آرمان زارعی : در روزهای اخیر، خبری درباره احتمال سرمایه‌گذاری ۱۰۰۰ میلیارد دلاری آمریکا در ایران منتشر شده که واکنش‌ها و تحلیل‌های متنوعی را به همراه داشته است. این ادعا ابتدا توسط برخی فعالان سیاسی و رسانه‌ها مطرح شد و سپس با واکنش‌های رسمی مواجه گردید.
بر اساس برخی گزارش‌ها، دولت ایران پروژه‌هایی به ارزش ۲۰۰۰ میلیارد دلار برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی تعریف کرده است که نیمی از آن، یعنی ۱۰۰۰ میلیارد دلار، به‌طور خاص برای مشارکت سرمایه‌گذاران آمریکایی در نظر گرفته شده است. این پروژه‌ها عمدتاً در حوزه‌های انرژی، نفت، گاز، پتروشیمی، حمل و نقل، گردشگری و زیرساخت‌های کلان تعریف شده‌اند.
البته این چنین ادعاهایی مسبوق به سابقه است و پیش از این نیز در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما رئیس جمهور سابق آمریکا برخی رسانه‌ها و فعالان سیاسی ادعا کردند که احتمال سرمایه‌گذاری ۲۰۰ میلیارد دلاری آمریکا در ایران وجود دارد. از این رو این ادعاها عمدتاً در زمان مذاکرات برجام و پس از آن مطرح شده و با واکنش‌ها و تردیدهای مختلفی روبه‌رو شده‌اند و بنابراین برخی منابع این ادعاها را غیرواقعی و اغراق‌آمیز می‌دانند که تاکنون به مرحله تحقق نرسیده و بیشتر در حد ادعا باقی مانده است.
البته این بار، رئیس‌جمهور ایران اعلام کرده است که مقام معظم رهبری با اصل سرمایه‌گذاری خارجی، حتی از سوی آمریکا، مخالفتی ندارند.
البته سخنگوی وزارت خارجه سرمایه گذاری ۱۰۰۰ میلیارد دلاری آمریکا در ایران توضیحاتی داده است.
همچنین برخی رسانه‌ها و کارشناسان نسبت به واقع‌گرایی این ادعا ابراز تردید کرده‌اند. آنها با اشاره به تولید ناخالص داخلی ایران و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها، تحقق چنین سرمایه‌گذاری عظیمی را در شرایط کنونی غیرمحتمل دانسته است.
بنابراین در این هوای گرگ و میش سرمایه گذاری آمریکایی ها در ایران چندین سوال مهم مطرح است: اگر این سرمایه‌گذاری به مرحله اجرا برسد، کدام کشورها متضرر خواهند شد؟ همچنین، چه تضمینی برای اجرای این برنامه‌ها وجود دارد؟ به علاوه، این سرمایه قرار است در چه زمینه‌هایی هزینه شود؟ و آیا کشورهای منطقه این پروژه را خواهند پذیرفت؟
در همین رابطه فیاض زاهد، فعال سیاسی اصلاح‌طلب در گفتگو با خبرآنلاین به جزئیات این طرح اشاره کرد و گفت: ایران کشوری با اهمیت فراوان است که در بهترین موقعیت جغرافیایی و تاریخی خاورمیانه واقع شده و در تمامی حوزه‌ها تشنه سرمایه‌گذاری است؛ پس این امر با یک مدیریت منطقی و کارآمد قابل تحقق است.او در ادامه صحبت های خود به این موضوع اشاره کرد که پیشنهادات غیررسمی برای سرمایه‌گذاری در ایران شامل موارد زیر است: سرمایه‌گذاری آمریکایی‌ها در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی، گسترش میادین نفتی و بهبود تکنولوژی استخراج گاز با هزینه‌ای حدود ۴۰۰ میلیارد دلار. همچنین، توسعه ۱۰ هزار متر راه‌آهن باری و ۱۰ تا ۱۲ هزار کیلومتر راه‌آهن سریع‌السیر برای اتصال نقاط مختلف کشور، احداث فرودگاه جدید در تهران با ظرفیت ۵۰ میلیون مسافر در سال، ایجاد ۵ نیروگاه سیکل ترکیبی و تولید ۵۰ هزار مگاوات انرژی خورشیدی، و راه‌اندازی یک مگاپورت و دو بندر دیگر در مناطق مکران به منظور شکوفایی اقتصادی ایران مطرح شده است.
