ایران و آمریکا حال در شرایطی به پیشواز دور چهارم مذاکرات می‌روند که به نظر می‌رسد دستکم ترامپ از نتایج حاصل تاکنون آن قدر رضایت دارد که عصر روز یکشنبه ۷ اردیبهشت در جمع خبرنگاران بگوید که «مذاکرات میان آمریکا و ایران خوب پیش می‌رود و تقریبا مطمئن است که با تهران به توافق خواهد رسید».
سخنانی که بسیاری آن را تعبیر به ادامه روند مذاکراتی دانسته‌اند که گویا چندان به مذاق تندرو‌ها خوش نیامده و برخی تحلیل گران سیاسی نیز سخنان یکشنبه شب بنیامین نتانیاهو به عنوان نخست وزِر اسرائیل را واکنشی تند و لجبازانه با پیشرفت مذاکرات دانسته‌اند.
در شرایطی که مذاکرات ایران و آمریکا، پس از سه دور گفت‌و‌گو در مسقط و رم، به مرحله‌ای حساس رسیده و جدیت هر دو طرف، ورود به مباحث فنی، و توافق برای ادامه مذاکرات، نشانه‌هایی از پیشرفت محتاطانه را نمایان می‌سازد، گویا بیش از همه این روند باعث نگرانی نخست وزیر اسرائیل شده است. هر چند اکنون نیز اختلافات در موضوعات کلان و جزئی همچنان پابرجاست و موفقیت مذاکرات نیازمند تفاهمات کلی و تأمین خواسته‌های هر دو طرف است، اما آنچه مسلم است، ادامه تلاش‌های دیپلماتیک برای دستیابی به توافقی پایدار و عادلانه است که هم نگرانی‌های ایران و هم دغدغه‌های آمریکا را برطرف کند.
اظهارات پرخاشگرانه نتانیاهو درباره مذاکرات
در این بین، اما بنیامین نتانیاهو روز یکشنبه گفته که هرگونه توافق میان واشنگتن و تهران باید شامل برنامه موشک‌های بالستیک و برچیدن زیرساخت‌های هسته‌ای ایران شود. نتانیاهو همچنین از اقدام اسرائیل برای جلوگیری از فرود هواپیما‌های نیروی هوابرد ایران در دمشق پیش از سقوط اسد پرده برداشت.
نتانیاهو هم چنین درباره مذاکراتی که از اساس به او هیچ ارتباطی ندارد نیز گفت: «به نظر من باید جلوگیری از توسعه موشک‌های بالستیک را در این توافق بگنجانیم. فکر می‌کنم این دو الزام‌های توافق هستند. به دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا گفتم که امیدوارم مذاکره‌کنندگان همین هدف را در دستور کار داشته باشند. ما در تماس نزدیک با ایالات متحده هستیم. اما من گفتم که به هر طریق ممکن، ایران به سلاح هسته‌ای دست نخواهد یافت.»
این سخنان نخست وزیر اسرائیل در شرایطی بیان می‌شود که پیش از این عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران بار‌ها تاکید کرده است که توانایی غنی‌سازی اورانیوم خط قرمز ایران در مذاکرات هسته‌ای است. عراقچی همچنین تاکید کرده که مذاکرات در جریان میان تهران و واشنگتن تنها در مورد برنامه هسته‌ای و رفع تحریم‌ها است. وزیر امور خارجه ایران مکرر گفته که برنامه موشکی ایران توان دفاعی کشور است و تهران درباره توان دفاعی مذاکره نمی‌کند.
اما نتانیاهو در اظهاراتی کاملا مغرضانه و احتمالا برای تحریک تندرو‌ها در تهران و واشنگتن بار دیگر مدل لیبی را «تنها توافق خوب» دانسته و گفت: «یک توافق بد به مراتب بدتر از توافق نکردن است.»
نخست‌وزیر اسرائیل همچنین مدعی شد که اقدامات مخفیانه اسرائیل طی سال‌های گذشته برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران را یک دهه عقب انداخته است.
نکته این است که درباره این اظهارات تازه نتانیاهو پیش از این نیز پاسخ داده شده و این که چرا مدل لیبی درباره ایران نه تنها مردود که از اساس قابل اجرا نیز بار‌ها مورد تاکید قرار گرفته است. در این بین باید توجه داشت که منابع خبری نیز تاکید داشته‌اند که طرف‌های آمریکایی با سطح غنی سازی ایران دستکم تا سطح تصویب شده در برجام نیز موافقت داشته‌اند و هر چند این منابع به صورت رسمی خبری اعلام نکرده‌اند، اما از رسانه‌های مختلف با منابع متفاوت این مساله تایید شده است.
