همشهری آنلاین – گروه سیاسی: حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به تحولات جاری در منطقه ضمن تبیین «خط درست ائمه» تأکید کردند که مردم غزه و لبنان با ایستادگی خود، در واقع در خط ائمه هُدی کار می‌کنند؛ موضوعی که پیش از هر چیز روشن‌کننده چرایی زنده بودن جریان مقاومت در منطقه است.
یکی دیگر از نکات کلیدی سخنان رهبرمعظم‌انقلاب در پایان مجلس عزاداری شهادت حضرت امام صادق(ع) معطوف به ضرورت دوری از «تحلیل غلط» از وضعیت جاری است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تشریح روایت‌هایی از زندگی ائمه(ع)، به این نکته محوری اشاره کردند که گاهی تحلیل غلط، «تأثیرهای تاریخی» برجا می‌گذارد و منجر به تغییر مسیر می‌شود.
بنابراین هوشیاری در تحلیل وقایع، ضرورتی انکارناپذیر در شرایط کنونی به‌شمار می‌رود. تلویزیون همشهری درباره رهنمودهای اخیر رهبرمعظم‌انقلاب پیرامون سیره ائمه‌اطهار(ع) با شبیر فیروزیان، استاد دانشگاه و معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت سیزدهم و ابراهیم فیاض، جامعه‌شناس و عضو هیأت‌علمی دانشگاه تهران گفت‌وگو کرده است که در ادامه می‌خوانید.
موضوعی که این روزها بیش از پیش جلب توجه کرده، «خط ایستادگی» و «مقاومت» به‌ویژه در غزه و لبنان است. مردم غزه حدود ۲۰ ماه است که تحت شدیدترین بمباران‌ها قرار دارند، اما با وجود این همچنان «مقاومت» انتخاب آنهاست. در چنین شرایطی تأکید اخیر رهبرمعظم‌انقلاب درباره «خط ایستادگی» را چگونه تحلیل می‌کنید؟
فیروزیان: ابتدا باید به این موضوع اشاره کنم که فقدان نگاه جریانی، ضعف مشهودی است که ما شاهد آن هستیم و این موضوع می‌تواند آسیب‌زا باشد. در چنین شرایطی تأکید اخیر رهبرمعظم انقلاب درباره اینکه مردم غزه در خط ائمه هستند، یعنی نگاه جریانی؛ در واقع با توجه به وضعیت و تحولات کنونی، باید نگاه جامع داشته باشیم تا بتوانیم به تحلیل درستی درباره روند تحولات دست یابیم. بر این اساس در نگاه راهبردی دین، هر مردمی که ولایت شیاطین عالم را نپذیرند، در خط ائمه هستند. با این نگاه، جدایی افکندن میان شیعه و سنی دیگر معنی ندارد و نباید مورد اعتنا قرار گیرد. این یعنی پذیرش ولایت «الله»؛ یعنی اینکه اتحاد در مبارزه با یک دشمن مشترک ضرورتی انکارناپذیر است. کمک به جریان مقاومت ممکن است به هر طریقی و با هر دین و مسلکی انجام شود. این یعنی قرار گرفتن در جبهه حق. خط ایستادگی یعنی توجه به محکمات در دین و سیره غالب اهل‌بیت(ع) که همان مقاومت است.
در شرایط کنونی دلیل تأکید رهبرمعظم انقلاب بر این موضوع چیست؟ چنین تشبیهی از سوی ایشان چه رویکردهایی را دنبال می‌کند؟
فیروزیان: حضرت علی(ع) در نهج‌البلاغه در پاسخ به طرح شبهه‌ای از سوی یکی از یاران، به وی درباره جزئی‌نگر نبودن تذکر دادند. در واقع تأکید کردند که به‌دنبال شناخت مولفه‌های جریان حق نرفته است. شناخت جریان حق، ورای شیعه و سنی و حتی مسلمان و مسیحی است و باید به‌صورت کلی‌تری مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. مقام معظم رهبری مقاومت مردم غزه را به ایستادگی در خط ائمه پیوند زدند که نشان‌دهنده نگاه جریانی و ضرورت مدنظر قرار آن در فرایند تحلیل تحولات جاری است. ازسوی دیگر باید گفت اگرچه ممکن است مقاومت در کوتاه‌مدت با آسیب‌هایی مواجه و متحمل خسارت‌هایی شود، اما در بلندمدت حتما هزینه مقاومت کمتر است. در روایت آمده مردمی که به‌دنبال امنیت هستند، باید ایستادگی کنند. مثال آن، جنگ تحمیلی صدام علیه ایران است؛ درست است که مدتی جنگیدیم و شهدایی تقدیم کردیم، اما امنیت خود را برای سال‌های طولانی، تضمین کردیم. تحلیل مقاومت در بلندمدت فواید بسیاری دارد و باید به‌صورت کل‌نگرانه به آن توجه کرد.
