به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، برنامه گفتگوی ویژه خبری چهارشنبه شب صدا و سیما با موضوع " اولویت گزینی تصویب آیین نامه‌های برنامه هفتم " با حضور آقایان محمدرضا پور ابراهیمی - رئیس کمیسیون اقتصادی دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام، ابراهیم عزیزی - عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، علی حیدر نوری - مشاور رئیس کل دیوان محاسبات و آقای پورمحمدی - رئیس سازمان برنامه و بودجه برگزار شد.
مقدمه مجری: رئیس مجلس شورای اسلامی دیروز برنامه هفتم را مهم‌ترین و تنهاترین سند قانونی کشور برای ۵ سال پیش رو دانست و بر لزوم تنظیم آیین نامه ها، اساسنامه‌ها و دستورالعمل‌های برنامه هفتم تاکید کرد. آقای قالیباف با تاکید بر این که باید اولویت بندی در دولت اتفاق بیفتد گفت: الان تنها ۲۳ درصد آیین نامه‌ها پیش رفته که باید چاره جویی کنیم راجع به تصویب آیین نامه‌ها چه اولویت‌هایی در این تصویب باید مدنظر قرار بگیرد و چرا فرآیند تا الان به این میزان پیش رفته موضوعی است که در گفتگوی ویژه خبری امشب به آن خواهیم پرداخت.
سوال: آقای پورابراهیمی این ۲۳ درصدی که آقای قالیباف اعلام کردند در تصویب آیین نامه‌ها اگر عدد دقیق هم همین باشد، به زعم جنابعالی هم کند دارد پیش می‌رود ماجرا؟
پورابراهیمی: با توجه به این که برنامه هفتم توسعه با مقداری تاخیر نسبت به آن هدفگذاری که ما در زمان تصویب آن در مجلس داشتیم، همراه شد یعنی تقریبا ۴ تیرماه سال گذشته ۱۴۰۳ که قرار بود که از اول فروردین ۱۴۰۳ شاهد اجرا باشیم تقریبا با چندماه تاخیر رسما از مجلس ابلاغ شد به دلیل این که حجم برنامه و کار برنامه زیاد بود و موضوعات مربوط به آن در مجمع تشخیص مصلحت نظام در حال نهایی شدن بود عملا این تاریخ انجام شد و تقریبا یکی دو هفته بعد از آن هم توسط دولت که در آن زمان سرپرست دولت آقای دکتر مخبر بودند بعد از شهادت شهید رئیسی، این ابلاغ شد. عملا اولین نکته مطرح در این است که اگر چه قرار بود ما سال اول برنامه را از فروردین ۱۴۰۳ شروع کنیم ولی عملا از برج ۴ برنامه ابلاغی و قانونی به دستگاه‌ها شکل گرفت و بعد از آن هم ما مواجه شدیم با انتخابات ریاست جمهوری و تغییرات دولت تا استقرار دولتی که طبیعتا باید می‌آمد و کار را شروع می‌کرد، این اتفاق عملا باعث شد بخش زیادی از آن چیز‌هایی که در قالب رویکرد برنامه‌ای باید طبق آنچه را که جدول زمان بندی بود و قرار بود تا پایان سال اول که اسفند ماه در زمان تصویب مدنظر ما بود در مجلس، این کار محقق نشود الان هم گزارشاتی که مجلس ارائه کرده و یا گزارشاتی که ما در مجمع تشخیص اخذ کردیم تقریبا همین است، عدد‌ها حول و حوش مثلا ۲۷ تا ۲۸ درصد نهایتا آخرین عدد رقم‌هایی است که می‌توانیم به آن اشاره کنیم، لذا برآورد این است که بیش از یک سوم یا اگر بخواهیم آن عدد ریاست محترم مجلس اشاره کنیم بیش از یک چهارم تحقق پیدا نکرده و این موضوع نیازمند این است که در چند بعد ما حتما این موضوعات مرتبط با اهداف برنامه را مدنظر قرار دادیم. اولین نکته به دلیل حجم بسیار بالای احکامی که در برنامه هفتم قرار گرفت به دلیل ضرورت‌ها و یا آن چیزی که به هر شکل دستگاه‌ها به دنبال آن بودند که احکام قانونی مدنظرشان را در متن قانون بیاورند نمایندگان مجلس به همین شکل، منجر شد به این که بیشترین احکام در کل برنامه‌های توسعه در کشور در برنامه هفتم قرار بگیرند که ما مقایسه کنیم با برنامه ششم، احکامی که در این جا آمده و تکلیف کرده خیلی از موضوعات را در خصوص اجرا به دولت، تقریبا دو برابر احکام برنامه ششم توسعه است حجم اینها هم بسیار زیاد است الان نگرانی جدی در مجمع داریم و آن این است که اگرچه دولت مکلف است و برنامه زمان بندی آن هم باید طبق زمان مقرر ارائه کند خود ما هم در حوزه نظارت بر اجرا سیاست‌های رهبری که این قانون مستحضرید یکی از مهم‌ترین قوانینی بوده که ذیل سیاست ابلاغی شکل گرفته و نظارت مجمع بر خصوص آن