به گزارش سرویس سیاسی تابناک ، سامانه موشکی باور-۳۷۳ نخستین بار در مرداد ۱۳۹۸ (اوت ۲۰۱۹) با حضور حسن روحانی، رئیس‌جمهور وقت ایران، رونمایی شد. این سامانه اولین سیستم دفاع موشکی برد بلند تولید داخل ایران است که ساخت آن از سال ۱۳۸۷ (حدود ۲۰۰۸ میلادی) آغاز شده است. دلیل شروع پروژه، لغو تحویل سامانه اس-۳۰۰ روسی به ایران پس از روی کار آمدن دیمیتری مدودف در روسیه بود.

 

در دهه ۸۰ شمسی، ایران قراردادی برای خرید سامانه پدافندی اس-۳۰۰ از روسیه امضا کرد، اما به دلیل تحریم‌ها و فشار‌های بین‌المللی، روسیه از تحویل این سامانه خودداری کرد. این موضوع ایران را به سمت خودکفایی سوق داد و پروژه باور ۳۷۳ در سال ۱۳۸۷ کلید خورد؛ و سامانه‌ای که نه‌تنها با اس-۳۰۰ قابل مقایسه است، بلکه در برخی ویژگی‌ها از آن پیشی می‌گیرد ساخته شد.

 

سامانه باور-۳۷۳ توسط وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران با همکاری قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیا و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری طراحی و ساخته شده است.

 

سامانه باور-۳۷۳ یک پدافند هوایی دوربرد متحرک سطح به هوا و ضد بالستیک ایرانی است که با وزن تقریبی ۸۶ تن، قابلیت‌های چشمگیری را ارائه می‌دهد. این سامانه در نسخه اولیه با موشک صیاد-۴ دارای برد عملیاتی ۲۰۰ تا ۲۳۰ کیلومتر است، در حالی که نسخه ارتقایافته با موشک صیاد-۴B برد آن را به ۳۰۰ کیلومتر افزایش داده شده و تا ۴۰۰ کیلومتر نیز قابلیت رهگیری دارد. 

 

باور-۳۷۳ می‌تواند با اهداف تا ارتفاع ۳۲ کیلومتر درگیر شود و  قادر به رهگیری همزمان ۲۰۰ هدف و درگیری همزمان با ۶ هدف است.  این سامانه از سیستم هدایت دستی و اتوماتیک بهره می‌برد و مجهز به موشک‌های صیاد-۴ و صیاد-۴B با سیستم مانورپذیری پیشرفته است. قلب این سامانه، رادار آرایه فازی "معراج ۴" است که توانایی کشف اهداف تا برد قابل توجه ۴۵۰ کیلومتر را دارا می‌باشد.

 

 

 

در آزمایش‌های انجام شده، سامانه باور-۳۷۳ توانست اهداف دورایستا را در برد بیش از ۴۵۰ کیلومتر توسط رادار کشف کند، در برد حدود ۴۰۵ کیلومتر ردگیری نماید و در برد بیش از ۳۰۰ کیلومتر هدف را مورد اصابت و انهدام قرار دهد. این آزمایش‌ها با حضور وزیر دفاع و فرمانده نیروی پدافند هوایی وقت ارتش برگزار شده‌اند و نشان‌دهنده ارتقای قابل توجه برد رادار و موشک‌های این سامانه نسبت به نسخه‌های اولیه است.

 

 به عنوان مثال، برد رادار کشف از ۳۵۰ به ۴۵۰ کیلومتر، برد رادار درگیری از ۲۶۰ به ۴۰۰ کیلومتر و برد موشک از ۲۰۰ به ۳۰۰ کیلومتر افزایش یافته است.

 

بطور کلی این سامانه برای مقابله با انواع تهدیدات هوایی از جمله هواپیما‌های جنگنده، بمب‌افکن‌ها، پهپاد‌ها و موشک‌های بالستیک طراحی شده است. به گفته مسئولان وزارت دفاع ایران، باور-۳۷۳ نقش مهمی در ارتقای توان دفاع هوایی کشور دارد. 

 

 

تصور کنید یک دوربین خیلی قوی دارید که نه‌تنها می‌تواند از فاصله صد‌ها کیلومتری یک پرنده را در آسمان ببیند، بلکه حتی می‌تواند چیز‌های خیلی کوچک‌تر و مخفی‌تر را هم پیدا کند. این دقیقاً کاری است که رادار سامانه پدافندی باور-۳۷۳ در یک آزمایش انجام داده.

