عصر ایران؛ مهرداد خدیر- مرگ پاپ فرانسیس رهبر کاتولیک های جهان بار دیگر انتخاب متفاوت او را به یاد می‌آورد که نه در ممات که در حیات پاپ قبلی به این جایگاه رسید چون پاپ بندیکت شانزدهم در اقدامی که قرن‌ها مسبوق به سابقه نبود استعفا کرد و اسقف اعظم آرژانتین بر جای او نشست.

 

    10 دی ماه سال 1401 البته پاپ مستعفی هم چشم از جهان بست و در دو سال اخیر سایه او دیگر بر سر واتیکان نبود و  نوبت به جانشین او هم رسید.

 

    با اعلام مرگ پاپ ژان پل دوم در فروردین 1384 خورشیدی، کاردینال جوزف آلویسیو راتزینگر (Joseph Aloisius Ratzinger)  به‌ عنوان مدیر مجمع کاردینال‌ها عهده‌دار برگزاری عشای ربانی در مراسم خاک‌سپاری او شد و در موعظه‌ خود سخنی از مسیح را گفت: "مرا دنبال کنید".

 

   چند روز بعد هم خود او پاپ شد اما در عمل رفتارهای متفاوتی در قیاس با سلف خود از او خاصه دربارۀ مسلمانان از او سر زد و از این حیث گزاف نیست اگر گفته شود مرد آلمانی نزد مسلمانان چندان محبوب نبود اگرچه درصدد توضیح و اصلاح گفتار خود برآمد. این در حالی بود که در آیین خاک‌سپاری ژان پل دوم یک روحانی مسلمان شیعه در جایگاه رییس جمهوری ایران شرکت کرده و سفیر وقت ایران هم که یک روحانی شیعه بود (‌سید هادی خسروشاهی) خاطرات فراوانی از او داشت ولی در دوران جانشین او چنین نبود.

 

  راتزینگر که پس از انتخاب به عنوان رهبر کلیسای کاتولیک پاپ بندیکت شانزدهم خوانده شد  پس از کناره‌گیری غیر منتظره به آلمان بازنگشت و جالب این که همچنان  لباس سفید مخصوص را  می‌پوشید حتی در دیدار با پاپ فرانسیس  و واتیکان ناقض این ضرب‌المثل فارسی شد که دو درویش در یک گلیم نگنجند و دو پادشاه در یک اقلیم. 

 

   استعفای او و حضور دو پاپ در دنیا یکی مستعفی و دیگری بر سر کار آن قدر موضوع جذابی بود که «فرناندو میرلس» کارگردان برزیلی فیلم زیبای «دو پاپ» را با همین مضمون ساخت. محصول 2019 که به دنیای سینمای تجاری تعلق ندارد و بدون بسیاری از جاذبه های مرسوم اما با تکیه بر دیالوگ‌های فوق‌العاده و بازی‌های بی‌نظیر، بسیار تماشایی و دیدنی از کار درآمد و در هر سن و گرایش، مذهبی و غیر مذهبی از آن لذت می‌برند و حالا و تنها 6 سال بعد ازآن هر دو پاپ مرده‌اند.

 

  کارگردان البته متهم شد به قدر لازم به دو اتهام اصلی دو پاپ نپرداخته. اتهام اولی حمایت یا سکوت در قبال تعرض کشیشان و اسقف‌ها به کودکان بود و اتهام دومی که دیروز درگذشت هم مماشات با کودتاچیان آرژانتین در 1976.

 

    نقش پاپ قبلی را آنتونی هاپکینز بازی می‌کرد و نقش مقابل یا همین پاپ آرژانتینی را جاناتن پرایس.

    

   فیلم البته بی‌طرف نیست و جانب پاپ آرژانتینی را می‌گیرد. شاهکار فیلم صحنه‌ای است که اسقف اعظم آرژانتین به رم می‌رود تا در واتیکان اعلام بازنشستگی کند اما آن که بازنشسته می‌شود پاپ بندیکت است که زمینۀ جانشینی منتقد خود را فراهم می‌سازد. 

    فیلم در مواقعی و از طریق «گام شمار» پیام می‌دهد: توقف نکن، حرکت کن. یادآور شعر شاعر پارسی‌گو اقبال لاهوری است: هستم اگر می‌روم، گر نروم نیستم. ‌پاپ قبلی راز استعفای خود را برای اسقف اعظم آرژانتین که جانشین او می‌شود فاش می‌کند: صدای خدا را دیگر نمی‌شنوم.

 

   مرگ پاپ، بهانه‌ای است تا دوباره به تماشای فیلم زیبای «دو پاپ» بنشینیم. اگر تلویزیون ایران با این همه شبکه گرفتار نگاه‌های تنگ نبود می‌توانستند آن را نمایش دهند چرا که نه صحنۀ تن‌کامگی دارد و نه خشونت.  (‌در دهۀ 60 خورشیدی که دو کانال بیشتر نبود  فیلم آهنگ برنادت را هر سال می‌گذاشتند با آن دیالوگ مشهور: پدر و پسر و روح‌القُدُس/ آشه رو بخور هیچی نپرس!) وجه جالب دیگر فیلم این که هر دو بازیگر بریتانیایی‌اند اما چون یکی در فیلم نقش پاپ آلمانی را بازی می‌کند و دیگری اسقف اعظم و بعدتر پاپ آرژانتینی را به زبان انگلیسی طعنه می‌زنند.

 

     با این که پاپ فرانسیس فقید به نسبت سلف خود اسلام‌ستیز نبود و مردمی‌تر به نظر می‌رسید اما در قبال کشتار غزه نقش مورد انتظار را ایفا نکرد. شاید گفته شود وقتی یک طرف جنگ یهودیان‌اند و سوی دیگر هم مسلمانان غزه، از رهبر مسیحیان کاتولیک چه کاری برمی‌آمد؟ اگر مهم‌ترین حامی اسراییل و نتانیاهو آمریکا نبود این توجیه پذیرفتنی بود اما یادمان باشد جو بایدن رییس جمهوری سابق آمریکا کاتولیک بود.

 

     به بهانۀ مرگ پاپ فرانسیس دیالوگ مشهور "دوپاپ" را یادآوری می کنیم: وقتی هیچ کس مقصر نیست، همه مقصریم!

 

 

    از رفتارهای متفاوت پاپ فرانسیس فقید می توان به سفر بی سابقه او در 4 اسفند 1399 به نجف و دیدار با مرجع عالی شیعیان اشاره کرد. 

     این که رهبر واتیکان پای پیاده، خیابان ضلع جنوبی حرم امام علی علیه‌السلام را طی کند تا به خانۀ آیت‌الله سید علی سیستانی برود و شرط مرجع عالی برای حاضر نبودن هیچ یک از مقامات ارشد عراقی برآورده شود و قریب یک ساعت با هم گفت‌و‌گو کنند اهمیت فراوان داشت و کافی است به یاد آوریم رهبران ادیان کمتر ملاقات‌هایی از این دست دارند چون بر حقانیت مطلق خود تأکید دارند و جایی برای پذیرش دیگری باقی نیست.

 

      دیدار این دو اما نه برای بحث بر توحید یا تثلیت، مصلوب شدن یا نشدن عیسی مسیح، تحریف شدن یا نشدن انجیل و موارد احتلافی متعدد دیگر که دربارۀ انسان های گوشت و پوست و استخوان‌دار بود؛اقدامی نمادین از جانب پاپ فرانسیس که آیت‌الله سیستانی را ندا و صدای اسلام خواند نه داعش را و این برای دنیای تشیع یک افتخار بزرگ به حساب آمد.