سمیه تاج الدین: اکبرپور در حوزه‌ی ادبیات بزرگسال نیز دستی بر قلم دارد و برخی از کارهای او اقتباس سینمایی شده‌اند. یکی از دغدغه‌هایش تأکید بر هویت فرهنگ ایرانی است که در کتاب‌هایش مشهود است. او اخیرا نامزد جایزه‌ی آسترلیندگرن ۲۰۲۵ سوئد و نامزد جایزه‌ی ۲۰۲۶ هانس کریستین اندرسن دانمارک شده است. همین امر سبب شده تا با او گفتگویی داشته باشیم که در ادامه می‌خوانید:
چرا نویسندگان ایرانی کودک و نوجوان کمتر شناخته شده‌اند؟
اگرچه این روند نسبت به سی سال پیش بهتر شده است؛ اما متاسفانه جامعه‌ی ادبی هم آن‌چنان که باید و شاید نویسندگی کودک و نوجوان را جدی نگرفته است. در پاسخ به این سؤال باید گفت که سیاست و اقتصاد در عدم شناخت نویسندگان داخلی به نسل جدید بی تأثیر نبود. امروزه نوجوان ایرانی به فضای مجازی دسترسی دارد و می‌داند که پاسپورت ایرانی او اعتبار چندانی در جهان ندارد؛ او هر روز شاهد روند نزولی دلار و نابسامانی اقتصاد و بی اعتباری ریال است؛ همین عوامل باعث می‌شود روی علایق و عرق ملی او تأثیر بگذارد. وقتی اجناس خارجی را بهتر از کالاهای ایرانی می‌دانند و جنس ایرانی نمی‌خرند؛ کتاب ایرانی را هم نمی‌خرند.
از موضوعات مهمی که جامعه شناسان و روانشناسان سراغش نمی‌روند، هویت ملی است که به سرعت دارد کمرنگ می‌شود. من در مدارس بسیاری رفت و آمد دارم، متأسفانه افتخار دانش آموزان این است که کتاب ایرانی نمی‌خوانند، نه اینکه احساس سرشکستگی کنند، نه اینکه احساس خجالت کنند؛ بلکه ۹۰ درصد آنها افتخار می‌کنند که ما اصلا کتاب ایرانی نمی‌خوانیم.
بعد از اینکه برای نوجوانان کلاس می‌گذاریم، تازه می فهمند که کتاب ایرانی خوب است. تا زمانی که کتاب ایرانی در دسترس‌شان نیست، با غرور می‌گویند که کتاب ایرانی نمی‌خوانیم. آنها کتاب‌های ایرانی نخوانده‌اند که به این نتیجه برسند که این کتاب‌ها بهتر است یا بدتر؛ افتخار از راه کتابخوانی و مطالعه‌ی کتاب‌های ایرانی به دست نیامده است؛ این افتخار از راه اقتصاد ضعیف، از وضعیت سیاسی نامناسب، جنگ و ناامنی، چالش‌های متعدد با همسایگان و کشورهای مختلف ایجاد شده است.
چطور می‌توان کودکان و نوجوانان را به کتابخوانی ایرانی تشویق کرد؟
ترجمه و تبادل فرهنگی بسیار خوب است. در حالی که حمایت از کتاب‌های داخلی روالی دارد. مثلا در جشنواره‌ی لاک پشت پرنده بیش از نود و پنج درصد کتاب‌های خارجی مورد توجه قرار می‌گیرد تا کتاب‌های داخلی. این جشنواره کل ادبیات ایران را در مقابل ادبیات جهان می‌گذارد. مثل این است که تیم ملی فوتبال ایران با منتخب تیم فوتبال جهان بازی کند. طوری که اصلا مشخص نیست که در این جشنواره از ناشران خارجی حمایت می‌شود یا از ناشران داخلی. اگر بنا باشد حرمت گذاشته شود و حمایت شود، باید ادبیات ایران جداگانه بررسی شود و ادبیات ترجمه جداگانه.