 

 

در این آزمایش، رادار باور-۳۷۳ توانسته پهپاد کرار را از فاصله ۳۱۶.۱ کیلومتری شناسایی کند. این پهپاد مثل یک هدف کوچک در آسمان است، چون سطح مقطع راداری آن (یعنی بخشی که رادار می‌تواند ببیند) فقط ۲.۱۴ متر مربع یا به زبان فنی، ۳.۲۲ دسیبل است.

 

 برای تصور این اندازه، فکر کنید به چیزی شبیه یک میز کوچک. حالا این پهپاد در ارتفاع ۴۳۸۱ متری (حدود ۴.۴ کیلومتر) با سرعت ۶۵۴ کیلومتر بر ساعت و در جهت ۲۹۴.۵ درجه حرکت می‌کرد. این‌که رادار توانسته از این فاصله چنین هدفی را ببیند، مثل این است که از تهران بتوانید ماشینی را در نزدیکی قم با جزئیات تشخیص دهید!

 

 

با توجه به قدرت رادار، تخمین زده شده که باور-۳۷۳ می‌تواند:

 هدفی با سطح مقطع ۰.۰۱ متر مربع (اندازه یک توپ کوچک) را از ۸۲ کیلومتری ببیند.

هدفی با سطح مقطع ۰.۰۵ متر مربع (مثل یک جعبه کوچک) را از ۱۲۳ کیلومتری تشخیص دهد.

 

 رادار‌ها مثل یک چراغ قوه کار می‌کنند: هرچه هدف کوچک‌تر باشد، نور قوی‌تری لازم است تا دیده شود. مهندسان با فرمول‌های ریاضی (که به قدرت رادار و اندازه هدف بستگی دارد) این فاصله‌ها را حساب کرده‌اند. این یعنی باور-۳۷۳ می‌تواند حتی چیز‌هایی که برای مخفی شدن از رادار طراحی شده‌اند را از فاصله‌های خوب پیدا کند.

 

 

برای این‌که بهتر بفهمیم باور-۳۷۳ چقدر قوی است، کاربر آن را با سامانه پدافندی سوم خرداد مقایسه کرده. رادار سوم خرداد می‌تواند هدفی با سطح مقطع ۲ متر مربع (تقریباً مثل پهپاد کرار) را از ۱۷۰ کیلومتری ببیند.

 

حالا باور-۳۷۳ همین کار را از ۳۱۶ کیلومتری انجام داده، یعنی تقریباً دو برابر دورتر! این تفاوت به خاطر فناوری پیشرفته‌تر باور-۳۷۳ است. مثلاً رادار آن از نوع آرایه فازی است، مثل یک دوربین دیجیتال که می‌تواند خیلی سریع آسمان را اسکن کند و چند هدف را همزمان دنبال کند.

آیا باور-۳۷۳ می‌تواند هواپیما‌های مخفی را ببیند؟

 

یکی از نکات هیجان‌انگیز، بحث درباره هواپیما‌های پنهان‌کار مثل F-۳۵ است. این هواپیما‌ها طوری ساخته شده‌اند که برای رادار‌های معمولی مثل یک پرنده خیلی کوچک (با سطح مقطع ۰.۰۰۱ تا ۰.۰۱ متر مربع) دیده شوند. اما  اگر باور-۳۷۳ به راداری با باند L (مثل رادار TPY-۴) مجهز شود، می‌تواند F-۳۵ را از ۲۱۸ کیلومتری پیدا کند. 

 

رادار‌های باند L امواج بلندتری دارند (مثل موج‌های رادیویی بزرگ) و این امواج با اندازه بدنه هواپیما بهتر کار می‌کنند. در این حالت، پوشش‌های ویژه و شکل خاص F-۳۵ که برای مخفی شدن طراحی شده‌اند، کمتر اثر می‌کنند و سطح مقطع راداری آن به حدود ۰.۵ متر مربع می‌رسد. مثل این است که به جای دیدن یک پرنده، یک دوچرخه را در آسمان ببینید که راحت‌تر تشخیص داده می‌شود.

