فرارو- رای تَکِیه؛ پژوهشگر ارشد مطالعات خاورمیانه در شورای روابط خارجی با عنوان «همکار ارشد حَسیب ج. صَبّاغ» است.
مذاکرات هسته‌ای اخیر در عمان را چگونه باید ارزیابی کرد؟ آیا چشماندازی برای دیپلماسی بیشتر در زمینه خلع سلاح هسته‌ای وجود دارد؟
به گزارش فرارو به نقل از Council on Foreign Relations؛ مذاکرات غیرمستقیم میان ایالات متحده و ایران در عمان به مهم‌ترین هدف خود دست یافته است: ادامه گفت‌و‌گو‌های دیپلماتیک. پس از آنکه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، در سال ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای ایران معروف به برنامه جامع اقدام مشترک خارج شد، روابط دو کشور بیش از پیش تیره شد. نشست اخیر اولین گفت‌وگوی طرفین از زمان خروج آمریکا هفت سال پیش بود.
رهبران دو طرف این مذاکرات را «سازنده» ارزیابی کردند و تصمیم گرفتند دور بعدی گفت‌و‌گو‌ها را در ۱۹ آوریل برگزار کنند. این دور جدید نیز در عمان انجام خواهد شد و بار دیگر به صورت غیرمستقیم و با میانجیگری وزیر امور خارجه عمان بین هیئت‌های آمریکایی و ایرانی برگزار می‌شود.
آیا طرفین به زمینه‌های جدیدی برای سازش یا موانع تازه‌ای اشاره کردند؟
موضع ایران همچنان بر این اصل استوار است که مذاکرات باید بر موضوع هسته‌ای و لغو تحریم‌ها متمرکز باشد. تهران بار‌ها تأکید کرده که برنامه هسته‌ای‌اش تنها اهداف صلح‌آمیز دارد و این گفت‌و‌گو‌ها را راهی برای ارائه اقدامات اعتمادساز می‌داند تا ثابت کند برنامه‌اش نظامی نیست؛ در عوض، خواستار برداشته شدن تحریم‌هاست.
اما موضع آمریکا انعطاف‌پذیرتر به نظر می‌رسد. پیش از سفر به عمان، «استیو ویتکاف»، فرستاده ویژه آمریکا در خاورمیانه، تصریح کرد: «موضع ما با الزام به برچیدن برنامه هسته‌ای آغاز می‌شود. این موضع امروز ماست. البته این به آن معنا نیست که در حاشیه، راه‌های دیگری برای سازش بین دو کشور پیدا نخواهیم کرد.» از سوی دیگر، ترامپ گفته فقط به دنبال اطمینان یافتن از عدم ساخت سلاح هسته‌ای توسط ایران است. بنابراین، موضوعاتی مانند حمایت ایران از گروه‌های منطقه‌ای و برنامه موشکی‌اش ممکن است از دستور کار خارج باشند.
تاکنون این عوامل نتوانسته‌اند موضع مذاکره‌ای تهران را به‌طور محسوسی تغییر دهند. ایران تا به امروز به تیم ترامپ همان چیزی را ارائه داده که به تیم جو بایدن داده بود: گفت‌و‌گو‌های غیرمستقیم متمرکز بر موضوع هسته‌ای و رفع تحریم‌ها. آیا کشور‌های گروه ۱+۵ می‌توانند مجدداً در فرآیند تضمین یک توافق هسته‌ای مشارکت کنند؟
گروه ۱+۵ پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل چین، فرانسه، روسیه، انگلیس و آمریکا به همراه آلمان در گذشته در مذاکرات هسته‌ای مشارکت داشته‌اند، اما بحث‌های اخیر تاکنون زمان‌بندی مشخصی برای ورود مجدد آنها تعیین نکرده است.
کرملین اعلام کرده آماده کمک به تسهیل راه‌حل‌هاست، و چین، ایران و روسیه در هفته منتهی به اولین نشست آمریکا و ایران، جداگانه دیدار کردند. فرانسه، آلمان و انگلیس نیز به‌دقت روند گفت‌و‌گو‌های واشنگتن و تهران را زیر نظر دارند. وزیر امور خارجه فرانسه گفته است که هوشیار خواهند بود تا مطمئن شوند هرگونه مذاکره‌ای با منافع امنیتی ما سازگار است.
مذاکرات به صورت دوجانبه آغاز شده‌اند و به احتمال زیاد در همین قالب باقی خواهند ماند. با این حال، لازم به یادآوری است که مذاکرات منجر به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ ایران نیز در اصل محصول گفت‌و‌گو‌های آمریکا و ایران بود که سپس توسط گروه ۱+۵ تأیید شد.
این مطلب تنها بازتاب‌دهنده دیدگاه‌ها و نظرات نویسنده است. شورای روابط خارجی یک سازمان مستقل، غیرحزبی، اندیشکده و ناشر است و موضعی نهادی در مورد مسائل سیاست‌گذاری اتخاذ نمی‌کند.
مترجم:محمدحسین واحدی