پاسخ‌های پیاپی به سخنان نتانیاهو.
اما تنها ساعاتی پس از انتشار اظهارات نخست‌وزیر اسرائیل مبنی بر ضرورت «برچیدن زیرساخت‌های هسته‌ای ایران»، مقامات ایران به شدت به سخنان او واکنش نشان دادند و عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، از «وقاحت» بنیامین نتانیاهو سخن گفت.
ترامپ به نوعی از دسترسی فوری به صلح میان اوکراین و روسیه ناامید شده و شاید اکنون برای او مذاکره با ایران بتواند دستاوردی در سیاست خارجی تلقی شود و احتمالا از همیشه برای رسیدن به توافق مشتاق‌تر بوده که این فرصتی برای مذاکره کنندگان ایرانی نیز تلقی می‌شود
سید عباس عراقچی روز دوشنبه در اکانت خود در شبکه ایکس و به زبان انگلیسی در نوشت:
«خیال‌پردازی اسرائیل که تصور می‌کند می‌تواند به ایران دیکته کند چه کاری انجام دهد یا ندهد، چنان با واقعیت فاصله دارد که ارزش پاسخگویی ندارد. با این حال، وقاحت نتانیاهو قابل توجه است که می‌خواهد به رئیس‌جمهور ترامپ دیکته کند که در دیپلماسی خود با ایران چه کاری می‌تواند یا نمی‌تواند انجام دهد!
متحدان نتانیاهو در تیم شکست‌خورده بایدن که در دستیابی به توافق با ایران ناکام ماندند- خیلی راحت مذاکرات غیرمستقیم ما با دولت ترامپ را به اشتباه به عنوان یک برجام دیگر جلوه می‌دهند.»
او در بخش دیگری از نوشته خود افزود: «اجازه دهید صریح باشم: ایران به اندازه کافی قدرتمند و به توانمندی‌های خود مطمئن است که هرگونه تلاش بازیگران خارجیِ بدخواه برای خرابکاری یا دیکته کردن در سیاست خارجی‌اش را خنثی کند. تنها امیدواریم همتایان آمریکایی ما نیز به همین اندازه استوار باشند. نه تنها هیچ گزینه نظامی، که قطعاً هیچ راه‌حل نظامی وجود ندارد. به هرگونه حمله بلافاصله پاسخ مشابه داده خواهد شد.»
وی در همچنین در واکنش به تهدید‌های نظامی نوشت: «بسیاری از ایرانیان دیگر مطمئن نیستند که برجام کافی باشد. آن‌ها به دنبال منافع ملموس هستند. هیچ چیز که متحدان نتانیاهو در تیم شکست‌خورده بایدن بگویند یا انجام دهند، این واقعیت را تغییر نخواهد داد. نه تنها هیچ گزینه نظامی، که قطعاً هیچ راه‌حل نظامی وجود ندارد. به هرگونه حمله بلافاصله پاسخ مشابه داده خواهد شد.»
پاسخ‌های دیپلماتیک عباس عراقچی، اما در چند بخش حائز اهمیت است. او در اقدامی صحیح اول حساب آمریکا و اسرائیل را دستکم در مذاکرات از هم جدا می‌کند و از سوی دیگر به نوعی نتانیاهو را دخالت گر در مذاکره‌ای می‌خواند که حق ورود به آن را ندارد.
وزیر خارجه ایران هم چنین با هوشمندی بسیار مشخص می‌کند که ملت ایران دیگر به برجام هم راضی نیست و منافع مشخص تری از توافق تازه می‌خواهد و هم چنین تهدید‌ها را با زبان مسلح پاسخ می‌دهد و به نوعی نه فقط به نتانیاهو که مذاکره کنندگان نیز خبر می‌دهد که ایران ترسی برای ورود به یک تنش نظامی تمام عیار و این خود گزینه‌ای برای امتیاز گیری این بار ایران روی میز مذاکره با آمریکایی‌ها است.
پاسخ‌های دیپلماتیک عباس عراقچی به نتانیاهو در چند بخش حائز اهمیت است. او در اقدامی صحیح اول حساب آمریکا و اسرائیل را دستکم در مذاکرات از هم جدا می‌کند و از سوی دیگر به نوعی نتانیاهو را دخالت گر در مذاکره‌ای می‌خواند که حق ورود به آن را ندارد
واکنش سخنگوی وزارت خارجه
واکنش سیدعباس عراقچی تنها واکنش به اظهارات ستیزه جویانه نتانیاهو نبود و اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز روز دوشنبه درباره گفت‌و‌گو‌های غیرمستقیم جاری میان ایران و آمریکا و خط قرمز ایران گفته که: «ورود به جزئیات هر مذاکره‌ای باید در چارچوب کلیاتی باشد که طرفین آن را مورد توافق قرار داده‌اند؛ بنابراین در جزئیات تفاهم نخواهد شد مگر این که چارچوب کلی مدنظر ایران در آن لحاظ شود. خط قرمز‌های اشاره شده بخشی از اصول مذاکراتی ایران بوده و مسائل پیرامون آن قطعا با جدیت دنبال خواهد شد.» وی هم چنین افزود: «غنی‌سازی در داخل و رفع موثر تحریم‌ها خط قرمز‌های ایران در مذاکرات با آمریکا هستند.»