 

 

 تصاویر شبیه سازی‌های کامپیوتری از سطح مقطع راداری F-۳۵ در فرکانس‌های مختلف (مثل باند X، S، L و VHF) نشان می دهد در باند X (که رادار‌های معمولی استفاده می‌کنند)، F-۳۵ سطح مقطعی حدود ۰.۰۱ متر مربع دارد.

 

اما در باند L یا VHF، این عدد می‌تواند به ۰.۸ تا ۱.۵ متر مربع برسد. برای تبدیل این اعداد، از فرمول ساده‌ای استفاده می‌شود: اگر سطح مقطع را به دسیبل نوشته باشند، با فرمول  ۱۰^{\text{دسیبل}/۱۰}‌ می‌شود آن را به متر مربع تبدیل کرد  این شبیه سازی‌ها نشان می‌دهند که رادار‌های باند پایین می‌توانند هواپیما‌های پنهان کار را بهتر ببینند.

 

 

این آزمایش نشان می‌دهد باور-۳۷۳ یک ابزار دفاعی خیلی قوی است. رادارش می‌تواند:

 

پهپاد‌هایی مثل کرار را از ۳۱۶ کیلومتری ببیند.

اهداف خیلی کوچک (۰.۰۱ متر مربع) را از ۸۲ کیلومتری پیدا کند.

 

با ارتقا به باند L، حتی هواپیما‌های پنهان‌کاری مثل F-۳۵ را از ۲۱۸ کیلومتری تشخیص دهد.

 

این یعنی باور-۳۷۳ می‌تواند آسمان را از فاصله‌های دور تماشا کند و به سامانه‌های دفاعی فرصت بدهد تا برای مقابله با تهدید‌ها آماده شوند. البته این اعداد در شرایط آزمایش به دست آمده‌اند و در دنیای واقعی، چیز‌هایی مثل جنگ الکترونیک، آب وهوا، یا سرعت واکنش نیرو‌ها هم مهم هستند.

 

شاید برایتان جالب باشد که باور-۳۷۳ از فناوری‌های داخلی ایران ساخته شده و اسمش به معنای «باور» است (عدد ۳۷۳ هم از یک محاسبه خاص مذهبی می‌آید). این سامانه از سال ۲۰۱۶ رونمایی شده و به گفته منابع، می‌تواند با سامانه‌های معروف دنیا مثل S-۳۰۰ رقابت کند. رادارش روی کامیون‌های سنگین ZAFAR نصب شده و می‌تواند همزمان چند هدف را دنبال کند.

 

باور-۳۷۳ مثل یک نگهبان فوق‌العاده تیزبین است که در آزمایش، پهپاد کرار را از ۳۱۶ کیلومتری با سطح مقطع ۲.۱۴ متر مربع دید. این رادار می‌تواند اهداف خیلی کوچک‌تر را هم از ۸۲ تا ۱۲۳ کیلومتری پیدا کند و حتی با تغییراتی، هواپیما‌های مخفی مثل F-۳۵ را از ۲۱۸ کیلومتری تشخیص دهد.

 

 این توانایی‌ها باور-۳۷۳ را از سامانه‌هایی مثل سوم خرداد قوی‌تر می‌کند و نشان می‌دهد ایران در دفاع هوایی پیشرفت بزرگی کرده. البته این فقط یک آزمایش است و باید دید در شرایط واقعی چطور عمل می‌کند.

 

سامانه باور-۳۷۳ بر اساس نمونه روسی اس-۳۰۰ طراحی شده، اما کاملاً بومی است و همه اجزای آن روی خودرو‌های متحرک «ظفر» و «ذوالجناح» سوار شده‌اند.

 

این سامانه در کنار سامانه‌های روسی اس-۳۰۰ که در ایران استفاده می‌شود، به عنوان سامانه دفاعی برد بلند داخلی شناخته می‌شود.

نام «باور» اشاره به اعتماد به توان داخلی و «۳۷۳» نیز به عدد ابجد «رسول الله» مرتبط است.

سامانه مجهز به رادار‌های پیشرفته با قابلیت شناسایی و رهگیری اهداف آیرودینامیک و موشک‌های بالستیک در فواصل متوسط و بلند است.

عملکرد این سامانه در مقابله با پهپاد‌ها و موشک‌های دشمن، از جمله پهپاد‌های اسرائیلی، مورد توجه رسانه‌های بین‌المللی قرار گرفته است.