همشهری آنلاین: هند و پاکستان کمتر از دو سال پس از آخرین تنش‌ها و شاخ و شانه کشیدن‌ها باردیگر رودرروی هم قرار گرفته‌اند. تنش از شبه قاره پس از کشته شدن چند گردشگر هندی در کشمیر بالا گرفت.
دور جدید تنش‌ها از کجا شروع شد؟
چند روز پیش در روز سه‌شنبه، حمله‌ای در منطقه جامو و کشمیر رخ داد که به کشته شدن تعدادی از گردشگران از جمله یک شهروند نپالی انجامید. به گفته منابع پلیس، سه مرد مسلح به‌طور بی‌هدف به سوی گردشگرانی که در دره بایساران در نزدیکی شهر پاهالگام اسب‌سواری می‌کردند، آتش گشودند.
۲۶ نفر: آمار افراد کشته شده در جریان عملیات تیراندازی روز سه شنبه در کشمیر
گروه «مقاومت کشمیر»: گروهی که مسئولیت حمله را بر عهده گرفتند و شاخه ای از گروه مسلح لشکر طیبه مستقر در پاکستان به شمار می‌روند.
شدت حادثه: مرگبارترین حمله در ربع قرن اخیر در کشمیر تحت کنترل هند براساس گزارش رویترز
هدف تیراندازی: گروه «مقاومت کشمیر» اعلام کرده است که تیراندازی اخیر در اعتراض به تغییرات جمعیتی ناشی از اسکان افراد غیربومی پس از لغو وضعیت ویژه کشمیر در سال ۲۰۱۹ صورت گرفته است.
واکنش متقابل هند و پاکستان
با شدت گرفتن تنش‌ها میان دو همسایه، طرفین اقدامات متقابلی را در برابر هم دنبال کردند:
واکنش هند:
ضرب العجل خروج پاکستانی‌ها: وزارت خارجه هند در پی حمله مرگبار به گردشگران در منطقه «پهلگام» از همه اتباع پاکستانی خواست که تا ۲۹ آوریل (نهم اردیبهشت) از هند خارج شوند و افزود: همه اتباع پاکستان باید ژ هند را ترک کنند. این دستور دیپلمات‌های پاکستانی در دهلی‌نو را شامل نمی‌شود. هند پیشتر وابستگان و رایزنان دفاعی و نظامی سفارت پاکستان در دهلی‌نو را عنصر نامطلوب خواند و تصمیم گرفت که کادر دیپلماتیک خود در اسلام‌آباد را کاهش دهد.
تعلیق معاهده آبی ۶۵ ساله: هند همچنین اعلام کرده است که معاهده تقسیم منابع آبی مشترک با پاکستان که از سال ۱۹۶۰ برقرار است را به حالت تعلیق درمی‌آورد. در این معاهده، کنترل رودخانه‌های شرقی به هند و رودخانه‌های غربی به پاکستان واگذار شده است.
جایزه دو میلیون روپیه (۲۳۵۰۰ دلار): تعیین جایزه برای دستگیری و یا اطلاعات منجر به دستگیری سه نفر عامل تیراندازی در کشمیر
واکنش پاکستان:
نامطلوب خواندن متستشاران نظامی هند: پس از جلسه اضطراری در پاکستان، این کشور مستشاران نظامی هندی در اسلام‌آباد را عنصر نامطلوب توصیف کرد و برای ترک پاکستان تا پایان آوریل به آنها ضرب الاجل داد.
قطع روابط تجاری: همچنین، پاکستان در اقدامی دیگر، تمام روابط تجاری خود با هند شامل روابط تجاری از طریق کشور ثالث را تعلیق کرد.
بستن حریم هوایی: همچنین پاکستان حریم هوایی این کشور را به روی هواپیماهای هندی بسته است.
کاهش آمار کارمندان هندی: پاکستان علاوه بر این تاکید کرده است که شمار کارکنان کمیسیون عالی هند مستقر در اسلام‌آباد از ۳۰ آوریل به ۳۰ نفر کاهش پیدا خواهد کرد.
