایران و ایالات متحده، نبودِ سیاستمداران ضدایران در هیئت آمریکایی است. مهرههای ضدایران تاثیرگذار کنار ترامپ کم نیستند. مارکو روبیو وزیر خارجه و مایک والتز مشاور امنیت ملی او، دو عضو سنا و مجلس نمایندگان بودند که با مواضع و سیاستهای ضدایرانیشان در دوران حضورشان در بخش قانونگذاری شناخته میشدند. ویتکاف از جمله افراد معتمد ترامپ و در حلقه اشخاصی غیرسیاسی است که او برای ماموریتهایی انتخاب کرده. حضور افرادی غیر از چهرههای تند ضدایران، اندکی امید به وجود آورده است هر چند وضعیت میان دو کشور پیچیدگیهای بسیار زیادی دارد.