به گزارش خبرنگار مهر، ابوالفضل ابوترابی، نماینده مجلس شورای اسلامی و از چهره‌های پیگیر در فرآیند تدوین و اصلاح قانون جدید چک، در پنل آسیب‌شناسی این قانون در اولین همایش ملی حقوق بانکی، ضمن تسلیت به مردم استان هرمزگان به مناسبت حادثه بندر شهید رجایی، به تشریح روند اصلاحات انجام‌شده در قانون چک پرداخت.
وی با بیان اینکه در فرآیند اصلاح قانون چک شخصاً در جلسات بانک مرکزی حضور پیدا کرده است، گفت: اولین گام بلند در اصلاحات، حذف چک‌های حامل و الزام ثبت چک در سامانه صیاد بود. این اقدام، علاوه بر مقابله با پول‌شویی، باعث شد بسیاری از مشکلات سنتی مانند سرقت، مفقودی و جعل چک‌ها برطرف شود.
ابوترابی ادامه داد: نگاه غالب در اصلاحات سال ۹۷، نگاه قضائی بود. اساس قانون جدید با هدف کاهش ورودی پرونده‌های قضائی و کاستن از زندانیان تدوین شد. با حذف چک حامل و استقرار سامانه، دیگر چیزی به نام مفقودی یا سرقت چک معنا ندارد.
وی در خصوص فرآیند جدید تأمین خواسته ناشی از چک نیز گفت: در گذشته فرآیند تأمین خواسته بسیار زمان‌بر و پیچیده بود، اما در قانون جدید، چک به محض برگشت، تأمین خواسته می‌شود و نیاز به طی فرایندهای طولانی نیست.
اعتبارسنجی و چالش‌های اجرای ماده ۶
ابوترابی ماده ۶ قانون جدید چک را مهم‌ترین گام در این اصلاحات دانست و افزود: اعتبارسنجی افراد برای صدور چک امری ضروری است. اما اجرای این بخش به دلایلی همچون مشکلات نرم‌افزاری میان ۲۹ بانک کشور و تبعات اجتماعی گسترده، با چالش‌هایی مواجه شده است.
وی با اشاره به اینکه سالانه حدود ۱۳۰ میلیون برگ چک در کشور صادر می‌شود و با توجه به حداقل دو نفر ذینفع در هر چک، بیش از ۲۶۰ میلیون نفر مستقیماً درگیر این ابزار مالی هستند، گفت: مبلغ چک‌های صادرشده تقریباً معادل کل نقدینگی کشور است؛ بنابراین هر تغییری باید با دقت و ملاحظات جدی صورت گیرد تا بازار دچار بحران نشود.
وی افزود: در گام اول، با آگاه‌سازی رسانه‌ها و صداوسیما موفق شدیم سامانه صیاد را بدون ایجاد تنش اجتماعی پیاده‌سازی کنیم. در گام دوم، با توقیف اموال و مسدودی حساب‌ها روبرو بودیم که باز هم با مدیریت مناسب، از بروز بحران جلوگیری شد. اما در گام سوم یعنی اعتبارسنجی و رتبه‌بندی، همچنان به علت نگرانی از قفل شدن بازار، اجرای کامل آن به تعویق افتاده است.
سقف چک و فرمول رتبه‌بندی جدید
ابوترابی درباره نحوه اعتبارسنجی و سقف‌گذاری چک‌ها گفت: در گام سوم، ما برای تعیین سقف اعتبار چک‌ها سه شاخص را لحاظ می‌کنیم: احتمال نکول (رفتار اجتماعی فرد مانند سوابق تخلف رانندگی، محکومیت کیفری، خوش‌حسابی در قبوض و اقساط)، میزان درآمد (بر اساس میانگین ۵ سال پرداخت مالیات) و دارایی‌های ارائه‌شده به بانک. این سه شاخص، سقف چک هر فرد را مشخص می‌کند.»
وی اضافه کرد: شخصی که خوش‌حساب است و رفتار اجتماعی مناسبی دارد، می‌تواند سقف بالاتری برای صدور چک دریافت کند. در مقابل، افراد پر ریسک فقط بر اساس وثایق‌شان ارزیابی می‌شوند. این فرمول هنوز در بانک مرکزی تصویب نهایی نشده و در حال بررسی به عنوان پیشنهاد در شیوه‌نامه‌های اجرایی است.
چک الکترونیک و دستیار قضاوت با هوش مصنوعی
این نماینده مجلس درباره تحولات آینده ابزار چک در کشور گفت: با اجرای چک الکترونیک طبق برنامه هفتم توسعه، دسته چک کاغذی حذف می‌شود و همه مراحل صدور، ثبت، ابلاغ و اجرای چک به صورت کاملاً الکترونیکی خواهد بود. همچنین قوه قضائیه دستیار قضاوت با هوش مصنوعی را برای رسیدگی به دعاوی چک راه‌اندازی خواهد کرد.
وی درباره روند الکترونیکی شدن فرآیندهای قضائی افزود: افراد برای استفاده از چک الکترونیک باید دارای حساب بانکی الکترونیک و امضای ثنا قوه قضائیه باشند. به این ترتیب، در صورت برگشت چک، ابلاغ، صدور اجراییه، شناسایی اموال و توقیف به صورت تمام‌الکترونیک انجام خواهد شد.
ابوترابی تاکید کرد: با استقرار چک الکترونیک، دیگر چیزی به نام دسته چک سنتی وجود نخواهد داشت. افراد می‌توانند به صورت الکترونیکی یک یا چند چک صادر کنند و حتی به ۱۰۰ نفر چک بکشند.
آثار اجتماعی قانون جدید چک
این نماینده مجلس با اشاره به تأثیرات مثبت اجرای قانون جدید چک گفت: آمارهای قوه قضائیه نشان می‌دهد از سال ۱۳۹۷ به بعد، ورودی پرونده‌های قضائی مربوط به چک با وجود همه تحولات منفی ۱۸ درصد کاهش یافته است. همچنین، تعداد زندانیان ناشی از چک کاهش چشمگیری داشته است.
وی تاکید کرد: بازار چک به شدت هوشمند شده و به خودی خود مسیر درست را پیدا می‌کند. با این حال در گام سوم باید پیوست‌های اجتماعی، فرهنگی و فنی به طور کامل رعایت شود تا جامعه آماده پذیرش تغییرات باشد.
ابوترابی خاطره‌ای از حوزه انتخابیه خود نقل کرد و گفت: در ابتدای اجرای سامانه صیاد، یکی از کسبه معتمد و بی‌سواد منطقه با سوم ابتدایی تحصیلات به من اعتراض کرد که چرا کارشان سخت شده است. اما امروز همان فرد به خوبی از سامانه استفاده می‌کند، که این نشان می‌دهد آموزش و آگاهی‌بخشی به مردم در موفقیت این طرح بسیار مؤثر بوده است.