هشدار به تعلیق توافق مرزی: یکی از مهمترین هشدارهای اسلام آباد آن بوده است که ممکن است توافقنامه سیملا را به حالت تعلیق درآورد. این توافق یک معاهده صلح مهم امضا شده پس از جنگ هند و پاکستان در سال ۱۹۷۱ است که در نتیجه جدا شدن بنگلادش از پاکستان به امضا رسید و تعلیق آن به معنای آن است که پاکستان مرزهای موجود را به رسمیت نخواهد شناخت. بر اساس این توافق، هند و پاکستان خط کنترل را ایجاد کردند که قبلاً خط آتش بس نامیده می شد، مرزی کاملاً نظامی شده که کشمیر مورد مناقشه را بین کشورها تقسیم می کند. آنها همچنین متعهد شدند که اختلافات خود را از طریق مذاکرات دوجانبه حل و فصل کنند.
هشدار به دهلی نو: پاکستان همچنین اعلام کرده است که در صورت هر گونه نقض حقوق اسلام‌آباد در رودخانه غربی، پاکستان آن را اقدام به جنگ تلقی خواهد کرد.
کشمیر و پیشینه درگیری‌ها
تنش اخیر میان دو کشور در جریان حادثه تیراندازی در منطقه تحت کنترل هند در کشمیر رخ داده است. کشمیر از زمان استقلال هند و پاکستان در سال ۱۹۴۷ بین دو کشور تقسیم شده و هر دو مدعی مالکیت کامل این منطقه هستند، اما اکنون دو کشور فقط بخش‌های از آن را اداره می‌کنند. این مسئله منجر به تنش‌های طولانی شده است و طی سال‌ها به خشونت تبدیل شده است.
چهار جنگ: مناقشه دیرینه بر سر ایالت جامو و کشمیر، عامل اصلی شکل‌گیری چهار جنگ، ده‌ها درگیری مرزی، و بحران‌های دیپلماتیک پرشماری بوده است.
خطرات منطقه‌ای و بین‌المللی: تشدید تنش‌ها میان این دو کشور هسته‌ای، خطر سرایت بی‌ثباتی به کل جنوب آسیا را افزایش می‌دهد. کشورهایی مانند افغانستان، نپال و بنگلادش که به‌شدت تحت تأثیر تحولات ژئوپلیتیک شبه‌قاره قرار دارند، در چنین شرایطی ناچار به بازتعریف سیاست‌های خارجی خود خواهند بود. همچنین ازسرگیری رقابت‌های امنیتی می‌تواند پروژه‌های اقتصادی و همگرایی منطقه‌ای را با خطر جدی مواجه کند. افزایش تنش‌های نظامی در جنوب آسیا همچنین می‌تواند بازارهای جهانی را تحت‌تأثیر قرار دهد، به‌ویژه در حوزه انرژی، بازارهای مالی آسیا و صنعت بیمه حمل‌ونقل.
هند می‌تواند معاهده آبی با پاکستان را اجرا نکند؟
یکی از مهمترین هشدارهای هند به پاکستان، تعلیق معاهده آبی ۶۵ ساله میان دو کشور بوده است. با این حال مجله تایمز در گزارشی به نقل از کارشناسان در اجرا شدن این تهدید هند ابراز تردید کرده‌اند:
غیرممکن بودن ذخیره آب: برای هند تقریبا غیرممکن است که ده ها میلیارد متر مکعب آب را از رودخانه های غربی بویژه در زمان بارش باران ذخیره نگه دارد و مانع جریان آن به پاکستان شود. هند فاقد زیرساخت ذخیره سازی گسترده آب و هم فاقد کانال های وسیع مورد نیاز برای انتقال و انحراف جریان آب است.
«هیمانشو تاکار»، کارشناس منابع آب در آسیای جنوبی: زیرساخت‌هایی که هند دارد عمدتاً شامل نیروگاه‌های برق آبی روی رودخانه‌ها هستند که توان ذخیره‌سازی گسترده آب را ندارند.
۲۰ درصد: براساس گزارش بی بی سی، زیرساخت های ناکافی هند باعث شده تا این کشور توان بهره برداری کمتر از ۲۰ درصد از آب های رودخانه‌های مشترک با پاکستان را داشته باشد.
