همشهری آنلاین: اگر در فضای مجازی خبرهای مربوط به لبنان و فلسطین را دنبال می‌کنید، احتمالا این روزها درباره خلع سلاح حزب الله زیاد شنیده‌اید. موضوعی که به کرات در خبرهای فضای مجازی دست به دست می‌شود، اما هنوز هیچ منبع رسمی آن را تائید نکرده است. همزمان کانال‌های خبری اسرائیلی از خلع سلاح حزب الله نیز زیاد حرف می‌زنند، اما به نظر می‌رسد تا کنون هرچه از خلع سلاح مقاومت چه در لبنان و یا فلسطین و عراق گفته شده، در حد همان حرف‌ها بوده است. واقعیت میدانی اما روایت دیگری دارد و این گزارش قرار است نگاهی به واقعیت‌های میدانی این روزها درباره خلع سلاح گروه‌های مقاومت داشته باشد.
خلع سلاح حزب الله، از شعار تا واقعیت
در میان گروه‌های مقاومت، مسئله خلع سلاح حزب الله لبنان بیش از دیگر گروه‌های منطقه‌ای این روزها شنیده می‌شود:
ادعای رئیس جمهور لبنان: «جوزف عون»، رئیس جمهور لبنان که مورد حمایت آمریکا قرار دارد، چند روز پیش در گفتگو با روزنامه العربی الجدید ادعا کرد که ما امیدواریم تا سال 2025 تسلیحات از دست حزب الله خارج شده و مالکیت آنها به دولت محدود شود و این چیزی است که من برای آن تلاش می کنم.
در دستور کابینه: دو هفته پیش نیز، نواف سلام به عنوان نخست وزیر لبنان اعلام کرد که خلع سلاح حزب الله به زودی در دستور کار کابینه قرار می گیرد.
آیا خلع سلاح حزب الله عملی است؟
درباره عملی شدن خلع سلاح حزب الله، بایستی شرایط را در نظر گرفت:
مخالفت حزب الله: «وفیق صفا»، مسئول واحد ارتباطات و هماهنگی جنبش حزب الله لبنان درباره ادعاهای مطرح شده درباره خلح سلاح حزب الله تاکید کرده است که کلمه ای به نام خلع سلاح(حزب الله) از سوی تحریک کنندگان وجود دارد. وفا تصریح کرد که سخن گفتن از راهبرد دفاعی تنها پس از عقب نشینی اسرائیل و توقف تجاوزاتش ممکن است. این موضع گیری مسئول حزب الله به معنای آن است که تا زمان خروج کامل اسرائیل از خاک لبنان، حزب الله نیز هیچ گفتگویی درباره خلع سلاح نخواهد پذیرفت.
سازوکار اجرایی: از نظر سازوکار اجرایی نیز مسئله خلع سلاح حزب الله با ابهام روبروست. اعضای حزب‌الله بخشی از بدنه جامعه جنوب لبنان هستند و بدلیل تداوم و تجاوزات اسرائیل از مناطق جنوبی لبنان، سلاح اکنون بخشی از زندگی شخصی ساکنان جنوب است. در شرایطی که اهالی جنوب نسبت به تجاوز اسرائیل احساس ناامنی دارند، آیا می‌توان انتظار داشت که آنان سلاح خود را تحویل دهند؟ وقتی سلاح در جنوب لبنان بخشی از ملزومات زندگی روزانه تقریبا بسیاری از خانواده‌هاست، چگونه می‌توان سلاح‌‍های نفوذ یافته به دل خانه‌ها و پستوها را شناسایی و ضبط کرد؟ این سوالی که دولت لبنان تا کنون پاسخی برای آن نداشته است.
نگرانی مقامات دولتی: «محمد شریتح» خبرنگار خاورمیانه خبرگزاری دویچه وله در بیروت درباره رویکرد دولت در برابر خلع سلاح حزب الله گزارش داده است که آنچه نهادهای رسمی قدرت در این مرحله به دنبال آن هستند، محدود کردن بحث خلع سلاح به سطح سیاسی و عدم انتقال آن به سطح نظامی است، چون مقامات آگاه هستند که فشار در این مسیر می تواند منجر به درگیری داخلی شود و چنین چیزی مثل یک کابوس برای دولت لبنان است.
مبنای قانونی سلاح حزب الله: در اختیار داشتن سلاح توسط حزب الله یک مبنای قانونی مورد توافق در تاریخ لبنان هم دارد، چون در جریان توافق طائف برای پایان دادن به جنگ داخلی در سال ۱۹۸۹ میلادی در شهر طائف عربستان سعودی، گروه‌های لبنانی خلع سلاح تمامی گروه‌های نظامی لبنانی و غیر لبنانی به استثنا حزب‌الله را مورد پذیرش قرار دادند. در آن زمان حزب الله کنار گذاشتن تسلیحات خود را منوط به خروج کامل اسرائیل از خاک لبنان عنوان کرد و سایر گروه‌های لبنانی نیز چنین موضع گیری را پذیرفتند. در شرایط فعلی که اسرائیل حداقل 5 منطقه از جنوب لبنان را در اشغال خود دارد، حزب الله نیز بر مبنای توافق طائف هرگونه خلع سلاح خود را تا زمان خروج کامل اسرائیل از جنوب لبنان رد کرده است.