هم بر اساس همان برنامه زمان بندی خواهد بود، اگرچه این وضعیت وجود دارد ولی به نظر می‌رسد آن چیزی که الان دارد اتفاق می‌افتد این است که دولت برای این که بتواند سریع‌تر به آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌های خود برسد و تعداد آنها خیلی زیاد است و همین گزارشی هم که شما اشاره کردید، بخشی از اینها دارد کیفیت خودش را از دست می‌دهد و ما نگرانی جدی در این خصوص داریم، یعنی این که سازمان برنامه بعنوان دبیر شورای راهبری که در قانون برنامه برای آن دیده شده، پیش نویس‌های مربوطه را، آن گزارش‌ها و اطلاعاتی که ما حداقل داریم آماده می‌کند و طبیعتا بعنوان دبیر باید این همکاری را داشته باشد، اما آن کسی که باید اجرا کند احکام برنامه را که برای هر کدام از آنها تکالیفی مشخص شده، آن باید بگوید که محدودیت هایش چیست و احکام مرتبط با آن را در پیش نویس‌های آیین نامه‌ها لحاظ کند، به نظر می‌رسد الان محوریت را سازمان برنامه گرفته در حالی که دستگاه‌های اجرایی مکلفند اینها را اجرا کنند، پشتیبانی بودجه‌ای و برنامه‌ای بعهده سازمان است این را حتما همه قبول دارند، اما این که کیفیت کار تدوین برنامه‌ها هم بخاطر تسریع در آن فدای موضوعات مرتبط با جدول زمان بندی شود یکی از دغدغه‌های جدی است که به نظرم می‌رسد الان جای بحث دارد و انشاالله هم دولت تسریع کند در انجام کار و هم کیفیت آن اتفاقاتی که باید در دستورالعمل‌ها و آیین نامه‌های اجرایی، تهیه برنامه‌هایی که باید انجام شود تعداد خیلی زیادی الان برنامه بعهده دولت است که باید بر اساس آن ارائه کند که اگر من بخواهم اشاره بکنم، ۱۱۲ مورد آیین نامه اجرایی است، ۳۱ دستورالعمل است، ۲۵ طراحی سامانه است، ۶۴ تدوین برنامه است که این یکی از نکات برنامه هفتم این است که در درون برنامه هفتم ما حدود ۶۴ برنامه هم باز داریم یعنی در برنامه باز برنامه جدیدی هم شکل گرفته و ۱۴ مورد تدوین سند است، یعنی اینها مهم‌ترین بحث‌ها است، طبیعتا این که همه اینها با این حجم، حالا سال قبل را طبیعتا هم تاخیر در ابلاغ، هم تغییرات در دولت یک امری بود که نمی‌شود آن را مدنظر قرار نداد تاخیری ایجاد کرده، طبیعتا امسال دولت باید جبران کند، اما نگرانی ما این است که اگر قرار باشد با این سرعت با این رویکرد جلو برود این فدای کیفیت کاری شود که ما می‌خواهیم خروجی بگیریم، چون هدف از برنامه تدوین دستورالعمل ساده‌ای نیست تدوین دستورالعملی است که باید به خروجی برسد خروجی آن باید شاخص‌های مدنظر برنامه را پوشش بدهد بعنوان مثال اگر ما بخواهیم مثلا اشاره کنیم اگر قرار است برنامه ۵ ساله هفتم توسعه و نرخ رشد سالانه آن که به طور متوسط ۸ درصد هدفگذاری شده به آن برسیم یکی از نیازهایمان این است که جدول منابع مرتبط با این را داشته باشیم، الان سال اول برنامه تقریبا رو به اتمام است اگر از زمان ابلاغ بگیریم یکی دو ماه دیگر تمام می‌شود تا پایان جدول برنامه باید ارائه می‌شد تا الان که من خدمت شما هستم ما از جدول برنامه که منابع تحقق نرخ رشد هشت درصدی را می‌خواهد رقم بزند هیچ اطلاعی نداریم، لذا می‌خواهم بگویم اینها اولویت‌های مهم تری است اگر ما می‌خواهیم و پیشنهاد بنده بعنوان نظر کارشناسی این است که اگر قرار است با این حجم کار کنیم اولویت بندی اینها یک ضرورت اجتناب ناپذیر است، یعنی نباید در سطح حرکت کنیم، سطحی که تحقق اهداف ما را با آن شاخص‌هایی که نمونه آن را عرض کردم نرخ رشد هشت درصدی به حداقل می‌رساند از آن طرف نمی‌توانیم در عمق چیزی که اولویت‌های نظام است به آن دسترسی پیدا کنیم خیلی از این شاخص‌ها اگر بخشی از آنها هدفگذاری شود، در داخل آن شاخص‌های بعدی هم تحقق پیدا می‌کند یعنی ما اگر آنها را اولویت نگذاریم این محدودیت است لذا عدد، عددی است که اعلام شده حول و حوش همین است گزارش ما حدود ۲۷ درصد تحقق آن تکالیف دولت در سال اول برنامه است تقریبا که الان به یک سال آن نزدیک می‌شویم ولی آن نگرانی که عرض کردم به قوت خود باقی است.