با توجه به سخنان اخیر رهبرمعظم‌انقلاب درباره خط ایستادگی ائمه(ع)، اکنون وارد چه دوران گذاری در این حوزه شده‌ایم؟
فیاض: ابتدا باید به مبانی تئوریک این سخنان، معطوف به آینده پرداخت و آن را مورد توجه قرار داد. نکته اساسی این است که ما امام‌زمان(عج) را داریم که ولایت بر عصر و زمان دارند. نکته اینجاست که ایشان با ولایت خودشان، زمان را بسط می‌دهند؛ موضوعی که با پیشرفت‌های بسیاری برای بشر همراه است. در چنین شرایطی، ایجاد ممانعت‌هایی ازسوی کفار و معاندان طبیعی است و این، نکته‌ای است که در تحلیل رهبرمعظم‌انقلاب به آن اشاره می‌شود. در واقع اینجا با نوعی نگاه در حوزه مهدویت مواجهیم که بحث عمیقی است و باید به ابعاد مختلف آن پرداخت و درس‌های آن را برای زندگی و تحولات جاری مورد توجه قرار داد. رهبرمعظم‌انقلاب به آسیب‌هایی که به شیعیان در نبود صبر و... رسیده است، تأکید کردند. بحث کشتار فلسطینیان از موضوع‌های مطرح در علائم ظهور است که ورای بحث شیعه و سنی قابل بررسی است. در واقع در شرایط کنونی، کل جهان اسلام در خط ایستادگی حرکت می‌کند و دشمنان در حال تفرقه‌افکنی هستند. جهان اسلام اکنون در این مسیر در حال حرکت است.
وظایف ما در این شرایط چیست؟
فیاض: نکته اینجاست که همه مسلمانان، از شیعیان گرفته تا اهل سنت، باید در مسیر وحدت و ایستادگی حرکت کنند؛ چراکه این موضوع، راهبردی، محوری برای مقابله با دشمنان است؛ آن هم با «صبر» و «مقاومت». باید به این نکته توجه داشته باشیم که جریان امامت در حال حرکت دادن امت است و باید در این مسیر گام برداریم.
مقام معظم رهبری در سخنان اخیرشان، به موضوع صلح امام حسن(ع) نیز اشاره کردند؛ این رهنمودهای را با توجه به تحولات اخیر چگونه تحلیل می‌کنید؟
فیروزیان: آنگونه که به یاد دارم، رهبرمعظم‌انقلاب در دهه ۸۰ در دیدار دانشجویان بحثی را مطرح کردند درباره آرمان‌گرایی و واقع‌بینی؛ موضوعی که در آن شرایط کشور مهم بود. ایشان تأکید کردند که آرمان‌گرایی باید همراه با واقع‌بینی باشد. نباید دچار گونه‌ای خطای تحلیلی و محاسباتی شد که در تاریخ اسلام هم به دفعات وجود داشته است؛ مانند ماجرای حکمیت در زمان حضرت علی(ع). ولی خدا گاهی اوقات فرصت تجربه می‌دهد. در ماجرای صلح امام حسن(ع) نیز شاهد چنین جریانی هستیم. در تاریخ ثبت شده که افرادی که نگاه راهبردی نداشتند، حتی به ایشان توهین کردند. رهبرمعظم انقلاب در سال ۱۳۸۸ نکات مهمی درباره «مصلحت» و «حقایق» مطرح کردند. ایشان در جای دیگری، یکی از موانع پیشرفت را «بی‌صبری» عنوان کردند. «صبر» از خصلت‌های انقلابی است که در سیره حضرت علی(ع) نیز شاهد نمونه‌های مهمی از آن هستیم؛ یک جاهایی صبر «ضروری» است و در جای دیگری «لازم» است. رهبرمعظم‌انقلاب در جای دیگری به تحولات پذیرش قطعنامه ۵۹۸ و تردید برخی اشاره کردند؛ برخی در پایبندی نظام به حرف‌های خود احساس تردید کردند؛ تردیدهایی که در مقاطع دیگر نیز وجود داشته، اما غالبا درست نبوده‌است. «تردید» آسیب‌های بسیاری به‌دنبال دارد. در برابر پیچیدگی‌های فزاینده الگوهای رفتاری دشمنان، باید به تدابیر ولی زمان اعتماد کنیم. نگاه برایندی و کل‌نگر ولی زمان، نکته‌ای راهبردی است که باید مورد توجه قرار گیرد. اعتماد به ولی خدا، آن هم با توجه به پیچیدگی‌های زمانه، ضرورتی غیرقابل انکار است.
در ماجرای امام‌رضا(ع) نیز شاهد چنین نکته‌ای هستیم.
فیروزیان: دقیقا. در چنین شرایطی درک مصلحت‌های ولی زمان ضروری است، اما در عین حال باید مراقب فراموش نشدن آرمان‌ها نیز بود. باید دقت کنیم که هر دو حالت «خطای محاسباتی» است. از یک‌سو نباید موضوع «مصلحت» را نادیده گرفت و از سوی دیگر نیز مصلحت نباید مانعی در مقابل تحقق آرمان‌ها باشد؛ این یک نکته راهبردی است.
اتفاق‌های غزه، جریان و فلسفه مقاومت را به موضوعی فراگیر در سراسر جهان تبدیل کرد. این نوع «اشاعه» را چگونه می‌توان ارزیابی کرد؟
فیروزیان: اگر به مسئله مقاومت جریانی نگاه کنیم، خیلی از مردم جهان ذیل این جریان قرار می‌گیرند. موضوع راهبردی در این زمینه آگاهی‌بخشی است. اساسا یکی از ثمره‌های خون مظلوم، آگاهی‌بخشی است. به‌گفته یکی از علمای بزرگوار، خون شهید زمانی که روی زمین ریخته می‌شود، آن زمین به «زمین پاک» تبدیل خواهد شد که یکی از ثمرات آن، آگاهی‌بخشی است. مانند شهادت یحیی السنوار که در جهان تبدیل به «نماد» شد و همه مردم دنیا را تحت‌تأثیر قرار داد. با توجه به اینکه جریان آگاهی‌بخشی با سدهای بلندی از سوی جبهه کفر مواجه است و در واقع ما شاهد یک «جنگ نابرابر» هستیم، باید این معادلات را نتیجه خون شهید به‌حساب آورد که ثمرات آن زمینه‌ساز آگاهی‌بخشی به جهانیان شده است.