یکی از راه‌های دیگر این است که داستان‌های خوب در کتاب‌های درسی وارد شود. به طور مثال طنز فارسی در کتاب‌های درسی وجود ندارد. چرا که بچه‌ها باید ذهنیت بهتری نسبت به ادبیات غنی فارسی پیدا کنند تا اینکه چهره‌های عبوس ادبیات وارد شود.
کتاب‌های اول تا ششم دبستان جذابیت ندارد و دروس پر شده از پیام‌های اخلاقی که بچه‌ها را متنفر می‌کند از این فرهنگ. بار اخلاقی و آموزشی در کتاب‌های فارسی مدارس زیاد است؛ در حالی که ادبیات باید حس تخیل، حس پرواز، حس خوشی به کودک بدهد. وگرنه تعلیمات دینی و تعلیمات اجتماعی همان کارکرد آموزشی و اخلاقی را دارد. ادبیات کارش تعلیمات نیست. بنابراین از دوره‌ی مدرسه این ذهنیت منفی نسبت به ادبیات فارسی در ذهن بچه‌ها شکل می‌گیرد که در نوجوانی با افتخار می‌گویند ادبیات فارسی نخوانده‌اند و از آن اکراه دارند.
سازمان‌ها و نهادهای مختلف چطور از نویسندگان حوزه کودک و نوجوان حمایت کنند؟
متاسفانه اراده‌ای برای حمایت از این نویسندگان وجود ندارد. وزارت فرهنگ و ارشاد و آموزش و پرورش باید کتاب‌های منتخب و برگزیده کانون پرورش فکری کودک و نوجوان، یا برگزیده‌ی کتاب سال جمهوری اسلامی و یا جشنواره لاک پشت پرنده را خریداری کند و در میان جامعه و مدارس توزیع کنند. این کتاب‌ها را باید در میان جامعه بفرستند؛ یا کتاب‌هایی که جوایز بین المللی کسب کرده‌اند باید در میان نهادهای مختلف برای توزیع معرفی شوند که متأسفانه این اتفاق انجام نمی‌گیرد.
چه چیزی باعث ماندگاری یک اثر برای کودکان و نوجوانان می‌شود؟
ماندگاری اثر به عوامل متعددی نیاز دارد و قاضی نهایی زمان است. منتقد فقط می‌تواند حدس بزند و احتمال بدهد که چه اثری ماندگار است و چه اثری رفتنی؛ اما در نهایت زمان است که مانایی یک اثر را اثبات می‌کند.
وظیفه‌ی نویسنده این است که قواعد درام را رعایت کند، از خلاقیت‌های فردی‌اش استفاده کند و اثری نو خلق کند؛ اینکه اثری می‌ماند یا نه به اختیار و اراده‌ی او نیست.
از بین آثاری که نوشتید به کدام‌یک از کتاب‌های‌تان علاقه دارید؟
قطار آن شب، شب بخیر فرمانده، غول و دوچرخه، واژه‌های نفهم، جز من به هیچ خری فکر نکن.
شما سال ۲۰۲۵ نامزد دریافت جایزه آسترلیند گرن و برای سال ۲۰۲۶ کاندید جایزه هانس کریستین اندرسن شدید، این دو جایزه را چطور مقایسه و ارزیابی می‌کنید؟
جایزه آسترلیندگرن هر سال برگزار می‌شود و چند سالی است که برگزار می‌شود، اگرچه به لحاظ مالی مبلغ قابل توجهی می‌پردازند، اما جایزه هانس کریستین اندرسن اهمیت ویژه‌ای دارد؛ چرا که این جایزه حدود صد سالی است که قدمت دارد و هر دو سال برگزار می‌شود و به یک نویسنده و یک تصویرگر تعلق می‌گیرد که در راستای نویسندگی در حوزه‌ی ادبیات کودک و نوجوان، فعالیت مداومی انجام داده باشد.
و حرف آخر:
مروّجان کتاب در کنار کتاب‌های خارجی و ترجمه شده، کتاب‌های ایرانی را هم معرفی و ترویج دهند؛ چرا که متاسفانه ادبیات فاخر ایرانی در میان کتاب‌های ترجمه و خارجی گم شده است.
۵۷۵۷