شکست تجارب تاریخی پیشین: اولین بار نیست که موضوع خلع سلاح حزب الله در لبنان مطرح می‌شود. موضوع خلع سلاح حزب الله در مقاطع مختلف تاریخی مطرح شده، اما تا کنون به نتیجه نرسیده است. در سال 2006 در جریان درگیری‌های داخلی پس از ترور رفیق حریری، برخی گروه‌های غربگرای لبنانی از طریق قطعنامه 1701 سازمان ملل موضوع خلع سلاح حزب الله را مطرح کردند، اما این اقدام بی نتیجه بود. در سال 2020 نیز همین گروه‌ها با به راه انداختن تظاهرات خیابانی موضوع خلع سلاح حزب الل را مطرح کردند، اما این اعتراضات نیز بی نتیجه ماند.
نتیجه گیری: با توجه به مخالفت حزب الله، فقدان سازوکار اجرای خلع سلاح، نگرانی مقامات دولتی و شکست تجارب تاریخی پیشین درباره خلع سلاح حزب الله، اجرای این موضوع به نظر عملی نمی‌رسد.
هیاهو در عراق
در عراق نیز بر سر خلع سلاح گروه‌های مقاومت نیز تبلغات رسانه‌ای زیادی به چشم می‌خورد، اما در عمل مقامات عراقی سخن دیگری مطرح می‌کنند:
طرح ساماندهی گروه‌های مسلح عراق: تا امروز فضاسازی متعدد و غیرواقعی علیه نیروهای حشدالشعبی شدت گرفته است، اما آن چه در عمل در عراق درباره گروه‌های مقاومت مطرح شده، طرح تبدیل نهاد حشدالشعبی به یک سازمان رسمی و ساختارمند در چارچوب قانون حشدالشعبی است. این موضوع را «فالح الفیاض» رئیس سازمان الحشد الشعبی عراق در آیین تجلیل از افسران دانش‌آموخته دانشکده نظامی مطرح کرد و مقامات عراقی نیز از بررسی این طرح خبر داده‌اند. در این قانون، نیروهای حشدالشعبی بدون آن که خلع سلاح شوند، به عنوان نهادی ذیل دستگاه نخست وزیری به فعالیت خود ادامه خواهند داد. لذا طرح خلع سلاح حشدالشعبی از اساس فاقد واقعیت به نظر می‌رسد.
شکست خلع سلاح حماس در غزه
یکی از شکست خورده‌ترین طرح‌ها درباره خلع سلاح گروه‌های مقاومت، در غزه رقم خورده است. رژیم صهیونیستی از 18 ماه پیش که حملات خود را علیه غزه آغاز کرد، هدف نهایی خود را شکست حماس و کنترل کامل نوار غزه عنوان کرد، اما اکنون گزارش‌های میدانی چیز دیگری می‌گویند:
۲۵ درصد: بر اساس گزارش منتشر شده در کانال ۱۲ تلویزیون عبری، ارتش اسرائیل پس از گذشت ۱۸ ماه از جنگ جاری در غزه، تنها موفق به انهدام حدود ۲۵ درصد از شبکه تونل‌های حماس در این منطقه شده است.
۴۰ هزار نفر: گزارشی جدید از روزنامه هاآرتص حاکی از آن است که حماس در چند ماه گذشته موفق شده حدود ۴۰ هزار نیروی جوان جدید را جذب کند، که نشان‌دهنده توان بالای این جنبش در بازسازی سریع نیروهایش پس از هر موج درگیری است.
۸۲ درصد: براساس نتایج نظرسنجی مرکز اطلاع رسانی فلسطین، ۸۲ درصد از مردم فلسطین عقیده دارند که مقاومت حماس توانسته آرمان مردم فلسطین را احیا کند و این مقاومت بوده که در افزایش به رسمیت شناختن فلسطین نقش داشته است.
شلیک سه موشک به مناطق اشغالی: هفته گذشته رادیو ارتش رژیم صهیونیستی خبر از شلیک ۳ موشک از غزه به سمت شهرک‌های صهیونیستی داد.
تمرکز حماس بر ساخت بمب: روزنامه عبری زبان هآرتص براساس ارزیابی‌های امنیتی جدید در اسرائیل تاکید کرد که جنبش حماس در ماه‌های اخیر تاکتیک‌های میدانی خود را تغییر داده و به جای درگیری مستقیم در تونل‌ها، تمرکز اصلی را بر ساخت بمب گذاشته و در این مسیر نیز به موفقیت‌های جدید رسیده است.