سوال: آقای عزیزی شما هم این نگرانی را دارید که تدوین و تصویب آیین نامه‌ها یک زمانی بخاطر این که از زمان عقب هستیم کیفیت را فدا کند و از کیفیت لازم برخوردار نباشد بعد خروجی‌هایی که مورد انتظار است اتفاق نیفتد؟
عزیزی: این برنامه بر اساس سیاست‌های کلی نظام توسط مقام معظم رهبری به استناد بند یک اصل ۱۱۰ قانون اساسی سند حاکم بر برنامه است. برنامه وقتی که تصویب شد واقعا تعامل بین دولت و مجلس بود. یعنی این اولین برنامه‌ای است که اصل ۷۵ یعنی بار مالی در آن رعایت شده با نظارت شورای محترم نگهبان؛ همین طور انطباق با سیاست‌های کلی دارد، چون مستحضر هستید به استناد بند ۲ اصل ۱۱۰ قانون اساسی هیئت عالی نظارت تشکیل شده و این هیئت هم تایید کرده، پس هم منطبق با سیاست‌ها است هم خلاف قانون اساسی و شرع نیست و هم بار مالی آن تامین شده، نکته بعدی این برنامه مسئله محور است، اولویت محور است، عدد دارد، رقم دارد، سنجه دارد، سال اول، پایان برنامه، اینها همه قابل کنترل است. در ۲۴ فصل تنظیم شده، در ابتدای هر فصل آن سنجه‌های عملکردی دقیق اهداف رقومی، عددی همه ذکر شده است، مهم‌ترین نکته در برنامه اجرای صحیح، کامل و به موقع است که می‌تواند ما را به اهداف برساند. نکته بعدی برنامه باید محور باشد، یعنی همه قوانین، همه لوایح، همه آیین نامه ها، تصویب نامه ها، در جهت برنامه باشد، تقویت برنامه باشد، نه تنها مغایر نباشد بلکه خارج از برنامه هم نباشد و همین طور منطبق باشد، نکته بعدی بودجه سنواتی باید دقیقا یک برش یکساله از برنامه باشد البته به تناسب سال، ممکن است سال اول بیشتر، سال دوم کمتر، این به طور دقیق باید رعایت شود و از همه مهم‌تر باید مقتضی موجود باشد، مانع مفقود باشد، یعنی لوازم برنامه محقق شود، از مهم‌ترین لوازم برنامه همین آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌ها و سند‌ها و طرح‌های اقدام و برنامه‌های عملیاتی و همین طور در قانون ما بعضا می‌نویسیم اقدام قانونی، اقدام قانونی مستحضر هستید ممکن است قانون باشد آیین نامه اش را بنویسند، ممکن است نباشد و لازم باشد حتما دولت لایحه تقدیم مجلس کند، همه اینها باید باشد. پس بنابراین باید مقتضی موجود مانع مفقود باشد، این برنامه شفافیت دارد، ۷۰ سامانه شفاف در آن پیش بینی شده، بسیار دقیق و روشن و همین طور جلوگیری می‌کند از عدم تعارض‌های منافع، آن هم احکام بسیار قوی در آنجا پیش بینی شده، به نظرم می‌آید که دولت باید تمام همت خودش را قرارگاهی، اجرایی، عملیاتی بر اجرای صحیح کامل به موقع برنامه، نه تنها دولت بلکه شرکت‌های دولتی و حتی اطمینان بخشی به مردم، چون اقتصاد در برنامه مردمی سازی اقتصاد پیش بینی شده است.
سوال: شما اشاره کردید که در پایان هر سال عدد و رقم‌ها مشخص است، قابل سنجش است، به قول آقای پورابراهیمی دو ماه دیگر یک سال آن تمام می‌شود، قطعا خیلی از این عدد‌ها اتفاق نیفتاده، الان تکلیف چیست؟
عزیزی: آسیب شناسی که صورت گرفته، همان سوال اول شما که فرمودید این لوازم، این آیین نامه‌ها اگر تاخیری در آن باشد یا خدایی نکرده تعطیلی باشد چه خسارتی؟ خسارت آن غیرقابل جبران است قطعا، در برنامه ششم ۵۸ آیین نامه پیش بینی شده بود ۳۱ مورد دارای مهلت بود ۲ مورد آن در مهلت انجام گرفته بود این آسیب شناسی صورت گرفت و علیرغم این که دو سال هم تمدید شد تا پایان آن دو سال یعنی ۷ سال هم ۶ مورد از آیین نامه‌ها تصویب نشد، در این برنامه ۳۲۱ آیین نامه، دستورالعمل، برنامه، طرح اقدام و از این قبیل پیش بینی شد. تاکنون مستحضر هستید این قانون در سوم مرداد ۱۴۰۳ لازم الاجرا شده، چون بعد از ابلاغ و درج در روزنامه رسمی ۱۵ روز بگذرد اینها را محاسبه کنید می‌شود ۳ مرداد ۱۴۰۳ لازم الاجرا شده. بر این پایه داریم صحبت می‌کنیم. بر این پایه تاکنون ۷۵ مورد تصویب شده که همان حدود ۲۳ درصد می‌شود پس مهلت ۲۱۰ آیین نامه پایان پذیرفته و ۳۶ مورد فعلا مهلت دارد از دولت انتظار داریم آن ۳۶ مورد را در مهلت خودش انجام دهد و نسبت به تصویب آن ۲۱۰ مورد هم اقدام کند. مثلا آموزش و پرورش مقرراتی که مربوط به آموزش و پرورش است، میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی، بهداشت و درمان و محیط زیست است اینها حدود ۸۰ درصد تصویب نشده، مواردی که مربوط به وزارت تعاون، کار، جهاد کشاورزی، راه و شهرسازی، صمعت، علوم، نیرو، بانک مرکزی، امور اداری و استخدامی و مجموعه دولت و هیئت وزیران است. از ۵۰ تا ۸۰ درصد مصوب نشده، باید ۶۸ گزارش دولت در این مدت به مجلس تقدیم می‌کرد، یا نشده یا نامنظم بوده، نسبتا هم قابل قبول است. آنهایی که نسبتا قابل قبول بوده ۲۶ مورد گزارش است که نسبتا مناسب‌تر بودند نسبت به آن بقیه، وزارت نفت است و دادگستری و جهاد و اقتصاد و بانک مرکزی؛ از مهم‌ترین حکمی که در این برنامه برای این که بعد از ۵ سال نگوییم ۳۰ درصد، ۴۰ درصد انجام شد، بعضی وقت‌ها ۳۰ درصد ۴۰ درصد هم نیست یعنی واقعا هدر دادن منابع است، ما در این جا در قانون برنامه در ماده ۱۱۸ شورای عالی راهبری درست کردیم، مصوب شده، این چه می‌گوید؟ این خیلی مهم است یعنی واقعا این شورای عالی راهبری از مهم‌ترین احکام برنامه است، شما برنامه را وقتی می‌خواهید اجرا کنید و صحیح و کامل و به موقع، علاوه بر آن آیین نامه‌ها و مقدمات و تامین منابع مالی، چه اتفاقی باید بیفتد؟ یک: ما باید همواره نظارت کنیم که این قانون یعنی تامین حسن اجرای قانون، باید هماهنگی دستگاه‌ها صورت بپذیرد، باید فهم مشترک در دولت بوجود بیاید، باید برای این برنامه‌ها برنامه.