در ادامه مشروح گفتگوی خبرآنلاین با فیاض زاهد، فعال سیاسی اصلاح‌طلب را بخوانید؛
*با توجه به ادعاهای مطرح شده، در صورت توافق ایران و آمریکا، احتمال سرمایه‌گذاری ۱۰۰۰ میلیارد دلار از سوی آمریکایی‌ها در ایران وجود دارد. به عنوان اولین سوال، می‌خواستم بپرسم که حضور سرمایه‌گذاران آمریکایی در ایران چه کشورهایی را متضرر خواهد کرد؟
به نظر من، نه تنها این موضوع به ضرر نخواهد بود، بلکه می‌تواند به ایجاد همگرایی و اتحادیه‌ای از شرکت‌های مؤثر، از جمله شرکت‌های بین‌المللی، در این فرایند کمک کند.بنابراین نباید به گونه‌ای صحبت کنیم که دیگر کشورها احساس کنند جایی برای آنها وجود ندارد. البته باید توجه داشت که کشورهایی مانند چین و کشورهای جنوب شرق آسیا که روابط اقتصادی قوی با آمریکا ندارند، ممکن است کمتر از این فرصت بهره‌برداری کنند. تجربه ایران در برجام و پس از آن نشان داد که علی‌رغم تلاش‌های ایران برای جذب سرمایه‌گذاری از آمریکا، باید از فرصت‌های دیگر مانند هند و چین نیز غافل نشد زیرا این نکته بسیار حائز اهمیت است.
در واقع، دولت‌های اروپایی و آمریکایی مالک شرکت‌ها نیستند، بلکه به عنوان تسهیل‌کننده‌های بازار آزاد عمل می‌کنند. هرچند دولت آمریکا مانند سایر دولت‌ها دارای دولت پنهان است، تحلیلگران متخصص در حوزه اقتصاد و اقتصاد سیاسی آمریکا به خوبی متوجه موضوعاتی هستند که من به آنها اشاره می‌کنم. به عنوان مثال، نقش پنتاگون و سازمان‌های مهمی مانند سازمان امنیت ملی در پشت بسیاری از عملیات اقتصادی شرکت‌های آمریکایی در طول تاریخ، به ویژه در آمریکای لاتین و دیگر کشورها، قابل توجه است.
سرمایه‌گذاری که در مذاکرات غیرسیاسی مطرح شده، موضوعی است که بخشی از آن را از زبان آقای مرعشی شنیدید و من نیز به طور مختصر به آن اشاره کردم. این ایده به این واقعیت اشاره دارد که ایران به دلیل عقب‌ماندگی در بهره‌وری و توسعه، همچنان کشوری جذاب برای سرمایه‌گذاری خارجی به شمار می‌آید. ایران ظرفیت جذب ۲ هزار میلیارد دلار پروژه را در یک دوره ۵ ساله را دارد و اولویت‌های این پروژه‌ها نیز در مذاکرات غیررسمی با آمریکایی‌ها مطرح شده است.
* به نظر شما چه چیزی می‌تواند تضمین‌کننده این ۱۰۰۰ میلیارد دلار باشد؟
مهم‌ترین تضمین بازار است، اقتصاد آزاد که تحت تأثیر فرآیند سود و زیان عمل می‌کند. بررسی‌ها و ارزیابی‌های ما نشان می‌دهد که زمانی که آقای بن سلمان اعلام کرد که آماده است ۵۰۰ میلیارد دلار در آمریکا سرمایه‌گذاری کند، آقای ترامپ از ایشان خواسته بود که این رقم را به ۱۰۰۰ میلیارد دلار افزایش دهد. حال تصور کنید که در یک بسته پیشنهادی به دولت آمریکا گفته شده که به جای تمرکز اولیه بر مسائل سیاسی، بهتر است از منظر اقتصادی وارد عمل شوند. این رویکرد می‌تواند هم روابطی آرام و تدریجی با حسن نیت ایجاد کند و هم به شرکت‌های آمریکایی فرصت‌های بیشتری برای رشد و توسعه بدهد.