بقایی با اشاره به «تهدیدات» مقامات اسرائیلی علیه ایران نیز گفت: «قطعاً این مقامات بهتر از هر کسی می‌دانند که هرگونه ماجراجویی هرگونه اقدام غلطی علیه جمهوری اسلامی ایران با پاسخ کوبنده مواجه خواهد شد.»
در این بین علی شمخانی دبیر پیشین شورای عالی امنیت ملی، نیز به تهدید‌های اخیر نتانیاهو علیه ایران، در شبکه اجتماعی ایکس واکنش نشان داد و با طرح یک پرسش نوشت: «نتانیاهو گفته: ما راکتور‌های هسته‌ای ایران را نابود می‌کنیم و هیچ چیزی کمتر از نابودی کامل توان هسته‌ای ایران قابل قبول نیست. تبعات این اقدام برای اسرائیل خارج از تصور است، اما سوال: آیا این تهدیدات ناشی از تصمیم مستقل اسرائیل است، یا هماهنگ با ترامپ و پیشبرد مذاکرات با ایران؟»
چیدن حواشی روی میز مذاکره
اشاره شمخانی البته باید مورد توجه قرار بگیرد که آیا این واکنش او در راستای تشویق به ترک میز مذاکره است یا همان روندی را پی می‌گیرد که وزیر خارجه ایران با هوشمندی انجام داده است؛ جدا کردن حساب نتانیاهو از ترامپ و حتی در برابر هم قرار دادن دو رئیس دولت!
به نظر می‌رسد روش دیپلماتیک عراقچی در آستانه دور چهارم مذاکرات در برابر نتانیاهو را می‌توان روشی درست برای کنترل و مهار تندرویی‌ها و افراطی گرایی این نخست وزیر مخالف توافق و البته سود بردن از احساس گرایی ترامپ دانست؛ چرا که رئیس جمهور آمریکا از این که مورد خطاب برای تعیین تکلیف قرار بگیرد بیزار است و نتانیاهو درباره مذاکره‌ای که پیش از این گفته شده حقی درباره آن ندارد، برای دولت آمریکا تعیین تکلیف کرده است. عراقچی نیز دقیقا به درستی از همین بخش سعی کرده به نتانیاهو و امیال ضد ایرانی او ضربه بزند.
این نیز در حالی رخ می‌دهد که ترامپ به نوعی از دسترسی فوری به صلح میان اوکراین و روسیه ناامید شده و شاید برای او اکنون مذاکره با ایران بتواند دست آوردی در سیاست خارجی تلقی شود و احتمالا از همیشه برای رسیدن به توافق مشتاق‌تر بوده و این فرصتی برای مذاکره کنندگان ایرانی نیز تلقی می‌شود. در همین حال باید توجه نیز داشت که سفر‌های اخیر وزیر امورخارجه ایران به چین و روسیه و رایزنی با کشور‌های منطقه مهم است. چنان چه شاید اکنون و پس از اظهارات روز‌های اخیر ترامپ، سم پاشی‌های نتانیاهو بسیاری منتظر دور چهارم مذاکرات هستند. مذاکراتی که سخنگوی وزارت امور خارجه روز گذشته درباره نهایی شدن زمان ان خبر داده که «طبق تفاهم مسقط و اعلام میزبان عمانی دور بعد (دور چهارم) برای شنبه برنامه ریزی شده و تصمیم گیری درباره زمان و مکان با هماهنگی سه طرف خواهد بود. تا به الان این دور روز شنبه ۱۳ اردیبهشت برگزار خواهد شد.»
در همین حال برخی گمانه زنی‌ها خبر از امکان انتقال مکان مذاکره ایران و آمریکا در دور چهارم به اروپا و شاید لندن دارد. حال، اما تا روز شنبه تنها چند روز باقی مانده و باید منتظر ماند و دید در روز آینده و تا پیش از روز مذاکره این سیب چند چرخ برای رسیدن به میز مذاکره می‌زند.
منبع: توسعه ایرانی
