به همین بهانه در دومین برنامه دانستنی‌ها در «همشهری تی‌وی» فرصتی دست داد تا با ندا جعفری، کیهان‌شناس و مدیر کمیته آماتوری انجمن نجوم ایران به گفت‌وگو درخصوص شهاب‌سنگ‌ها بنشینیم. ویدئوی کامل مصاحبه را می‌توانید در سایت «همشهری تی‌وی» مشاهده کنید.
شهاب‌سنگ چیست و چه ارزشی دارد؟
همه ما با مفهوم منظومه شمسی آشنا هستیم. منظومه شمسی یک منظومه ستاره‌ای است که از یک تک ستاره به نام خورشید تشکیل شده است و ۸سیاره که در مدارهای بیضوی به دورش در گردش هستند. این منظومه اما فقط به همین ستاره و سیاره‌ها خلاصه نمی‌شود و اجرام دیگری را در این منظومه داریم به اسم دنباله‌دارها. دنباله‌دارها از جنس ستاره‌ها نیستند؛ آنها اجرامی هستند در داخل منظومه شمسی که غالبا از سنگ و یخ تشکیل شده‌اند و در مدار بیضوی کشیده‌ای به دور خورشید درحال گردش هستند. دنباله‌دارها یک هسته مرکزی متراکم دارند که از سنگ و یخ تشکیل شده و در انتها هم دنباله‌ای دارند. آنها در مدارهای خود به دور خورشید درحال گردشند و گاهی در محل تلاقی‌شان با مدار زمین به دور خورشید قرار می‌گیرند و بقایایی از آن اجرام را در آنجا به‌جا می‌گذارند که ما به آن شهاب‌واره می‌گوییم. شهاب‌واره‌ها از ابعادی معادل یک میکرون تا یک متر تشکیل شده‌اند. حالا در مسیر گردش زمین به دور خورشید تعدادی از آنها وارد جو زمین می‌شوند. آنهایی که کوچک‌ترند در مجاورت اکسیژن و اصطکاک با جو می‌سوزند و یک رد نورانی و بعضی اوقات صدایی بسیار اندک از خود برجا می‌گذارند. به این جسم شهاب می‌گویند. در برخی موارد که ابعاد بزرگ‌تری دارند، بخشی از آن نمی‌سوزد و به زمین برخورد می‌کند که ما به آن شهاب‌سنگ می‌گوییم. شهاب‌سنگ‌ها واقعا ارزش مادی ندارند، ارزش آنها علمی است. آنها حامل موادی هستند که به ما در درک جهان هستی کمک می‌کنند.
شهاب‌سنگ‌ها معمولا کجا سقوط می‌کنند؟
شهاب‌سنگ‌ها ساختار جالبی دارند و واقعیت این است که ما نمی‌توانیم بگوییم که یک شهاب‌سنگ تصمیم می‌گیرد، کجا فرود بیاید، بسیاری به دریاها می‌ریزند و در جنگل‌ها گم می‌شوند. بنابراین تعداد اندکی از آنها را می‌توان روی زمین پیدا کرد. در ایران در دهه ۱۳۹۰ یک شهاب‌سنگ با صدای بسیار زیاد به مزرعه‌ای در نزدیکی شهر زنجان برخورد کرد و کشاورزان آن را به مرکز تحقیقاتی تحویل دادند.
بیشتر بخوانید:
بارش شهابی چگونه شکل می‌گیرد؟
زمانی که زمین در گردش خود به دور خورشید در نقطه تلاقی با مدار دنباله‌دارها قرار بگیرد، میزان زیادی از سنگ و یخ به‌جا مانده از آن دنباله‌دارها وارد جو زمین می‌شود. آن موقع است که بسته به شرایط چون حجم انبوهی از آنها وارد جو زمین می‌شوند، اصطلاح بارش شهابی را داریم. این بارش‌ها دوره‌ای هستند و در سال چند بار اتفاق می‌افتند. خاطرم هست در دهه۷۰ یکی از بارش‌های شهابی بی‌نظیری را شاهد بودیم. طبق آماری که گرفته شد، ZHR این بارش به ۵هزار تا ۱۰هزار شهاب در ساعت رسید.
ZHR به چه معنایی است؟
به معنی نرخ ساعتی سرسویی، یعنی تعداد شهاب‌هایی که درصورت قرار داشتن کانون بارش شهابی در سرسو در جایی با افق کاملا باز و صاف و حد قدر ۶٫۵در طول یک ساعت با چشم غیرمسلح قابل دیدن هستند.