تصور کنید که ایران تصمیم بگیرد به شرکت‌های نفتی آمریکایی اجازه دهد در میادین بزرگ نفتی سرمایه‌گذاری کنند و تولید نفت را به ۶ یا ۷ میلیون بشکه در روز افزایش دهند. در عوض، این شرکت‌ها می‌توانند ۲ تا ۳ میلیون بشکه نفت را به عنوان بخشی از سرمایه‌گذاری و تأسیس صندوق سرمایه‌گذاری در خطر بیایند در پروژه‌های نفت، گاز و پتروشیمی که می‌تواند نزدیک به ۴۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری را به خود اختصاص دهد، به کار گیرند.
این امکان وجود دارد که در ارتباط با چند مگا پروژه همکاری صورت گیرد که به طور طبیعی سود زیادی برای شرکت‌های آمریکایی به همراه خواهد داشت. به عنوان مثال، اگر ایران امروز به بوئینگ پیشنهاد خرید ۴۰۰ هواپیمای مسافربری بدهد، این می‌تواند فرصتی استثنایی برای بوئینگ و همچنین شرکت‌های اروپایی مانند ایرباس باشد.
اشتباهی که در برجام مرتکب شدیم، صرف‌نظر از تحلیل‌های دیگر، این بود که آمریکایی‌ها نتوانستند از بازار ایران بهره‌برداری کنند. اما اکنون با مذاکراتی که رئیس‌جمهور با رهبر انقلاب داشته‌اند، این محدودیت تقریباً برطرف شده و ایران آماده جذب سرمایه‌گذاری از سوی شرکت‌های آمریکایی است.
*در بخشی از صحبت‌هایتان به مکاپروژه اشاره کردید؛ به نظر شما این سرمایه قرار است صرف چه مواردی شود؟ اولویت‌ها در حال حاضر چه چیزهایی هستند؟
پیشنهادات غیررسمی و غیرمستقیم مطرح شده شامل این موارد است: آمریکایی‌ها می‌توانند در زمینه استخراج و توسعه صنعت نفت، گاز و پتروشیمی ایران سرمایه‌گذاری کنند؛ همچنین می‌توانند میادین نفتی را گسترش دهند و تکنولوژی استخراج گاز را بهبود بخشند که این پروژه به تنهایی حدود ۴۰۰ میلیارد دلار هزینه خواهد داشت.
از دیگر پیشنهادات می‌توان به توسعه ۱۰ هزار متر راه‌آهن باری و ۱۰ تا ۱۲ هزار کیلومتر راه‌آهن سریع‌السیر اشاره کرد که بتواند غرب و شرق و شمال و جنوب ایران را به هم متصل کند. علاوه بر این، احداث یک فرودگاه جدید در تهران با ظرفیت جابجایی ۵۰ میلیون مسافر در سال نیز مطرح شده است. همچنین، ایجاد ۵ نیروگاه سیکل ترکیبی و تولید حدود ۵۰ هزار مگاوات انرژی خورشیدی، و راه‌اندازی یک مگاپورت، یک ابر بندر در جنوب ایران در مناطق مکران و همچنین یک دو بند دیگر که هر کدام می تواند منجر به شکوفایی راهبردی در اقتصاد ایران شود.
* به نظر شما این کار قابل اجراست؟
ایران کشوری با اهمیت فراوان است که در بهترین موقعیت جغرافیایی و تاریخی خاورمیانه واقع شده و در تمامی حوزه‌ها تشنه سرمایه‌گذاری است؛ پس این امر با یک مدیریت منطقی و کارآمد قابل تحقق است.
*به نظر شما سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند به تقویت امنیت و ثبات سیاسی و اقتصادی کشور کمک کند؟
به نظر من، این موضوع هم روابط ایران با آمریکا و هم با کشورهای منطقه را تقویت خواهد کرد و همچنین به عنوان بزرگ‌ترین دستاورد جمهوری اسلامی در طول تاریخ حیاتش به شمار می‌آید.
*آیا کشورهای منطقه این پروژه را می‌پذیرند؟ آیا واکنشی به آن نشان نخواهند داد؟
تغییرات اخیر نشان می‌دهد که عربستان سعودی به عنوان پیشگام در ایجاد ثبات اقتصادی و بین‌المللی در این منطقه عمل می‌کند. این در حالی است که برجام مانع از این روند بود. عربستان اکنون حامی گسترش روابط اقتصادی و بین‌المللی در منطقه است. با این حال، باید به یاد داشت که ایران و آمریکا مهم‌ترین کشورهایی هستند که می‌توانند این مسیر استراتژیک و حیاتی را تضمین کنند.
۲۲۳۲۲۴