سوال: من همان سوالم را دوباره می‌خواهم تکرار کنم، الان ما شورای عالی راهبری هم داریم شما فرمودید که عدد و رقم در این برنامه آمده، قابل سنجش است، قابل ارزیابی است، من می‌گویم چند ماه دیگر یک سال اول برنامه تمام شده، به هر دلیلی خیلی از آنها اتفاق نیفتاده، الان تکلیف چیست و الان چه اتفاقی می‌افتد؟
عزیزی: این را می‌خواستم عرض کنم، یعنی ما ببینیم این شورا باید چه کار کند؟ باید برنامه عملیاتی روشن داشته باشد، بگوید که مثلا در سال اول می‌خواهد یک اقدام صورت بگیرد به چه صورت؟ باید تامین منابع را پیش بینی کند، مثلا این منابع از اعتبارات بودجه‌ای اینها از شرکت‌ها است اینها از بانک‌ها است و از این قبیل و باید برای تحقق این که چند بار دارم تکرار می‌کنم، چون در احکام پیش بینی شده کامل، صحیح، به موقع باید تکالیف انجام بگیرد و تضمین داشته باشد تحقق برنامه ها، نظارت دائمی و موثر صورت بگیرد، چه کار کنند؟ موانع را بردارند و مقتضیات را محقق کنند، برای این کار یک پیش بینی خیلی خوب صورت گرفته، در هر دستگاهی دو ناظر پیش بینی شده، ناظر اجرایی و ناظر مالی، ناظر اجرایی به طور دائم رصد می‌کند که این برنامه‌ای که می‌خواست اجرا شود آیا تامین منبع شده؟ آن ناظر اجرایی نظارت می‌کند که آیا دارد درست عمل می‌شود؟ اصلا عمل می‌شود؟ این را گزارش می‌دهد به شورای عالی راهبری. شورای عالی راهبری یک کار بسیار مهم دارد و آن هم این است که باید ظرف شش ماه یعنی از ۳ مرداد ۱۴۰۳، شش ماه، ما نگفتیم که از اول سال، از لازم الاجرا شدن قانون، ظرف شش ماه باید برنامه تامین ۵ ساله را ارائه می‌داد.
سوال: الان داده؟
عزیزی: نه، باید در این برنامه پیش بینی می‌کرد به تفکیک سال به چه صورتی است؟
سوال: تمام نکاتی که شما فرمودید درست، ما یک یک برنامه‌ای نوشتیم عالی، اصلا مو لای درز این نمی‌رود از هر لحاظی که بگویید، ضمانت‌ها در آن دیده شده، ناظرین آن دیده شدند، شورای عالی راهبری در آن دیده شده همه این ها، من هنوز به پاسخ سوالم نرسیدم که الان یک سال از برنامه تقریبا دارد می‌گذرد خیلی از این اتفاقات نیفتاده، الان تکلیف چیست؟ با تمام این جزئیاتی که جنابعالی فرمودید ما الان تکلیف مان مشخص نشده.
آقای علی حیدر نوری، مشاور رئیس کل دیوان محاسبات، از دیگر استودیو با ما همراه هستند، آقای نوری شما تحلیل تان چیست؟ الان داریم می‌گوییم برنامه هفتم چنین است و چنان است و در آن خیلی اتفاقات ویژه‌ای افتاده، این طور نوشتیم، ضمانت‌ها و همه موارد را در آن دیدیم، الان صحبت از این است که یک سال تقریبا از برنامه دارد می‌گذرد به هر دلیلی تمام این دلایلی که مطرح می‌شود، تغییرات دولت، انتخابات آنچه که در سال گذشته پشت سر گذاشتیم کاملا قابل درک است، اصلا بحث من این نیست که چرا این اتفاقات نیفتاده، ولی بهرحال برنامه دارد می‌گوید که من پایان یک سالم باید این خروجی‌ها را می‌داشتم، آقای عزیزی اشاره کردند که عدد و رقم‌های قابل سنجه در آن است و اینها اتفاق نیفتاده، الان تکلیف چیست، آقای دکتر پورابراهیمی راجع به آیین نامه‌ها می‌گویند پیشنهادشان این است که اولویت گزینی کنیم برای تصویب آیین نامه ها، ارزیابی شما چیست؟ فکر می‌کنید که می‌توانیم این مافاتی که گذشته را جبران کنیم یا نه؟
نوری: برنامه هفتم یکی از بهترین برنامه‌هایی بوده که نسبت به ۶ برنامه گذشته تدوین شده، این برنامه ۲۴ فصل دارد ۱۲۰ ماده دارد، حدود ۸۰۰ حکم دارد، ۳۲۱ هدف کمی که بایستی بین ۵ سال دولت تقسیم کند تکلیف هر هدف کمی را در سال مشخص معین کند، به نظر این حقیر و تجربه‌ای که ما در برنامه ششم داشتیم، دیوان محاسبات یک گزارش ارزیابی از برنامه ششم که نقاط ضعف و قوت آن را استخراج کرد ما آنجا ۷۹ بندی که نیاز به حکم یا تدوین آیین نامه و دستورالعمل داشت ۱۹ حکم تا پایان برنامه ششم اصلا حکمی برای آن تهیه نشد یعنی اصلا کسی به حکم آن توجهی نکرد ولی برنامه هفتم به دلیل این پیوستگی که بین احکام آن وجود دارد و اهداف کمی آن وجود دارد باید رشد ۸ درصد را محقق بسازد لازم است و اجبار داریم که آیین نامه‌های اجرایی آن به موقع تدوین شود این یک اصل است که همه باید بپذیریم و نمی‌شود از هیچکدام آن چشم پوشی کرد، نکته‌ای که هست دولت بالاخره ۶ ماه اول پارسال نبود ۶ ماهه دوم تقریبا تشکیل شد، تا معاونین آن استقرار پیدا کنند چند ماهی دولت با تاخیر تشکیل شد، توقع نباید داشته باشیم بگوییم دولت همین مدت باید کل آیین نامه‌ها را تدوین می‌کرد. نکته‌ای که وجود دارد دولت بالاخره شش ماهه اول پارسال نبود و شش ماه دوم تقریبا تشکیل شد حالا تا معاونین آن استقرار پیدا کند یک چند ماهی دولت با تاخیر شکیل شد، توقع نداریم و نباید داشته باشیم که دولت در همین مدت کل آیین‌ها را تدوین می‌کرد ولی توقع و انتظار داریم تا پایان سال کل آیین‌نامه‌های اجرایی تدوین شود، چون آیین‌نامه اجرایی کلاً یک حسنی که برنامه هفتم دارد در خصوص این دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌ها، شیوه‌نامه‌ها، اسناد، اقدام بستر‌هایی که باید فراهم کند قید زمان داریم گفته در سه ماه بعد از لازم‌الاجرا شدن این قانون، شش ماه بعد از لازم الاجرا شدن این قانون باید این دستورالعمل تهیه شود توی این قسمت یک تاخیری وجود دارد توقع و انتظار این است که دولت امکاناتش را تجهیز کند، چون اگر این آیین‌نامه‌ها تهیه نشود اصلاً حکم مغفول می‌ماند حکم اجرا نمی‌شود تکلیف دستگاه اجرایی را باید مشخص کنیم.
