همایش تخصصی «فناپ رج» دیروز، دوشنبه، ۸ اردیبهشت ۱۴۰۴، با موضوع تأثیر علوم انسانی بر اقتصاد دیجیتال و با رویکرد بازگشت نخبگان، در سالن آمفی‌تئاتر دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه شریف برگزار شد. در این همایش، کارشناسان و فعالان چالش‌ها و فرصت‌های بازگشت نخبگان علوم انسانی به کشور و نقش آنان در توسعه اقتصاد دیجیتال را بررسی کردند.
به گزارش دیجیاتو، حسین عبده‌تبریزی، اقتصاددان، در این همایش با اشاره به پیچیدگی‌های بازگشت نخبگان علوم انسانی گفت: «بازگشت نخبگان فقط به معنای بازگشت فیزیکی نیست، بلکه بازگشت سنت فکری، صدای انتقادی و منبع الهام برای اصلاح اجتماعی است. متأسفانه ساختارهای موجود در ایران برای جذب این نخبگان ضعیف است. علوم انسانی در حاشیه قرار گرفته‌اند، درحالی‌که این رشته‌ها زیرساخت نرم توسعه‌اند.»
او افزود: «نوآوری فقط از فناوری نمی‌آید، بلکه از نیازها، ترس‌ها و علایق انسان سرچشمه می‌گیرد. تا زمانی که پیوند علوم انسانی و صنعت جدی گرفته نشود، نخبگان این حوزه در انزوا خواهند ماند.»
«محمد وصال»، رئیس هیئت‌مدیره مؤسسه حامی، با اشاره به فعالیت‌های ده‌ساله این مؤسسه در حوزه علوم اجتماعی و انسانی گفت: «حامی تلاش کرده با شناسایی نقاط اثرگذاری، زمینه همکاری نخبگان علوم انسانی و کسب‌وکارها را فراهم کند. مدل‌های پیشنهادی ما شامل حمایت مالی در ازای دسترسی به خروجی‌های پژوهشی، مشارکت در ایجاد مسیر بازگشت تحصیل‌کردگان و برنامه‌های آموزشی مشترک است.»
او با اشاره به برنامه‌های مؤسسه حامی گفت: «یکی از اولویت‌های اصلی ما شناسایی و طراحی جایگاه واقعی علوم انسانی در نظام توسعه کشور است. این علوم باید زیرساخت نرم توسعه شناخته شوند، نه موضوعاتی حاشیه‌ای.»
رئیس هیئت‌مدیره مؤسسه حامی در ادامه به اقدامات عملی این مؤسسه اشاره کرد و گفت: «ما درحال فراهم‌آوردن تسهیلات لازم برای بازتعریف نقش علوم انسانی هستیم که شامل توسعه زیرساخت‌های پژوهشی، ایجاد شبکه‌های تخصصی و تسهیل بازگشت نخبگان به کشور می‌شود.»
او همچنین با بیان اینکه مؤسسه حامی برنامه‌های متنوعی برای حمایت مالی و محتوایی از محققان تدوین کرده است، افزود: «در بخش حمایت‌های مالی، مؤسسه حامی تا سقف ۳۵ هزار دلار بورسیه تحصیلی برای افرادی که در مقطع ارشد و دکتری در یکی از دانشگاه‌های برتر رتبه یک تا صد جهان تحصیل می‌کنند، در نظر گرفته است. همچنین فرصت مطالعاتی تا سقف ۷ هزار دلار برای دانشجویان دکتری و سفر علمی تا سقف هزار دلار برای استادان و دانشجویان دکتری پیش‌بینی شده است.»
او گفت: «تأمین اجاره‌بهای مسکن برای استادان جوان تا سقف ۲۴ میلیون تومان در ماه به مدت ۲ سال، طرح‌های آموزشی و حمایت از نگارش پروپوزال برای گرفتن گرنت از صندوق‌های بین‌المللی از حمایت‌های این مؤسسه است.»
به گفته وصال، معرفی علمی رشته‌های علوم انسانی، تولید محتوا و اطلاع‌رسانی و اشتغال استعدادهای برتر ازجمله سایر حمایت‌های این مؤسسه محسوب می‌شود.
به گفته وصال، مؤسسه حامی تاکنون ۳۱ بورسیه تحصیلی، ۱۹ فرصت مطالعاتی، ۱۹ سفر علمی و ۴ کمک‌هزینه اجاره‌بهای مسکن را در کنار حمایت از ۲۰ طرح آموزشی و ۳ پروپوزال را به انجام رسانده. مبلغ کل حمایت‌های این مؤسسه یک‌میلیون دلار و حدود ۶ میلیارد تومان بوده است.
«شهاب جوانمردی»، مدیرعامل هلدینگ فناپ، نیز در همایش فناپ رج دغدغه‌های خود درباره توسعه سرمایه انسانی در کشور را بیان کرد و گفت: «سال‌ها پیش این پرسش ذهن مرا مشغول کرده بود که چه کار خوبی می‌توان در جامعه انجام داد. با گذشت زمان دریافتم در جامعه‌ای مانند ایران که با مسائل متعدد روبه‌روست، هر اقدام مثبتی ارزشمند است و نباید آنها را با هم مقایسه کرد.»
