تاریخ باستانی بریتانیا بار دیگر با کشفی حیرت‌انگیز دگرگون شد. این بار، گورستانی ناشناخته از دل خاک سر برآورده که همه آنچه درباره ریشه‌های معماری نیایشگاهی می‌دانستیم، به چالش کشیده است. کشفی در جنوب انگلستان، معمایی کهن را از دل خاک بیرون کشیده است.
به گزارش همشهری آنلاین، وقتی جاده‌ای در دهه ۱۹۸۰ در حال ساخت بود، کسی تصور نمی‌کرد زیر خاک‌های آن، یکی از اسرار بزرگ تاریخ نوسنگی بریتانیا نهفته باشد. گورستانی مدور با معماری ناشناخته، تدفین‌های مرموز و نشانه‌هایی از آیین‌هایی کهن‌تر از آنچه تاکنون شناخته بودیم.
امروز با بهره‌گیری از پیشرفته‌ترین روش‌های تاریخ‌گذاری رادیو کربنی، دانشمندان بر این باورند که فلاگ‌استونز، نه‌تنها قدیمی‌تر از استون‌هنج است، بلکه شاید الگوی نخستین آن نیز بوده باشد؛ مکانی که می‌تواند نگاه ما به خاستگاه معماری آیینی، ارتباط‌های فرهنگی نوسنگی و رمز و رازهای تدفین باستانی را دگرگون کند.
در جهانی که استون‌هنج به‌عنوان نماد رازآلودترین بنای نوسنگی در انگلستان شناخته می‌شود، کشف جدید در منطقه فلگ‌استونز (Flagstones) همه‌چیز را به لرزه انداخته است.
پژوهش‌های تازه نشان می‌دهند این سازه دایره‌ای‌شکل و عجیب، نه‌تنها قدیمی‌تر از استون‌هنج است، بلکه ممکن است خود الهام‌بخش آن بوده باشد. تاریخ جدیدی که به کمک فناوری پیشرفته رادیوکربن به‌دست آمده، آغاز ساخت این بنا را به حدود ۳۲۰۰ پیش از میلاد می‌رساند؛ چیزی حدود دو قرن پیش از ساخت فاز اول استون‌هنج. اکنون باستان‌شناسان در برابر پرسشی بزرگ ایستاده‌اند: آیا باید تقویم کل بناهای نیایشگاهی نوسنگی را بازنویسی کرد؟
بنای فلگ‌استونز در دهه ۱۹۸۰ و هنگام ساخت جاده‌ای در اطراف شهر دورچستر در جنوب انگلستان کشف شد. آنچه با نگاه اول تنها یک خاکبرداری معمولی می‌نمود، خیلی زود بدل به یکی از اسرارآمیزترین یافته‌های باستان‌شناسی بریتانیا شد.
در دل خاک، گودالی دایره‌ای به قطر حدود ۱۰۰ متر با چاله‌هایی در هم‌تنیده و احتمالا محصور به یک خاکریز نمایان شد. بخشی از این مکان اکنون زیر بزرگراه مدفون شده و بخش دیگر زیر خانه قدیمی نویسنده مشهور، توماس هاردی قرار دارد؛ خانه‌ای که امروزه در اختیار بنیاد ملی حفاظت از میراث تاریخی انگلستان است.
در جریان کاوش‌ها، بقایای چندین انسان در این محوطه کشف شد: یک فرد بزرگسال که سوزانده شده بود، سه کودک بدون آثار سوختگی، و همچنین سه مورد سوزاندن ناقص دیگر از بزرگسالان. به دلیل شباهت ساختاری این مکان به فاز اول استون‌هنج (با قدمتی حدود ۲۹۰۰ پیش از میلاد)، تا مدت‌ها گمان می‌رفت هر دو در یک دوره ساخته شده‌اند. اما تاریخ‌گذاری علمی جدید، این فرضیه را به چالش کشیده است.
پروژه جدید تاریخ‌گذاری با همکاری دکتر سوزان گرینی و دکتر پیتر مارشال، با پشتیبانی آزمایشگاه‌های دانشگاه زوریخ و خرونینگن هلند انجام شد. در این پژوهش، ۲۳ نمونه از بقایای انسانی، شاخ گوزن و زغال به‌دست‌آمده از سایت مورد آزمایش رادیوکربن قرار گرفتند.
نتایج به‌دست‌آمده، نشان داد نخستین فعالیت‌های نوسنگی در محل فلگ‌استونز در حدود ۳۶۵۰ پیش از میلاد آغاز شده و پس از گذشت چند قرن وقفه حدود سال ۳۲۰۰ پیش از میلاد، خندق دایره‌ای آن حفر شده و بلافاصله تدفین‌ها در آن صورت‌گرفته است. در کمال شگفتی، حدود هزار سال پس از آن، یک جوان در زیر سنگ بزرگی از جنس سارسِن در مرکز محوطه به خاک سپرده شده است.
دکتر گرینی معتقد است کشف جدید می‌تواند منجر به بازنگری اساسی در تاریخ‌گذاری بناهای نیایشگاهی نوسنگی شود. او می‌پرسد: آیا ممکن است استون‌هنج نسخه‌ای برگرفته از فلگ‌استونز باشد یا باید درباره تاریخ خود استون‌هنج هم تجدیدنظر کنیم؟
شواهد به‌دست‌آمده از فلگ‌استونز، آن را در جایگاهی بین دو نوع بنای مشهور قرار می‌دهد؛ محوطه‌های خاکریز دار دارای راهرو که قدیمی‌ترند، و «هنج‌ها» که متأخرترند. این کشف جایگاه این مکان را در تحول معماری نیایشگاهی به‌وضوح روشن‌تر کرده است.
شباهت‌هایی میان فلگ‌استونز و بناهای دیگر در بریتانیا به چشم می‌خورد. شباهت در شیوه‌های تدفین و اشیای یافت‌شده نشان می‌دهد جوامع نوسنگی در این دوره، برخلاف تصور اولیه، ارتباطی گسترده و پیچیده با یکدیگر داشته‌اند. این کشف، دریچه‌ای نو به درک ما از شبکه‌های فرهنگی و آیینی جوامع باستانی گشوده است.
فلگ‌استونز دیگر یک محوطه‌خاک‌خورده فراموش‌شده نیست. این مکان، اکنون به یکی از کلیدی‌ترین قطعات پازل تاریخ نوسنگی بریتانیا بدل شده است. با کشفیاتی که قدمت آن را فراتر از استون‌هنج قرار می‌دهند، این پرسش بنیادین را مطرح می‌کند که شاید آنچه تاکنون در مورد آغاز معماری آیینی بشر می‌دانستیم، تنها بخشی از حقیقت بوده باشد.