در آیین‌نامه‌های اجرایی، انتظاری که دولت در این مدت البته خوب خوشبختانه سرعت گرفته خیلی از آیین نامه‌ها سازمان برنامه تهیه کرده در کمیسیون‌های دولت هست امیدوارم تا پایان سال بتوانیم ادعا کنیم که تا پایان شش ماهه اول امسال که آیین‌نامه‌ها تقریباً جمع جور شده و نکته بسیار مهم این آیین‌نامه‌ها هر کدامشان یک وزنی در تحقق اهداف برنامه دارد. برخی برای ما حیاتی هستند اولویت دارند اصل هستند مثلاً در خصوص تجهیز منابع برای پیشرفت کشور برای رشد هشت درصدی نیاز به آیین نامه اش داریم. نیاز داریم که دولت جدول منابعی که نیاز هست رشد هشت درصدی را تحقق ببخشد ارائه کند که قابل نظارت باشد و بشود نظارت کرد، پیشنهادم این است که دولت انشاءالله تسریع بخشد و آیین‌نامه‌ها و تصویب آیین‌نامه‌ها و تهیه شان البته با حفظ کیفیت. آقای دکتر ببینید این برنامه‌ها با دقت نوشته شده و عمق بسیار خوبی هم دارد اگر بتوانیم به رفاه اجتماعی برسیم بخواهیم به رشد هشت درصد برسیم، ناترازی‌ها را حل کنیم حتماً نیاز به این آیین‌نامه‌ها دارد و باکیفیت و مشارکت همه دستگاه‌ها اجرایی آیین نامه‌ها تدوین شود.
سوال: آقای دکتر پورمحمدی رئیس سازمان برنامه و بودجه روی خط ارتباطی ما هستند راجع به آیین‌نامه‌های برنامه هفتم دوستان در استودیو یک بخشی نگران کیفیت تدوین آیین نامه هستند که به جهت اینکه به لحاظ زمان عقب هستیم این کیفیت فدای این زمان نشود و بعد توی بحث اولویت بندی این میزانی که الان تدوین شده بر اساس اولویت‌بندی‌ها تدوین شده یا خیر؟
پورمحمدی: یک مقداری اطلاعات را دقیق کنم، چون شاید دوستان عزیز اطلاعات دقیق در اختیارشان نباشد نکته اول اینکه قانون برنامه هفتم هزار و سیصد و دو تکلیف را برای دولت در نظر گرفته که دولت باید این تکالیف را انجام دهد و دویست و بیست برنامه و آیین نامه اجرایی که آیین نامه‌های اجرایی آن باید توسط دستگاه‌ها و سازمان برنامه و بودجه به تصویب دولت برسد. از این دویست و بیست تقریبا ۲۲ تا از این موارد برنامه است و صد و نود و هشت تا هم آیین‌نامه هست. از این تعداد تا الان صد و بیست آیین‌نامه توسط سازمان برنامه و بودجه تدوین شده و نزدیک تقریباً صد تای اینها توی دولت رسیده در کمیسیون‌ها و شصت و پنج آئین نامه و دستور العمل الان به تصویب دولت رسیده، برای اینکه سرعت عمل را تصویری به ذهن مبارکتان بیاید که چگونه هست این شصت و پنج آیین نامه‌ای که تا الان مصوب شد و ابلاغ شد غیر از آن صد و بیست تایی که تدوین شده و در دستور کار هست، در کل برنامه ششم تمام آیین نامه‌هایی که تصویب شد پنجاه و دو تا است در طول هفت سال در طول حدود شش ماه شصت و پنج آیین نامه و دستورالعمل به تصویب هیات وزیران رسید. در طول یک سال برنامه ششم کل آیین نامه‌هایی که به تصویب رسید فقط یازده تا بود؛ بنابراین نه تنها از لحاظ آیین‌نامه‌ها عقب نیستیم بلکه فوق العاده با سرعت دارد جلو می‌رود.
