به گزارش بهداشت نیوز در سال‌های اخیر، پروبیوتیک‌ها به عنوان مکمل‌های غذایی و اجزای کلیدی در محصولات سلامت، از ماست‌های غنی‌شده تا کپسول‌ها، محبوبیت چشمگیری یافته‌اند. مصرف‌کنندگان با هدف بهبود سلامت گوارش و تقویت سیستم ایمنی به این محصولات روی آورده‌اند، اما پرسش اینجاست که دلیل این محبوبیت چیست و آیا این میکروارگانیسم‌ها واقعاً عملکرد گوارشی را تنظیم می‌کنند؟

پروبیوتیک چیست و مکانیسم عمل آن چگونه است؟

پروبیوتیک‌ها میکروارگانیسم‌های زنده‌ای، عمدتاً باکتری‌های مفید، هستند که اگر به میزان کافی مصرف شوند، می‌توانند فواید سلامتی برای میزبان داشته باشند. این میکروب‌ها با استقرار در روده، به تعادل میکروبیوم روده کمک کرده و از این طریق بر عملکرد گوارشی و سیستم ایمنی بدن تأثیر می‌گذارند.

شواهد علمی نشان می‌دهد پروبیوتیک‌ها با روش‌های مختلفی مانند تولید اسیدهای چرب کوتاه‌زنجیر (که به کاهش التهاب روده کمک می‌کند) و رقابت با باکتری‌های بیماری‌زا، به حفظ سلامت گوارش یاری می‌رسانند. با این حال، اثربخشی آن‌ها کاملاً به نوع سویه باکتری، دوز مصرفی و وضعیت سلامتی فرد مصرف‌کننده بستگی دارد.

چرا پروبیوتیک‌ها اینقدر محبوب شده‌اند؟

رشد محبوبیت پروبیوتیک‌ها ریشه در ترکیبی از افزایش آگاهی علمی، تغییرات فرهنگی و استراتژی‌های بازاریابی دارد. اولاً، درک بهتر اهمیت میکروبیوم روده و ارتباط آن با سلامت گوارش، ایمنی و حتی سلامت روان، تقاضا برای محصولات مرتبط را افزایش داده است.

ثانیاً، تبلیغات گسترده شرکت‌های تولیدکننده مواد غذایی و مکمل‌ها، پروبیوتیک‌ها را به عنوان راه‌حلی آسان و در دسترس برای مشکلات گوارشی رایج معرفی کرده‌اند. سوماً، افزایش شیوع اختلالاتی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) و عدم تحمل لاکتوز، افراد بیشتری را به جستجوی راهکارهای جایگزین مانند پروبیوتیک‌ها سوق داده است.

نقش واقعی پروبیوتیک‌ها در تنظیم گوارش

تحقیقات علمی نشان می‌دهد که پروبیوتیک‌ها می‌توانند در شرایط خاص به بهبود عملکرد گوارشی کمک کنند. برخی مطالعات اثربخشی آن‌ها را در کاهش علائم سندرم روده تحریک‌پذیر، مانند نفخ و درد شکمی، نشان داده‌اند. همچنین، سویه‌های خاصی از پروبیوتیک‌ها در بهبود یبوست و تنظیم حرکات روده مؤثر بوده‌اند.

با این وجود، تأثیرات پروبیوتیک‌ها برای همه یکسان نیست. در افرادی که میکروبیوم روده سالمی دارند، ممکن است مصرف مکمل‌های پروبیوتیک تغییر قابل توجهی ایجاد نکند. در مقابل، برای افرادی که دچار اسهال ناشی از مصرف آنتی‌بیوتیک شده‌اند، پروبیوتیک‌ها می‌توانند به بازگرداندن تعادل فلور روده کمک کنند، هرچند نتایج ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد.

محدودیت‌ها و خطرات احتمالی مصرف پروبیوتیک

اگرچه پروبیوتیک‌ها عموماً ایمن در نظر گرفته می‌شوند، اما مصرف آن‌ها بدون محدودیت یا خطر نیست. در افراد با سیستم ایمنی ضعیف، مانند بیماران تحت شیمی‌درمانی یا مبتلایان به بیماری‌های خاص، خطر بروز عفونت‌های نادر در اثر مصرف پروبیوتیک‌ها وجود دارد.

کیفیت محصولات پروبیوتیک موجود در بازار نیز متفاوت است. برخی محصولات ممکن است حاوی سویه‌های غیرفعال یا دوز ناکافی از باکتری‌های مفید باشند که اثربخشی آن‌ها را کاهش می‌دهد. همچنین، مصرف بیش از حد پروبیوتیک‌ها در برخی افراد می‌تواند منجر به عوارض جانبی مانند نفخ و ناراحتی گوارشی شود. بنابراین، انتخاب محصول معتبر و مشاوره با پزشک یا متخصص تغذیه اهمیت زیادی دارد.

منابع غذایی طبیعی پروبیوتیک‌ها

علاوه بر مکمل‌ها، پروبیوتیک‌ها به طور طبیعی در برخی غذاهای تخمیری نیز یافت می‌شوند. ماست طبیعی، به‌ویژه انواعی که حاوی کشت‌های زنده لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم هستند، منبع خوبی محسوب می‌شود. کفیر، نوشیدنی تخمیری شیری، حتی تنوع بیشتری از باکتری‌های مفید را ارائه می‌دهد.

سبزیجات تخمیری مانند کلم‌ترش (ساورکرات غیرپاستوریزه) و کیمچی نیز حاوی باکتری‌های لاکتوباسیلوس هستند. محصولات سویای تخمیری مانند میسو و تمپه نیز گزینه‌های گیاهی مناسبی برای دریافت پروبیوتیک‌ها به شمار می‌روند. نکته مهم این است که برای بهره‌مندی از این باکتری‌ها، بهتر است محصولات غیرپاستوریزه یا با برچسب "حاوی کشت زنده" انتخاب شوند.

چه کسانی بیشترین سود را از پروبیوتیک‌ها می‌برند؟

افراد مبتلا به اختلالات گوارشی خاص مانند سندرم روده تحریک‌پذیر، یبوست مزمن، یا کسانی که دوره درمان با آنتی‌بیوتیک را گذرانده‌اند، ممکن است از مصرف هدفمند پروبیوتیک‌ها سود ببرند. با این حال، افرادی که از سلامت گوارش خوبی برخوردارند، لزوماً نیازی به مصرف مکمل‌های پروبیوتیک ندارند.

یک رژیم غذایی متعادل و غنی از فیبر، همراه با مصرف منظم غذاهای تخمیری طبیعی مانند ماست، می‌تواند به خوبی از میکروبیوم روده حمایت کند. برای گروه‌های حساس مانند کودکان، سالمندان و زنان باردار یا شیرده، مشورت با پزشک قبل از شروع مصرف هرگونه مکمل پروبیوتیک ضروری است، زیرا تحقیقات در این گروه‌ها محدودتر است و انتخاب سویه مناسب اهمیت ویژه‌ای دارد.

در نهایت، در حالی که پروبیوتیک‌ها می‌توانند ابزار مفیدی برای تنظیم گوارش در برخی افراد باشند، نباید آن‌ها را جایگزین یک سبک زندگی سالم و رژیم غذایی متعادل دانست. انتخاب آگاهانه محصول، دوز مناسب و در صورت نیاز، مشورت با متخصصان سلامت، کلید بهره‌مندی ایمن و مؤثر از این میکروارگانیسم‌های مفید است.

منبع: مهر