فرهاد طالبیان: زمین‌لرزه‌ای شدیدی با بزرگای  ۶.۲ در دریای مرمره در ۴۰ کیلومتری  استانبول ترکیه را  در ساعت ۱۲:۴۹ دقیقه ظهر امروز، سوم اردیبهشت به وقت محلی و ساعت ۱۳:۱۹ به وقت تهران لرزاند. تمام ایستگاه‌های سی و سه گانه شبکه لرزه نگاری باند پهن پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در سراسر ایران این زلزله را ثبت کردند. سازو کار زلزله امتداد لغز و کانون زمین لرزه در ژرفای تقریبی ۱۰ کیلومتری و در فاصله حدود ۴۰ کیلومتری جنوبغرب استانبول در داخل دریای مرمره واقع شده است.

مهدی زارعی،‌ استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی با تایید این اطلاعات می‌گوید: منطقه استانبول به دلیل نزدیکی به گسل آناتولی شمالی (NAF) از نظر لرزه‌ای فعال است و در طول تاریخ محل زمین‌لرزه‌های مهم متعددی بوده است. این سامانه گسله با سازو کار غالب امتداد لغز راستگرد  از سراسر شمال ترکیه می گذرد و به دلیل پتانسیل آن برای ایجاد زمین لرزه‌های بزرگ شناخته شده است. استانبول در معرض خطر یک رویداد بزرگ لرزه‌ای است و پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که هر لحظه ممکن است زلزله رخ دهد.

او با بیان اینکه این رویدادها اغلب از یک الگوی "مهاجرت" به سمت غرب پیروی می‌کنند، ادامه می‌دهد: با انتقال تنش در امتداد گسل پس از هر گسیختگی مهاجرت لرزه‌ای، پیشرفت گسیختگی‌های بزرگ به سمت غرب را از سال ۱۹۳۹ مشخص می کند البته بخش گسله دریای مرمره  به عنوان بحرانی‌ترین قطعه بدون گسیختگی از سال ۱۷۶۶ تا کنون باقی مانده است. زلزله ۱۰ سپتامبر ۱۵۰۹ دریای مرمره (نزدیک استانبول) با بزرگای تخمینی ۷.۴ که به "آخرالزمان کوچک" معروف است، بخش زیادی از قسطنطنیه (استانبول) را ویران کرد و حدود ۱۰۰۰ تا ۱۳۰۰۰ نفر را کشت.

او می‌گوید: زلزله  ۱۷ اوت ۱۶۶۸ نزدیک ارزنجان، با بزرگای تخمینی   ۷.۸–۸.۰ یکی از بزرگترین زمین لرزه های ثبت شده در تاریخ آناتولی است که  باعث تخریب گسترده از ارزنجان تا دریای سیاه شد. ً ۴۰۰ کیلومتر از  سامانه گسله گسیخته شده است. در زلزله ۲۲ مه ۱۷۶۶ در  بخش دریای مرمره (نزدیک استانبول) گسل آناتولی شمالی بزرگای حدود ۷.۴ تخمین زده شد و بخش‌هایی از استانبول ویران  و حدود ۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ نفر کشته شدند. این آخرین گسیختگی بزرگ در بخش دریای مرمره، ایجاد شکاف لرزه‌ای فعلی در نزدیکی استانبول بوده است.

به گفته زارع در جنوب و شرق دریای مرمره زلزله های ۱۷ اوت ۱۹۹۹ و ۱۲ نوامبر ۱۹۹۹ به ترتیب با بزرگاهای ۷.۴ و ۷.۱ آخرین گسیختگی های مهم این گسل در جنوب شرق استانبول و   دریای مرمره هستند. بخش مرمره از شاخه شمالی  سامانه گسله آناتولی شمالی از سال ۱۷۶۶ طی ۲۵۹ سال اخیر فشار را در خود جمع کرده و تاکنون گسیخته نشده است.

او با بیان اینکه  از لحاظ تاریخی، استانبول حداقل ۳۴ زلزله شدید را در طول ۲۰۰۰ سال گذشته تجربه کرده است، می‌گوید: آخرین زمین لرزه بزرگ در این منطقه در سال ۱۹۹۹ در ایزمیت در حدود ۸۰کیلومتری جنوب شرق استانبول رخ داد که اثرات مخربی داشت و آسیب پذیری بسیاری از ساختمان های شهر را برجسته کرد. ارزیابی‌های کنونی نشان می‌دهد که تنها حدود یک سوم ساختمان‌ها در استانبول از نظر ساختاری در برابر فعالیت‌های لرزه‌ای تاب آور محسوب می‌شوند.

این استاد دانشگاه می‌گوید: تجمع تنش در امتداد قطعات گسله سامانه آناتولی شمالی (شاخه شمالی) در نزدیک استانبول  و وجود یک نبود لرزه ای در محل قفل شدگی گسل در مجاورت شهر استانبول موجب شده تا تخمین زده شود که در حدود ۶۵ تا ۷۰ درصد احتمال وقوع یک زمین‌لرزه با بزرگای ۷ یا بیشتر در این محدود تا سال ۲۰۴۰ وجود دارد.  علاوه بر این، این نگرانی وجود دارد که چنین رویدادی می تواند منجر به خسارت فاجعه آمیز شود، به طور بالقوه تا ۶۰۰ هزار  خانه را فرو بپاشد و میلیون‌ها نفر را تحت تاثیر قرار دهد.

 به گفته او در پی زمین‌لرزه امروز هشدارهای سونامی نیز صادر شده است. اگر گسیختگی قابل توجهی در گسل آناتولی شمالی در دریای مرمره رخ دهد می‌تواند سونامی با امواجی به ارتفاع تا ۱۰ متر ایجاد کند.

زارع اظهار می‌کند: گسله آناتولی شمالی یک گسل امتداد لغز سمت راست گرد است که در آن ورقه آناتولی نسبت به ورقه  اوراسیا با سرعت ۲ تا ۳ سانتی متر در سال به سمت غرب حرکت می کند.  گسیختگی کامل بخش مرمره سالانه گسله مزبور به طول حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ کیلومتری می‌تواند زلزله‌ای ۷.۰-۷.۸ ایجاد کند. تراکم جمعیت  ۱۶ میلیون نفر در استانبول و وجود بافت فرسوده و آسیب پذیر در حدود دو سوم از ساختمانهای استانبول نشان می دهد که بیشتر جمعیت استانبول در ساختمان های ضعیف  در معرض آسیب احتمالی از زلزله محتمل اصلی بعدی خواهند بود.

او ادامه می‌دهد: در این منطقه ساحلی رسوبات نرم در امتداد ساحل مرمره لرزش زلزله را تشدید می‌کنند. روانگرایی هم  در مناطق ساحلی به همراه وقوع احتمالی سونامی  با ارتفاع احتمالی امواج ۵ تا ۱۰ متر از سایر مخاطرات ناشی از یک زمینلرزه در استانبول هستند. تأسیسات حیاتی (بیمارستان‌ها، پل‌ها) ممکن است از کار بیفتند البته در این شهر از سال ۲۰۱۳ سیستم‌ هشدار پیش هنگام زلزله به ویژه برای قطع ایمن شبکه گاز و مترو استانبول عملیاتی شده و برای کاهش ریسک‌های ثانویه می‌تواند موثر باشد.

۴۷۴۷