سوال: با حفظ کیفیت آقای دکتر؟
پورمحمدی: با حفظ کیفیت. اضافه کنم که قانون بودجه ۱۴۰۴ هم بیست و شش آیین نامه دارد تمام این آیین نامه‌ها قبل از عید توسط سازمان برنامه و بودجه آماده شد و در دستور کار دولت قرار گرفته. یعنی دولت الان هم آیین‌نامه‌های بودجه سال جاری را یعنی از حدود بیست روز قبل از عید مصوب می‌کند هم آیین‌نامه‌های برنامه هفتم، به نحوی که در هر جلسه دولت دست کم دو و سه و چهار آیین‌نامه تصویب می‌شود و دست کم هم دو تا آئین نامه بودجه؛ بنابراین از لحاظ تعداد آیین نامه‌ها فوق‌العاده کار خوب جلو می‌رود، اما در مورد کیفیت برای اینکه کار منسجمی انجام دهیم اولاً آیین نامه‌ها را دسته بندی کردیم آنها که اثر بیشتری روی اقتصاد و معیشت و اجتماع دارد را در اولویت یک دو سه تقسیم بندی کردیم، آنها که مهم‌تر هستند زودتر به تصویب برسند و در مورد کیفیت تمام کارشناسان درجه یک سازمان برنامه که بازنشست شدند همه را فراخوان دادم در قالب کارگروه‌ها آیین‌نامه‌هایی که می‌آید اینها با تجربه فراوانی که دارند ذره به ذره بررسی می‌کنند بعد از آنها که تایید دادند می‌آید در گروه‌های کارشناسی خود سازمان زمان برنامه بعد از از آن می‌رود در کمیسیون دولت یک آیین نامه‌ها بعضی موقع‌ها ده جلسه توی کمیسیون‌های دولت برگزار می‌شود بعد دوباره می‌آید توی دولت ممکن است دولت ان قلتی داشته باشد بر می‌گردد، پس بنابراین الزام بکنم که در هیچ دوره‌ای سرعت عمل در مورد آیین نامه‌ها به این صورت نبوده.
سوال: الان که جنابعالی راجع به اولویت بندی صحبت فرمودید یکی از دغدغه‌ای که دوستان دارند این جدول منابع هست می‌گویند اگر اولویت بندی باید علی‌القاعده وجود داشته باشد یکی از مهم‌ترین اولویت این جدول منابعی که هنوز نیامده است؟
پورمحمدی: فکر کنم دوستان اطلاعات دقیق‌تری باید در خدمت شان قرار بگیرد، همان طور که شما به درستی بیان کردید قانون برنامه بخشیش احکام است که راجع به همین آیین‌نامه‌هاست تقدیم شد برخی هم ارقام است. بر این ارقام هم سال به سال بالاخره باید بتوانیم گزارش بدهیم. برای این کار تمام حدود سیصد و پنجاه رقم یعنی هدف کمی، توی قانون برنامه تعریف شد که ما این را باید شکست سالیانه اش را در می‌آوردیم که سیصد و پنجاه هدف کمی باید اینها را شکست سالیانه اش را در می‌آوردیم و هدفگذاری می‌کردیم این کار انجام شد نکته دومی که لازم بود سهم رشد اقتصادی که مهم‌ترین هدف کمی که تعریف شد که باید به هشت درصد برسد متوسط در این پنج سال به صورت سالانه تعریف شد و سهم هر دستگاه مشخص شد یعنی شما الان وزارت صمت به صورت دقیقاً به صورت کمی مشخص شد چه میزان از رشد در سال اول تا پنجم وزارت جهاد کشاورزی. همین طور و بقیه دستگاه ها، پس اهداف کمی رشد به تفکیک دستگاه‌ها در آمد، نکته سوم، چون احتمالآ اطلاعات جناب آقای عزیزی دقیق نبود آیین نامه تامین مالی این مواردرا با هم با اتکا به قانون و شورای ملی عالی تامین مالی تدوین شد و وزارت امور اقتصادی هم ماموریت پیدا کرد که از طرق مختلف پشتیبانی کند برای تحقق رشد اقتصادی.
عزیزی: عرض کردیم آن این بود که با توجه شورای عالی راهبری، چون که ملتزم هست آن برنامه منابع مالی پنج سال را بعد از تصویب به مجلس ارائه بدهد عرض کردم به مجلس ارائه نشد؟
پورمحمدی: آن قانون ماده که جناب آقای عزیزی اشاره کردند ماده صد و هجده بیست و شش برنامه دارد.
عزیزی: ببخشید ماده صد و نوزده که بیست و شش برنامه دارد که سه ماه مهلت دارد ولی در ماده صد و هجده آن منابع پنج سال ذکر شده که بعد از تصویب در شورای عالی راهبری تقدیم مجلس شود که انشاءالله با این همتی که جناب عالی و دولت دارد انتظار داریم که انشاءالله این تحویل مجلس شود.
پورمحمدی: آن چیزی که صراحت دارد گفته اقدام قانونی به عمل بیاورد؟
عزیزی: نه اقدام قانونی راجع ماده ۱۱۹ است ماده ۱۱۸ دقیقاً می‌گوید برنامه تامین مالی پنج ساله به تفکیک سال به تصویب شورای عالی راهبری تصویب بعد تقدیم مجلس شود ما عرض کردیم حالا ممکن است مراحلش حتماً پیش رفته ولی تقدیم مجلس انشاءالله ما امیدواریم که انشاءالله به برکت حضور میدانی دولت انشاءالله انجام بگیرد و بسیار خوش بین هستیم که انشاءالله انجام شود.