جوانمردی به چالش‌های بازگشت نخبگان اشاره کرد و افزود: «در روزهای اخیر، با پرسشی مکرر از سوی دوستان مواجه شدم: آیا بازگشت نخبگان به معنی نادیده‌گرفتن استعدادهای داخلی است؟ چرا باید هزینه زیادی صرف بازگرداندن افراد کنیم؟ پاسخ من این است که هر ۲ گروه مهم‌اند. گاهی به این گروه می‌پردازیم و گاهی به دیگری.»
او با اشاره به فلسفه تأسیس فناپ گفت: «از ابتدا معتقد بودیم توسعه سرمایه انسانی توانمند از مأموریت‌های اصلی ماست. هم دانش‌آموختگان خارج از کشور تجربیات ارزشمندی دارند هم استعدادهای داخلی از قابلیت‌های منحصربه‌فردی برخوردارند. نکته کلیدی ایجاد پل ارتباطی بین این ۲ است.»
جوانمردی به ۳ چالش اساسی در زمینه به‌کارگیری نخبگان علوم انسانی در اکوسیستم اقتصاد دیجیتال اشاره کرد.
او ضعف ساختاری بنگاه‌ها را یکی از این چالش‌ها دانست و گفت: «بسیاری از بنگاه‌های ما یا خانوادگی و سنتی هستند یا دولتی و نیمه‌دولتی که ظرفیت جذب نیروهای متخصص علوم انسانی را ندارند. بسیاری از استارتاپ‌های نسل جدید را هم مهندسان تأسیس کرده‌اند و این مهندسان تصور می‌کنند می‌توانند همه مسائل را خودشان حل کنند.»
او افزود: «این دسته از بنیان‌گذاران استارتاپ‌ها می‌خواهند خودشان همه مسائل را حل کنند یا افرادی را استخدام کنند که به حرفشان گوش کنند. این چالش جزو اسرار مگوی بنگاه‌هاست که دوست نداریم به آن بپردازیم. درحالی‌که اگر قرار است بنگاه‌های بزرگ و آینده‌دار داشته باشیم، باید لوازمش را هم فراهم کنیم. باید به تجربیات دنیا نگاه کنیم و ببینیم نهاد کسب‌وکاری به چه ترکیبی از تخصص‌ها و مهارت‌های نیاز دارد.»
مدیرعامل هلدینگ فناپ فقدان فضای تعامل را چالش دوم دانست و گفت: «گفتگوی مؤثر بین بنگاه‌ها و فارغ‌التحصیلان علوم انسانی شکل نگرفته است. این مشکل درباره دانش‌آموختگان خارج از کشور شدیدتر است؛ زیرا نه بنگاه‌ها زیرساخت جذب را ایجاد کرده‌اند، نه این افراد آمادگی تطبیق با شرایط خاص بنگاه‌های ایرانی را دارند.»
نداشتن آرزوهای بزرگ چالش سومی بود که جوانمردی آن را مهم ارزیابی کرد: «بنگاه‌های ما چشم‌اندازهای بلندپروازانه ندارند. اکثراً به سودآوری کوتاه‌مدت فکر می‌کنند و خودشان را در حل مسائل کلان ملی سهیم نمی‌دانند. درحالی‌که در جهان پیشرفته، بنگاه‌های اقتصادی پیشران اصلی تحولات اجتماعی هستند.»
جوانمردی در پایان با اشاره به برنامه‌هایی مانند «حامی» ابراز امیدواری کرد که چنین اقداماتی بتواند به رشد متوازن بنگاه‌ها و افراد کمک کند. وی تأکید کرد: «اگر می‌خواهیم مسائلی مانند عدالت آموزشی، مدیریت مصرف انرژی، آلودگی هوا، بحران آب و توسعه پایدار را حل کنیم، باید علوم انسانی را جدی بگیریم و فضایی برای نقش‌آفرینی نخبگان این حوزه فراهم کنیم.»
در ادامه این رویداد ۲ تن از فارغ‌التحصیلان علوم انسانی که به کشور بازگشته‌اند، تجربیاتشان را شرح دادند و پنلی برای معرفی طرح فناپ‌رج برگزار شد.
«فناپ رج» طرحی است که فناپ با همکاری مؤسسه حامی برای تسهیل بازگشت نخبگان علوم انسانی به کشور ارائه کرده و شامل امکانات رفاهی و اشتغال در گروه فناپ می‌شود.
امکان استخدام در شرکت‌های گروه فناپ، تسهیلات یک‌میلیارد تومانی برای رهن یا خرید خانه، تسهیلات ۵۰۰ میلیون تومانی برای خرید خودرو، امکان معافیت نخبگی سربازی با انجام پروژه و تا ۲۰ میلیون تومان بلاعوض و ماهانه برای اجاره منزل از امکانات طرح فناپ رج است.
