خبرگزاری مهر – گروه استانها، امیر رضا محمودی: جشن تندرستان هر ساله ۴۰ روز پس از جشن نوروز و نهم اردیبهشت ماه در دامنه کوه‌هایی که قلعه باستانی اردشیر بر روی آن قرار گرفته برگزار می‌شود.
این جشن که در کتاب‌های تاریخی کمتر به آن پرداخته شده و می‌توان با تورق در کتاب تاریخ کرمان باستانی پاریزی و سفرنامه الاساکس که ۱۳۰ سال قبل نگاشته شده است اشاراتی به آن را دید اما بر اساس نظریه‌های علمی ریشه در آئین‌های باستانی دارد.
متأسفانه به دلیل کم کاری صورت گرفته در میراث فرهنگی و مراکز علمی، باستان شناسی و تاریخی مطالعات علمی بسیار اندکی در این خصوص صورت گرفته است و در همین خلاء علمی برخی اظهار نظرهای غیر علمی، موجب انحراف و تحریف این مراسم کهن شده که متأسفانه مورد قبول مردم عادی نیز قرار می‌گیرد.
آئین‌های این جشن بر اساس نظریه‌های طبیعت گرایی، زمان و مکان مقدس، انتقال شفاهی و نظریه‌های انسان شناسی فرهنگی، برگرفته از ریشه‌های باستانی است و در طول سال‌ها سینه به سینه به مردم کنونی کرمان منتقل شده و هیچ گاه فراموش نشده است.
جشن و آئین‌های محلی بخشی جدایی ناپذیر از هویت فرهنگی و تاریخی هر جامعه و بازتاب باورها و فرهنگ مردم محسوب می‌شود. جشن تندرستان نیز نه تنها مراسمی با کارکرد ظاهراً شاد و سرور انگیز است بلکه نمادی از ارتباط عمیق مردم کرمان با طبیعت و تاریخ و فرهنگ کهن ایران زمین دارد.
التیام روح و جسم در یک آئین باستانی
بدون شک کارکرد ابتدایی و اصلی جشن تندرستان قوم پزشکی بوده است که هم روح و روان مردمان کهن این منطقه را تلطیف می کرده است و مردم سعی می‌کردند با اجرای رسم‌هایی جسم خود را از گزند بدی‌ها و بیمارها دور کنند.
آنگاه که علم پزشکی جایگاه کنونی را در جامعه نداشته است مردم سعی می‌کردند به نوعی در مقابل بیماری‌ها، خرافات و بلاهای طبیعی از خود بلاگردانی کنند و در مقابل بخت و اقبال خود را برای زندگی بهتر افزایش دهند.
این جشن به عنوان ابزاری برای انتقال ارزش‌ها و باورهای نسلی‌های گذشته نقش ایفا می کرده است مفاهیمی مانند بلاگردانی، دعا و نیایش، بخت گشایی و ازدواج و تشکیل خانواده، باروری و افزایش جمعیت، شفا بخشی، انسجام اجتماعی و شادی را در خود جای داده است.
باید جلوی اظهار نظرهای شخصی و انحرافی را گرفت
در نبود مکتوبات تاریخی و فعالیت‌های باستان شناسی تنها منبع علمی تاریخ شفاهی است، این مساله می‌تواند انحراف و تحریف‌ها را از این جشن باستانی دور کند و آنچه که نسل به نسل به در طول تاریخ به ما منتقل شده است را با گفتگوی عمیق مردم نگاری با مردم عادی شهر کرمان می‌توان احصاء کرد و پس از مستند سازی جلوی اظهار نظرهای شخصی و انحرافی را در نبود مستندات تاریخی گرفت.
مخاطره جدی این جشن فراموشی آئین‌های کهن به دلیل فوت سالمندان، تغییرات نسلی و مهاجرت مردم اصیل از محله تندرستان و اسکان افغانستانی‌ها و مهاجران در این محله است.
مردم کرمان در نهم اردیبهشت ماه به صورت خانوادگی و به همراه یکدیگر به سمت دامنه بوستان پدر کرمان می‌روند و از صبح با حضور در این منطقه در آئین هایی مانند فال کوزه، زاغ سوزی، دایره زنی، پخت آش و توزیع بین مردم و مستمندان، حضور در اتاق چله، چادر بری، دعا و نیایش، دور کردن اسپند، ریختن آب چهل، شمع روشن کردن، حضور در محل کوه بریده و دعا به درگاه پروردگار یکتا، را انجام می‌دهند.
کارکردهای این رسم‌ها مشخصاً قوم پزشکی، انسجام اجتماعی و شادی بوده است و نشان از بینش بالای مردم کرمان برای زندگی بهتر و دوری از مشکلات دارد.
جشن تندرستان کهن‌ترین مؤلفه هویت تاریخی مردم یک شهر
جشن تندرستان، به‌عنوان یک پدیده فرهنگی و اجتماعی در شهر تاریخی کرمان، نه‌تنها یک مراسم باستانی، بلکه ترکیبی از نظام‌های معنوی، اجتماعی، اقتصادی و طبیعی است. این جشن با استفاده از آئین‌ها و آداب خاص، به تأمین امنیت روانی، اجتماعی و اقتصادی جامعه کمک می‌کند. تندرستان نه‌تنها به‌عنوان یک تجربه جمعی، بلکه به‌عنوان ابزاری فرهنگی برای تقویت هویت فردی و اجتماعی عمل می‌کند.
یکی از جنبه‌های برجسته این جشن، پیوند آن بافرهنگ و هویت جمعی است. تندرستان با بازآفرینی سنت‌ها و باورهای مذهبی، حافظه جمعی جامعه را تقویت می‌کند و در انتقال و حفظ هویت فرهنگی و تاریخی منطقه نقش اساسی ایفا می‌کند. این جشن به طور مستقیم با فرایندهای جامعه‌شناختی مانند پیوستگی اجتماعی و تشکیل هویت جمعی مرتبط است و به تقویت وحدت و همبستگی درون‌گروهی کمک می‌کند.
تأثیرات اجتماعی تندرستان در سطح فردی و خانوادگی، آیین‌هایی مانند بخت‌گشایی، باروری، شفا و بلاگردانی مشهود است و روحیه امیدواری و معنویت را در جامعه تقویت می‌کند.
کارشناس ارشد مردم شناسی