پورابراهیمی: آقای پورمحمدی از مدیرانی است که واقعاً شبانه روز در تلاشند برای اینکه بتوانند همچنان که فرمودند آنچه که تکالیف دولت هست را انشاءالله بتوانند تحقق ببخشند. از این جهت حجم کار و حجم برنامه‌هایی که دارند به نظرم می‌رسد با توجه به فعالیت‌هایی که دارند انجام میدهند قابل تقدیر است نکته‌ای که بنده دارم این است که آن چیزی که ما قطعاً اصلی‌ترین موضوع ما در خصوص برنامه هفتم رسیدن به نرخ رشدی است که هدفگذاری گذاری شده نتیجه برآیند کل زحمات باید بیاید خودش را در نرخ رشد برساند البته پیشانی برنامه هفتم هم توسعه اقتصادی همراه با عدالت بوده که توسط حضرت آقا ابلاغ شده یعنی فرمودند که اصلاً این برنامه هفتم برای این ماموریت است برای اینکه بتوانیم پیشرفت اقتصادی داشته باشد همراه با عدالت و این ماموریت اصلی برنامه است، یکی از شاخص‌های اصلی و رکن آن نرخ رشد اقتصادی است خوب در برنامه هفتم در زمانی هم که ما تدوین می‌کردیم برنامه را در دوره قبل در مجلس که آقای دکتر عزیزی هم تشریف داشتند به هر حال خیلی زحمت کشیدند موضوع اصلی این بود که ما اگر می‌خواهیم به نرخ رشد هشت درصد برسیم نیاز به منابع داریم چه منابع مالی داخلی، چه خارجی و برآورد‌هایی شد خود جناب عالی هم حتماً در جریان هستید برآورد شد حدود تقریباً ریالی و ارزی با عدد حدود دویست میلیارد دلار منابع لازم است که ما نرخ رشد بتوانیم تحقق ببخشیم. در سال اول برنامه‌ای که بعد از ابلاغ بود که الان که ۱۴۰۴ که الان هستیم بودجه‌ای که توسط دولت ارائه شد ما در بودجه‌ای که بنده خودم در مجمع آن را بررسی کردم جدول منابع طرف دولت ندیدیم یعنی بگوید ما برای تحقق عدد‌های بودجه عرض نمی‌کنم عدد‌های بودجه مصارف دولت است منابع فراتر از بودجه دولت است. اصلاً بودجه دولت یک بخشی جزئی نسبت به سهم کل منابع است، اما اینکه پیوست آن برای تحقق نرخ رشد هشت درصدی باید جدولی اتفاق بیفتد بگوییم تجهیز منابع از بازار سرمایه چقدر در سال ۱۴۰۰. از حوزه نظام بانکی چقدر از موضع تامین مالی خارجی چقدر، از ظرفیت‌های دیگر و تک‌تک اینهایی که در ساختار اقتصادی تعریف شده الان پرژوه‌های پیشران که در برنامه هفتم تاکید شده ما از طریق صندوق پروژه‌ها و از طریق شرکت پروژه‌ها بخواهیم انجام دهیم تامین مالی توی این ساختار‌ها چه قدر این نیازمند عدد‌های دقیقی است اگر ما عدد‌ها را مشخص نکنیم نحوه دسترسی جداول هم اگر بنویسیم همین جا در جداول فرضی باشد مثلاً بگوییم ما این قدر از محل بازار سرمایه که ظرفیت بازار سهام اصلاً تناسبی با این ندارد یا بگوییم از محل نظام بانکی اول که جدول ارائه نشده اگر جدول هم ارائه شود نکته بعدی همان کیفیتی است که توی بخش اول عرض کردم که ما در دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌ها نباید سرعت را فدای کیفیت بکنیم در این کار. امروز اولویت نظام مسائل اقتصادی است امروز اولویت نظام حل مشکلات معیشتی مردم است، امروز اولویتی که همه ارکان نظام آن برنامه هفتم کاملاً وفاق دارند خوشبختانه شخص آقای رئیس جمهور که خودشان در مجلس مسئول کمیسیون حوزه کمیته بهداشت و درمان برنامه هفتم بودند ما که در خدمتشان بودیم در مجلس در دولت در جایگاه مجلس رهبری هم سیاست‌ها را ابلاغ کردند این وفاق الان وجود دارد که اقدامات مرتبط با اینها بتواند اجرایی بشود صحبت من این است امسال، نام‌گذاری شده فرمان حضرت آقا سال سرمایه‌گذاری و تولید، حتماً این هم یک سیاست کوتاه مدت است از نگاه ما سیاست بلندمدت می‌شود سیاست‌های برنامه، سیاست یکساله می‌شود فرمان رهبری برای موضوع سرمایه‌گذاری برای تولید. الان اصلی‌ترین سؤال ما این است آقای دکتر آن چیزی که برای تحقق شاخص‌های برنامه با اولویتی که امسال در حوزه سرمایه‌گذاری و تولید از او نام می‌بریم بخواهد تحقق پیدا بکند جداول برنامه مربوط به تحقق کجاست عدد‌ها کجاست.
پورمحمدی: فرمایش جناب آقای پورابراهیمی کاملا درست است، خداقوت می‌گویم، اولا وقتی که سیاست‌های کلی بحث می‌شد به اتکای مدل‌های اقتصادی خدمت دوستانمان در مجمع ارائه کردم که استمرار وضع موجود رشد دو درصد را به ما خواهد داد؛ بنابراین اگر قرار است ما به رشد هشت درصد برسیم تحولات شگرفی توی اقتصاد ما باید شکل بگیرد. بر این اساس امسال اولا در شورای راهبری برنامه سهم رشد سالانه را به تفکیک دستگاه‌ها مصوب کردیم این تیکه اولی که دوستان می‌گویند داریم یا نه، بله تصویب شد و در اختیار قرار خواهد گرفت، اما نکته مهم این است که عزم کلی نظام بر این است که ما منابع لازم را برای سرمایه گذاری در اقتصاد فراهم کنیم تا به این رشد برسیم. بر همین اساس هم امسال به عنوان سال سرمایه گذاری برای تولید نام گرفت دولت از اینجا نکته مهم این است تمام وزارت خانه‌ها را برایشان برنامه تنظیم کرده. فقط به عنوان نمونه ۱۳۷ هزار میلیارد دلار دیروز وزارت نفت پروژه خودش را در معرض سرمایه گذاران و مقامات داخلی و خارجی قرار گرفته و قرارداد‌های نفتی که تا الان که هر قراردادش انعقادش سه و سال نیم طول می‌کشید این را تقلیل داد به حدود پنج ماه در حوزه صنعت هم چنین کاری دارد انجام می‌شود. در حوزه نیرو هم، یعنی تمام وزارت خانه‌ها برنامه‌های بسیار شتابان و جهشی را خودشان برای سرمایه گذاری با اتکا به مزیت‌هایی فراوانی که کشور ما دارد ارائه میدهند پس نکته مهم این است که یک اهداف رشد به تفکیک دستگاه‌ها تعریف شد. دوم هر دستگاه باید برنامه‌های بلند پروازانه و شجاعانه خودش برای جلب سرمایه گذاری فراهم می‌کند و عرضه می‌کند سوم فرایند‌ها را به شدت سرمایه گذار جذب می‌کند.
