برترین‌ها: "ایران مادرهای خوب دارد و غذاهای خوشمزه، روشنفکران بد و دشت‌های دلپذیر". جمله‌ای که خواندید منسوب به سهراب سپهری‌ست. قابل تامل و به شدت ارجاع‌پذیر. ایران دلپذیر ما هنوز هم بارقه‌های امید را در دلمان زنده می‌کند. مثل گشت و گذار در کوچه‌پس‌کوچه‌هایش و تماشای خانه‌های دلنشینش. در اینجا به سراغ چند خانه از سراسر این سرزمین می‌رویم که زندگی را هنوز هم فریاد می‌زنند. با ما همراه باشید.
دیرینگی این بنای خاطره‌ساز به دوران پهلوی اول می‌رسد یا به گفته‌ی علی رفیعی، معماری بین دو جنگ. این بنا که لوکیشن فیلم «ماهی‌ها عاشق می‌شوند» علی رفیعی بود بختک فروش و احتمالا تخریب را بالای سرش می‌بیند. عکس از احمدرضا محمدی.
خانه‌های تاریخی روح شهرها و روستاهای ما هستند. با حفاظت و احیای این خانه‌ها، هم به حفظ معماری بومی کمک می‌کنیم و هم این بناها را به چرخه اقتصاد جامعه محلی بازمی‌گردانیم.
خانه‌ای تاریخی بازمانده از اواخر عصر قاجار در دل قم که معماری اصیل ایرانی را به نمایش درآورده است. خانه زند که امروزه به «موزه مردم‌شناسی» شهرت دارد، در مرکز بافت قدیمی شهر قم (محله گذرقلعه) در کوچه باریکی واقع شده است. وارد خانه که شوید دو حیاط می بینید که مربوط به خانه دو برادر از بازماندگان قاجار با نام های حاجی‌خان و حاج‌علی هستند که قدمت شان به ١٣٠ سال قبل بازمی‌گردد. این بنا با توجه به مواد و مصالح موجود در منطقه شامل سنگ، خشت، چوب، آجر و گچ بنا شده. با وجودی که بنا چند باری در طول تاریخ معاصر مرمت شده، ولی بافت اصیل آن دست نخورده باقی مانده است.
این بنای دلنشین در محلات خانه کرده، شاخه‌های سرفراز بیرون زده از دل حریم حیاط، رنگ آجر و کمی بوی بهار. همین‌ها هم از برکات معماری معاصر ماست. چیزی که امروز یا به دست تخریب شپرده شده و یا رها شده. کاش این خانه‌ها باز هم ساخته شوند که از بی‌قواره‌های بلندبالای امروزی چند سر و گردان بالاترند.
جلوه‌ای از معماری سنگی اروپا؛ روستای ورکانه در استان همدان یکی از منحصر به فردترین روستاهای ایران است که تمام کوچه ها و خانه هاى آن از سنگ هاى لاشه‌اى می‌باشند!
منزل شخصی مهندس کمال کمونه که از سال ۱۳۴۸ تاکنون در محله توانیر پابرجاست، یکی از نمونه‌های برجسته تکثیر الگوواره در تمام لایه‌های طراحی (سنگ‌کاری‌ها، قاب‌بندی درها و پنجره‌ها، نرده‌ها و فلزکاری‌ها، دستگیره‌ها و حتی مبلمان منزل) است و هنوز در لیست بناهای ثبت ملّی شده جایی ندارد.
خانه‌ای تاریخی و زیبا در تبریز که متولی دولتی ندارند، خانه‌ای که باید متولیان آن را دریابند، راستی میراث فرهنگی کجاست؟ حیف این بنای اصیل نیست؟ ستون‌های استوار و نقش و نگکارهای بی‌بدیل. کاش این خانه در تبریز حفظ شود.
خانه تاریخی منطقی نژاد عمارتی است باشکوه و بجا مانده از دوران قاجار که در قلب بافت تاریخی شهر زیبای شیراز و در مجاورت حرم شاهچراغ قرار دارد. این عمارت تاریخی که به نام های موزه هنرهای اسلامی و موزه آواها و نواها نیز در میان مردم شناخته شده، مجموعه کم نظیری از انواع و اقسام هنرهای زیبای ایرانیان را در خود جای داده است.
یکی از زیباترین عمارت‌های تاریخی، خانه ابویی است. سال های زیادی از ساخت خانه ابویی در شهر زاهدان نمی گذرد. این عمارت حدود ۸۶ سال قبل و در سال ۱۳۱۱ خورشیدی ساخته شده است. استاد محمودی، یکی از برجسته ترین معمارهای یزدی کشور در آن دوران، عملیات ساخت این خانه را برعهده گرفت و آن را به زیباترین شکل ممکن و با بادگیرها و حوضخانه های معروفش احداث کرد.
بافت قدیم بوشهر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده قدمتی چندین ساله و مربوط به دوره حکومت نادر شاه افشار دارد اما زمان شکوفایی آن به دوره حکومت قاجار بر می‌گردد. این را می‌توان از سبک خاص و منحصر به فرد معماری قجری، وجود مراکز مذهبی مانند مساجد، حسینیه و کلیسا، بازار، بناهای کنسول‌گری کشورهای مختلف و کوچه‌های زیبای آن متوجه شد.