سوال: آقای عزیزی جمع بندی بفرمایید؟
عزیزی: این بحث‌های آیین‌نامه شکلی است یعنی مقدمه واجب است لوازم است ولی مهم‌تر از آن محتواست در واقع مفاد احکام برنامه اجرا شود. این نیاز دارد که همه دولت به عنوان یک قرارگاه بسیج کند هم دستگاه‌های اجرایی را، هم شرکت‌های دولتی را و تمام منابع بانک‌ها. مثلا ما پیش بینی کردیم شرکت سهامی عام پروژه اینها هم در این راستا، مردمی سازی اطمینان بخشی به مردم همه اینها در یک راستا باشیم چرا برای تحول رشد هشت درصد، رشد هشت درصد وقتی محقق می‌شود که دو و هشتم دهم بهره‌وری باشد رشد هشت درصدی وقتی محقق می‌شود که بیست و سه درصد صادرات غیر نفتی داشته باشیم رشد هشت درصد وقتی محقق می‌شود که سیزده درصد رشد در معدن داشته باشیم رشد هشت درصد وقتی محقق می‌شود که این عدم کفایت سرمایه بانک‌ها درست شود.
پور ابراهیمی: همه مواردی که دکتر به آن اشاره می‌کنند در چارچوب برنامه مهم‌ترین اولویت‌ها است، اما نکته اصلی این است این برای اینها باید تامین منابع مالی اتفاق بیفتد یعنی بدون تامین منابع مالی ما صادرات مان را مثلاً بیست و پنج درصد افزایش بدهیم.
عزیزی: آن را که بحث کردیم؟
پور ابراهیمی: می‌خواهم بگویم که اصلی‌ترین به نظر من این منابعی است که ما باید جدول منابع را داشته باشیم.
عزیزی: مهم‌ترین نکته اینست که اگر رشد هشت درصد می‌خواهیم، رفع ناترازی‌ها بانک‌ها می‌خواهیم، رفع ناترازی انرژی می‌خواهیم، رفع ناترازی صندوق‌ها می‌خواهیم، رفع ناترازی بودجه می‌خواهیم باید همه احکام برنامه با هم مثلاً اگر چهار میلیون و پانصد و مثلا بیشتر از چهار میلیون و پانصد میلیون بشکه نفت تولید نشود اگر صد و بیست و نه میلیون لیتر بنزین تولید نشود اگر از هدر رفت شانزده میلیارد متر مکعب گاز‌های مشعل این از سوختن اینها و هدر رفتن اینها جلوگیری نشود بله، وقتی صد و بیست و نه میلیون لیتر بنزین جواب می‌دهد که پانصد هزار خودرو فرسوده خارج شود، سالانه پانصد هزار خودرو هیبریدی وارد شود، پانصد هزار مسکن در بافت فرسوده بازسازی و نوسازی شود یعنی کل احکام برنامه درهم تنیده شده، چه در بحث شرکت‌های دانش بنیان که سی هزار تا باید باشد، چه رتبه علم که به چهارده برسیم، چه در آموزش و پرورش که پنجاه درصد باید فناور شود؛ بنابراین همه بخش‌ها باید با هم انجام شود تا اتفاق بیفتد آن رشد هشت درصد بیفتد و از این قبیل و تحقق سرمایه گذاری تولید محقق شود همه احکام اینها در قانون برنامه است ما امیدواریم و انتظار داریم و خوش بین هستیم.
سوال: آقای نوری جمع بندی بفرمایید؟
نوری: پیشنهادم این است که تجربه‌ای که در سال‌های گذشته داشتیم به دلیل حجم گسترده آیین‌نامه‌ها دستورالعمل‌ها شیوه‌نامه‌ها دولت بخشی از اختیارات خودش را به کمیسیون‌های تخصصی بدهد که کار جمع شود، چون حقیقتاً اگر به موقع این آیین‌نامه‌ها تدوین نشود برنامه پیوستگی دارد بین خودش نمی‌شود که یک بخش حذف کنیم، بخشی از اختیارات خودش را به کمیسیون‌ها یا به وزرای محترم بدهد که تصویب آیین‌نامه‌ها که مقدمه لازمه است اگر آیین نامه‌ها تصویب شود بعد وارد اجرا می‌شود و اهداف کمی که است برنامه‌هایی که باید تدوین شود، آن را می‌شود ارزیابی کرد. ما به عنوان دیوان محاسبات تنها نهادی بودیم که در برنامه ششم یک گزارش مفصل ارزیابی برنامه منتشر کردیم و بنا به دستور رئیس محترم مجلس حتماً در مورد برنامه هفتم هم شاید سالانه حتماً گزارش ارزیابی منتشر و دقیقاً بررسی خواهد شد. پیشنهادم این است که تسریع ببخشیم تصویب آیین‌نامه‌ها، دستورالعمل‌ها.
عزیزی: این طرح پیشران فوق العاده مهم است که مثل همین اقتصاد دریا محور و از این قبیل توسعه مکران. این می‌تواند حرکت عظیمی را تحقق ببخشد برای همکاری با دولت کاملا مجلس آماده است مخصوصا با جناب آقای دکتر پورمحمدی که خودشان واقعا تعامل خوبی با مجلس دارند و امیدواریم این اهداف و برنامه‌ها محقق شود.
